Depresja sezonowa - test, objawy i leczenie zaburzenia
Autor: Piotr Brzózka
Depresja sezonowa – atakuje jesienią, gdy zaczyna brakować słońca, i zostaje z nami aż do wiosny. Jakie są przyczyny i objawy choroby afektywnej sezonowej, na czym polega leczenie zaburzenia?
Czym jest depresja sezonowa?
Depresja sezonowa jest poważnym zaburzeniem nastroju, myślenia i zachowania, występującym w okresie jesienno-zimowym, głównie na skutek niewystarczającej podaży światła słonecznego. W literaturze naukowej zaburzenie to funkcjonuje pod takimi nazwami, jak:
- sezonowe zaburzenie afektywne,
- choroba afektywna sezonowa,
- depresja o sezonowym wzorcu przebiegu.
Używa się też skrótu SAD, pochodzącego od angielskiego wyrażenia Seasonal Affective Disorder. Potocznie natomiast depresję sezonową nazywa się też jesienną depresją lub zimową, co w oczywisty sposób ma związek z czasem występowania. U większości osób objawy SAD pojawiają się bowiem w październiku lub listopadzie i utrzymują do marca – kwietnia. Oprócz sezonowości, ten typ depresji wyróżniają jeszcze dwie cechy:
- występowanie objawów codziennie lub prawie codziennie, w okresie minimum 2-tygodniowym;
- cykliczność – powtarzanie się podobnych epizodów depresyjnych jesienią lub zimą przynajmniej przez 2 lata z rzędu.
Z czego się bierze choroba afektywna sezonowa?
Choroba afektywna sezonowa, choć przypomina klasyczną depresję, ma całkowicie odmienną od niej etiologię. Na plan pierwszy wysuwają się czynniki związane ze znacznym skróceniem dnia oraz zmniejszeniem ilości światła słonecznego docierającego na powierzchnię ziemi.
Choć twierdzenia te wciąż pozostają jednie na poziomie hipotez, naukowcy są przekonani, iż głównym powodem choroby afektywnej sezonowej jest brak światła. Uważa się, że promienie słoneczne oddziałują na mózg, stymulując wydzielanie kluczowych dla naszego samopoczucia hormonów, a więc serotoniny i noradrenaliny.
Brak słońca oznacza zaś obniżoną syntezę tych neuroprzekaźników, a co za tym idzie – obniżenie tzw. napędu życiowego oraz nastroju. Drugim istotnym czynnikiem jest zbyt wysokie stężenie melatoniny, czyli hormonu snu, wydzielanego głównie w ciemności. Skrócenie dnia i znaczne wydłużenie czasu, w którym panuje ciemność, powodują, że melatonina w cyklu dobowym produkowana jest w nadmiarze. Wprost przekłada się to na spadek sił witalnych.
Objawy depresji sezonowej
Objawy depresji sezonowej zbliżone są do symptomów depresji klasycznej. W obrębie jednakże tych samych objawów naukowcy zauważają istotne przesunięcie akcentów – uważa się, że w wielu przypadkach objawem pierwotnym jest zaburzenie napędu (brak energii), zaś wtórnym – spadek nastroju. W depresji dużej na ogół jest na odwrót.
Druga istotna różnica dotyczy zaburzeń dotyczących pracy szeroko rozumianego układu pokarmowego. O ile w przypadku zwykłej depresji częstym objawem są zaburzenia łaknienia, o tyle w przypadku sezonowych zaburzeń afektywnych powszechnie spotykamy się ze zjawiskiem odwrotnym, a więc wzmożeniem apetytu (występuje u około 70 procent osób).
Co ciekawe, pacjenci odczuwają w tym czasie szczególne zapotrzebowanie na produkty bogate w węglowodany, czyli głównie cukry. Dotyczy to zwłaszcza kobiet i jest naturalną reakcją organizmu na zauważalny spadek życiowej energii. Efektem tego jest znaczne przybieranie na wadze – u niektórych osób sięgające kilku, a nawet kilkunastu kilogramów.
Test na depresję sezonową
W jaki sposób można rozpoznać SAD? Czy istnieje skuteczny test na depresję sezonową? Nie, jedynymi w miarę obiektywnymi narzędziami stosowanymi w psychiatrii i psychologii są skale depresji (zwłaszcza Becka lub Hamiltona), nie odnoszą się one jednak wprost do zaburzeń sezonowych. Natomiast inne dostępne w Internecie testy nie są profesjonalnymi narzędziami diagnostycznymi.
Pamiętaj – choć istnieje spór co do tego, czy należy uznać depresję sezonową za odrębną jednostkę chorobową, niewątpliwie jest to zaburzenie, które wymaga konsultacji lekarskiej. Z dwóch przynajmniej przyczyn. Po pierwsze, niezbędne jest profesjonalne różnicowanie SAD z innymi zaburzeniami afektywnymi, po drugie konieczne może być wdrożenie leczenia.
W Polsce depresja sezonowa dotyka nawet 7-10 procent populacji, jednak tylko znikomy odsetek się leczy – z braku świadomości, wstydu albo braku czasu. Pamiętaj – jeśli boisz się kontaktu z lekarzem twarzą w twarz albo napięty harmonogram dnia nie pozwala ci na umówienie wizyty, zawsze możesz skorzystać z wygodnych konsultacji z lekarzem przez Internet, które zapewnia poradnia Dimedic.
Leczenie depresji sezonowej
Ze względu na specyficzną patogenezę, leczenie depresji sezonowej opiera się przede wszystkim na fototerapii. Jest to metoda polegająca na naświetlaniu oczu pacjenta światłem białym o szerokim widmie z usuniętym zakresem UV. Moc światła wynosi w takim przypadku od 2,5 do nawet 10 tysięcy luksów (dla porównania, światła domowe mają moc około 500 luksów).
Leczenie powinno trwać przynajmniej przez 2 tygodnie, a pierwsze jego efekty są zauważalne po 3-7 dniach. Skuteczność tego typu zabiegów wynosi około 50-70 procent, przy czym efekty są zazwyczaj mało trwałe – utrzymują się do kilku tygodni. Aby zapobiegać nawrotom choroby, należy więc wykonywać zabiegi podtrzymujące, 2-3 razy w tygodniu.
W przypadku cięższych zaburzeń możliwe jest też wdrożenie – wyłącznie pod nadzorem lekarza psychiatry – środków farmakologicznych na receptę. Najwyższą skuteczność w leczeniu depresji sezonowej wykazują:
- inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny,
- inhibitory wychwytu noradrenaliny i serotoniny,
- inhibitory zwrotnego wychwytu noradrenaliny i dopaminy.
W stanach lżejszych stosuje się tez leki ziołowe na bazie dziurawca, ale uwaga – ze względu na możliwość wystąpienia tzw. zespołu serotoninowego, nigdy nie powinny one być przyjmowane razem z wyżej wymienionymi lekami na receptę.
Czytaj też:
- Stany depresyjne a depresja: objawy, przyczyny i leczenie
- Wahania nastroju: u mężczyzn, nastolatków, kobiet
- Nieleczona depresja - objawy i skutki. Do czego prowadzi?
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Anna Z. Antosik-Wójcińska, Magdalena Chojnacka, Choroba afektywna sezonowa – konieczna skuteczniejsza rozpoznawalność, Psychiatria po Dyplomie, 2016, 01
- Łukasz Święcicki, Depresja zimowa — epidemiologia, etiopatogeneza, objawy i metody leczenia, Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2007; 1 (7)
- Bernarda Bereza, Depresja sezonowa – wybrane aspekty diagnostyczne i terapeutyczne, Pediatr Med Rodz 2009, 5 (2)
- Agnieszka Sieczka, Jesienny smutek – czym jest depresja sezonowa, http://www.psychologia.edu.pl
Podobne artykuły
