Najądrze: czym są, jaka jest ich budowa? Co oznacza ich ból i opuchlizna?
Autor: Marta Roszkowska
Jądra i prącie to męskie narządy płciowe, które każdy bez problemu potrafi wymienić i wskazać, gdzie się znajdują na ciele mężczyzny.
Jednak poza fizjologicznymi rolami, mają one bardzo ważną rolę reprodukcyjną.
Tę rolę mogą realizować dzięki obecności innych organów.
Jednym z nich jest najądrze – niewielki organ, który pełni zarazem niezwykle ważne funkcje.
Dowiedz się czym dokładnie jest najądrze, jak jest zbudowane i za co odpowiada.
Sprawdź, czy najądrze może boleć, twardnieć lub puchnąć oraz co może powodować te problemy.
Kiedy masz do czynienia z zapaleniem najądrza, czy inną chorobą, a jak rozpoznać nowotwór.
Czym jest najądrze? Budowa anatomiczna i funkcje
Najądrze (po łacinie epidydimis) to parzysty męski narząd płciowy zlokalizowany w mosznie.
Jak sama nazwa wskazuje położone jest na jądrze, a dokładniej przylega do niego od góry, po bokach i biegnie wzdłuż tylnego brzegu.
Ten podłużny, walcowaty, nieco spłaszczony, zakrzywiony i wąski organ osiąga długość do ok. 50 mm i do ok. 15 mm w przekroju.
Najądrze łączy tył jądra z nasieniowodem.
Składa się z wielu bardzo wąskich kanalików i pokryte jest błoną surowiczą – z wyjątkiem powierzchni dolnej, przylegającej do jądra.
Pod błoną surowiczą znajduje się z kolei cienka warstwa tkanki łącznej, bezpośrednio otaczająca najądrze.
W anatomicznej budowie najądrza można wyróżnić kilka części.
Zewnętrzna struktura składa się z trzech głównych, czyli:
- głowy najądrza, czyli rozszerzonego końca najądrza, przylegającego do górnego bieguna. Głowę stanowią płaciki (stożki) i przewodziki odprowadzające;
- trzon najądrza (korpus najądrza), to środkowa część najądrza, która przechodzi w tzw. ogon;
- ogon najądrza, czyli dolna część zbudowana z poskręcanego przewodu najądrza, która dalej przechodzi w nasieniowód.
A jakie funkcje spełniają w męskim organizmie najądrza?
Ogólnie rzecz ujmując najądrze odpowiada za magazynowanie męskiego nasienia.
Jednak nie tylko je przechowuje.
Najpierw kanaliki najądrza odprowadzają plemniki z jąder.
Po przejściu przez trzon najądrza męskie komórki rozrodcze trafiają do ogona najądrza, czyli do głównego magazynu nasienia.
Podczas całego tego procesu najądrze produkuje specjalną wydzielinę o kwaśnym odczynie, która pozwala plemnikom osiągnąć dojrzałość (m.in. zdolność poruszania się), potrzebną do zapłodnienia komórki jajowej.
Co oznacza, że jego rola jest naprawdę duża, zwłaszcza w produkcji gotowych i zdolnych do zapłodnienia plemników.
Czy najądrze jest wyczuwalne?
Tak.
Dotykając jądra można wyczuć pod palcami miękkie zgrubienie na jego tylnej powierzchni – to właśnie jest najądrze.
Zapalenie najądrza – co to za choroba i kogo dotyczy?
Zapalenie najądrza należy to najbardziej powszechnych chorób najądrza.
Jest to rodzaj stanu zapalnego, który zazwyczaj ma swój początek w ogonie najądrza, skąd rozprzestrzenia się na cały narząd.
Może również objąć jądro oraz powrózek nasienny.
Dolegliwość ta zwykle dotyczy jednego najądrza, ale zdarzają się przypadki zapalenia obustronnego.
Jak długo trwa zapalenie najądrza?
Symptomy schorzenia utrzymują się zazwyczaj do około 14 dni, ale mogą również potrwać kilka tygodni.
Wszystko zależy od zaawansowania choroby i od tego, jak szybko zostało wdrożone leczenie.
Jeśli dolegliwości trwają nie dłużej niż 6 tygodni, to zapalenie najądrzy przyjęło ostrą formę; dłuższy czas objawów wskazuje też na przewlekłe zapalenie najądrza.
Zapalenie najądrza nie należy do zbyt częstych chorób.
Dotyczy około 1 na 1000 mężczyzn; występuje przeważnie w przedziałach wiekowych od 15. do 35. roku życia oraz po 60-tce (i po okresie andropauzy).
Przyczyny zapalenia najądrza. Skąd ten ból?
Głównymi winowajcami pojawienia się stanu zapalnego najądrza są chorobotwórcze drobnoustroje.
Przeważnie bakterie, ale mogą to być również wirusy, czy grzyby.
Nie bez znaczenia jest również w tym przypadku wiek mężczyzny, choroby na jakie cierpi, czy aktywność seksualna.
Najczęstsze przyczyny zapalenia najądrza to:
- Namnażanie się bakterii, które wcześniej doprowadziły do zakażenia układu moczowego i tym samym utrudniły prawidłowy odpływ moczu z pęcherza.
- Choroby przenoszone drogą płciową. Głównie poprzez bakterie dwoinki rzeżączki lub chlamydii, które w pierwszej kolejności atakują cewkę moczową. Tą drogą patogeny dostają się do najądrza.
- Powikłania po zabiegach urologicznych, w wyniku których doszło do zakażenia układu moczowego.
- Infekcja grzybicza, w szczególności u mężczyzn, którzy zmagają się z cukrzycą, obniżoną odpornością lub przyjmują konkretne leki.
- Ingerencje urologiczne. Do zakażenia może dojść w wyniku cewnikowania przez długi okres czasu.
- Zakażenia wirusowe, np. popularna świnka, czyli wirusowe zapalenie przyusznic. Wirus trafia do najądrza krążąc we krwi.
- Gruźlica płuc lub nerek, która może doprowadzić do gruźliczego zapalenia jądra i najądrza.
- Chemiczne uszkodzenia najądrza na skutek przyjmowania niektórych leków, np. amiodaronu.
Bolące, twarde i spuchnięte najądrze, czyli jak rozpoznać zapalenie najądrzy (objawy)
Objawy zapalenia najądrza mogą czasem przypominać zapalenie pęcherza, cewki moczowej czy skręt jądra.
Bez względu na źródło problemu, najważniejsze jest to, aby pod żadnym pozorem nie lekceważyć żadnego z pojawiających się objawów.
Ból najądrza z pewnością da o sobie znać.
Co jeszcze mu towarzyszy?
Do głównych objawów zapalenia najądrza należą:
- ból w obrębie jądra, promieniujący niekiedy do pachwiny i podbrzusza;
- obrzęk, czyli opuchlizna jądra;
- wyczuwalne stwardnienie w obszarze jądra;
- zaczerwienie skóry moszny (tzw. rumień);
- gorączka;
- niekiedy dreszcze;
- objawy zapalenia pęcherza i cewki moczowej, czyli częstomocz, pieczenie cewki, nagłe parcie na pęcherz;
- zapalna wydzielina z cewki moczowej;
- czasem zauważalne uniesienie jądra.
Zlecone badanie moczu może również wykazać podwyższoną leukocytozę oraz dodatni wynik posiewu moczu na obecność bakterii.
Lepiej zostań w łóżku, czyli jak wygląda leczenie zapalenia najądrza?
Leczenie zapalenia najądrza uzależnione jest od przyczyny pojawienia się dolegliwości oraz stopnia jej zaawansowania.
W przypadku zakażenia bakteryjnego lekarz może wdrożyć antybiotykoterapię oraz zalecić przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Pacjent powinien w tym czasie odpoczywać, najlepiej leżeć w łóżku, a już z pewnością unikać większej aktywności fizycznej.
Ulgę przynieść mogą chłodne okłady oraz unoszenie moszny w celu zmniejszenia obrzęku.
Bardzo poważne zapalenia najądrza lub podejrzenie dodatkowych chorób współistniejących mogą wymagać hospitalizacji oraz zabiegu chirurgicznego.
Ważne: Jeżeli zapalenie wywołały bakterie przenoszone drogą płciową, zaleca się równoległą kurację partnerki.
Pamiętaj również o tym, że do czasu zakończenia terapii warto zawiesić lub ograniczyć współżycie seksualne, a jeżeli do niego dojdzie to koniecznie użyj prezerwatywy.
Co jeszcze może oznaczać ból najądrza? Jak odróżnić go od bólu jądra?
Najczęstszą przyczyną bólu najądrza, jego powiększenia, stwardnienia czy opuchlizny, jest opisane wyżej zapalenie najądrza.
Czasem jednak ból najądrza trudno odróżnić od bólu jądra o innym podłożu.
Niezależnie od tego, czy dolegliwości występują jednej lub po obu stronach, bólu jąder nigdy nie należy bagatelizować.
Może on być oznaką poważnych schorzeń lub kontuzji.
Ból jądra może być sygnałem:
- skrętu jądra,
- zapalenia najądrza lub zapalenia najądrza i jądra,
- żylaków powrózka nasiennego,
- kamicy dróg moczowych,
- nowotworu jądra,
- urazu krocza w wyniku uderzenia bądź długotrwałego ucisku (np. przez noszenie zbyt obcisłej bielizny),
- przepukliny mosznowej lub pachwinowej,
- urazu moszny,
- wodniaka jądra,
- przekrwienia i obrzęku po długotrwałej erekcji.
W celu zdiagnozowania konkretnej przyczyny bólu jądra koniecznie zgłoś się do lekarza.
Rak najądrza – rzadki i łagodny. Warto badać jądra!
Nowotwory najądrza należą do niezwykle rzadkich i w większości przypadków są łagodne.
Jednak niekiedy mogą przeistoczyć się w guzy złośliwe.
Podobnie jak rak powrózka nasiennego, zaliczane są do tzw. nowotworów pozajądrowych.
Są pochodzenia endo- i mezodermalnego, co oznacza, że wywodzą się przeważnie z tkanki nabłonkowej.
Na raka najądrza można zachorować w zasadzie w każdym wieku, ale najczęściej po 20. lub 30. roku życia.
Jak można zidentyfikować raka najądrza?
Nowotwory najądrza przebiegają zazwyczaj bezobjawowo, co powoduje, że nie są one łatwe do rozpoznania na wczesnym etapie rozwoju. Niekiedy mogą im towarzyszyć niewielkie dolegliwości bólowe.
Początkowo nowotwory najądrza są zwykle dość niewielkich rozmiarów, więc czasem trudno je wykryć przy pomocy badania palpacyjnego, czyli dotykowego.
Zlokalizować raka może dokładne badanie USG (ultrasonograficzne).
Niekiedy decydujące rozpoznanie następuje dopiero w trakcie operacji.
W innych przypadkach szczegółowa diagnoza jest znana po usunięciu jądra i najądrza oraz wykonaniu badania histopatologicznego (analiza pobranego wycinka tkanki pod mikroskopem).
Ważne: Regularne samobadanie jąder polegające na dokładnym oglądaniu i dotykaniu worka mosznowego pozwala na szybkie wykrycie różnego rodzaju zmian w obrębie jąder, w tym różnego rodzaju nowotworów. Pamiętaj, to nic trudnego, a może uratować życie!
Wśród najczęściej spotykanych nowotworów najądrza można wymienić poniższe rodzaje:
- międzybłoniak (mesothelioma, mesoblastoma),
- mięsaki (fibrosarcoma, liposarcoma),
- łagodny rozrost nabłonkowy (cystadenoma),
- mięśniak gładkokomórkowy najądrza, który jest wyjątkowo rzadko spotykany.
Niekiedy w najądrzu może wystąpić przerzut raka stercza lub jelita grubego.
Jednak to również jest dość nietypowe i sporadyczne zjawisko.
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Z. Urbanowicz: Mała encyklopedia anatomii człowieka. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2003, s. 327. ISBN 83-89309-09-2.
- T. Cichocki, J. Litwin, J. Mirecka: Kompendium histologii. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1996. ISBN 83-86101-55-5
- A. Bochenek, M. Reicher: Anatomia człowieka, Tom II.
- W.Z. Traczyk, A. Trzebski: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej.
- Z. Ziętek, Z. Wolski, Z. Skok: Mięśniak gładkokomórkowy najądrza, kwartalnik Urologia Polska, 1996/49/1, ISSN 0500-7208.
Podobne artykuły
