Alergia u dzieci i niemowląt: jakie są jej objawy, jak ją rozpoznać i kiedy diagnozować?
Autor: Bartek Raducha
Alergia u dzieci i niemowląt rzadko kiedy zaskakuje rodziców.
Pojawienie się objawów uczulenia u noworodków czy starszych dzieci najczęściej jest związane z tendencjami genetycznymi.
Innymi słowy: jeśli któryś z rodziców jest alergikiem, to istnieje duża szansa na to, że dzieci również będą chorowały na alergię.
Owszem – istnieją sposoby na leczenie alergii u dzieci i niemowląt, włączając w to leki przeciwhistaminowe, odczulanie czy inne domowe sposoby na łagodzenie objawów.
Niemniej: ważne jest to, żeby w porę zauważyć objawy alergii u dziecka i jak najszybciej (lub – w odpowiednim czasie) zająć się diagnozowaniem uczulenia u alergologa.
Z tego tekstu dowiesz się czym jest alergia u dzieci, kiedy pojawiają się jej pierwsze objawy oraz kiedy warto zgłosić się do lekarza w celu zdiagnozowania alergii, określenia alergenów i odczulania.
Alergia u dzieci i niemowląt: czym jest i jakie są jej rodzaje?
Alergia u dzieci jest schorzeniem występującym zdecydowanie częściej, niż u osób dorosłych.
Chociaż alergie u niemowląt pojawiają się nawet kilka tygodni od narodzin, to nie oznacza, że z czasem nie pojawią się inne uczulenia.
Warto pamiętać, że alergia jest nieprawidłową reakcją organizmu na całkowicie obojętne dla niego czynniki.
W wyniku tej reakcji wydzielana jest histamina, która może powodować objawy takie jak wysypka na skórze, katar sienny czy napady duszności i astmy alergicznej.
Obecnie ocenia się, że głównym powodem wystąpienia alergii u dzieci, a zwłaszcza u niemowląt, są tendencje genetyczne: jeśli jedno z rodziców dziecka ma uczulenie na coś, to najprawdopodobniej u dziecka również pojawia się kłopoty z alergią.
Wśród rodzajów alergii u niemowląt wyróżnia się najczęściej alergie pokarmowe – zarówno wywoływane przez to, co je samo dziecko (gdy już je samodzielnie), jak i w czasie karmienia piersią, kiedy różne alergeny docierają do organizmu niemowlaka z mlekiem matki.
Podobnie jak w przypadku osób dorosłych, bardzo poważnymi alergenami są roztocza kurzu domowego – jest to szczególnie duży problem w przypadku dzieci, które przemieszczają się samodzielnie (raczkują), alergeny zawarte w sierści zwierząt domowych i jadzie owadów.
Oznacza to konieczność utrzymania wysokiego poziomu czystości we wnętrzach, a niekiedy nawet usunięcie dywanów i wykładzin z domu.
Podobnie w przypadku innych typowych alergenów – pyłków traw i drzew – u wielu niemowląt pojawiają się objawy uczulenia po spacerach w okresie nasilonego pylenia konkretnych roślin.
Jednak żeby lepiej zrozumieć to, w jaki sposób niemowlęta i dzieci mogą mieć styczność z alergenem, warto posłużyć się klasycznym podziałem na rodzaj alergii ze względu na rodzaj kontaktu z alergenem:
- alergia pokarmowa – może wystąpić już w okresie noworodkowym, w reakcji na alergeny zawarte w mleku matki (na przykład matka zjadła jakiś silnie uczulający produkt); taka reakcja jest bardzo prawdopodobna zwłaszcza w sytuacji, gdy co najmniej jedno z rodziców jest alergikiem.
- alergia wziewna – jest wynikiem reakcji organizmu na białka i inne substancje znajdujące się we wdychanym powietrzu. Do najczęściej spotykanych alergii wziewnych należą uczulenie na pyłki roślin (przede wszystkim traw i brzóz, a także olszy, topoli, dębu i kilkunastu innych) oraz roztocza kurzu domowego i unoszącą się sierść zwierząt domowych.
Rzadziej spotykane u dzieci są alergie związane są z ukąszeniami owadów oraz kontaktem skóry z substancjami uczulającymi, takimi jak nikiel czy lateks.
Dodatkowo należy pamiętać o wpływie czynników środowiskowych (zanieczyszczenie powietrza, dym papierosowy czy bierne palenie), które wzmacniają objawy uczulenia, a także o tzw. reakcjach krzyżowych z udziałem przynajmniej dwóch alergenów różnego typu.
Kiedy może pojawić się u dzieci lub niemowląt alergia i jej pierwsze objawy?
W zależności od rodzaju alergii lub jej nasilenia, pierwsze objawy alergii u dzieci mogą pojawić się już w pierwszych dniach życia, ale też w różnym wieku.
Niekiedy objawy alergii mogą się zmniejszać i ukrywać przez wiele lat, żeby pojawić się w dorosłym życiu w okresach spadku odporności lub drastycznego wzrostu nasilenia reakcji alergicznej.
Istnieje jednak kilka kluczowych momentów, kiedy mogą u dzieci pojawić się objawy uczulenia lub konkretne jego rodzaje.
U niemowląt często pojawia się atopowe zapalenie skóry – może się ono pojawić między 3. a 6. miesiącem życia.
Objawia się ona silnym swędzeniem, zaczerwienieniem, a następnie – wysuszeniem skóry i pojawieniem się na niej liszai, zwłaszcza na twarzy i okolicach kolan i łokci.
Pojawienie się AZS wiąże się bezpośrednio z reakcją alergiczną – pojawia się jednak u dzieci, które mają tendencje genetyczne.
Organizm dziecka dotkniętego alergią reaguje na kontakt z alergenem produkcją przeciwciał IgE, a w efekcie – pojawieniem się zapalenia skóry.
Atopowe zapalenie skóry może pojawiać się między 3. a 6. miesiącem życia, a potem nasilać się w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
Innymi rodzajami objawów skórnych alergii u dzieci są wszelkiego rodzaju wysypki, rumienie i obrzęki na twarzy.
Sam mechanizm pojawiania się tego rodzaju reakcji uczuleniowych jest inny niż w przypadku AZS – objawy skórne powodowane są przez kontakt z konkretnymi rodzajami czynników drażniących (tzw. alergia kontaktowa).
Alergia u niemowląt może pojawić się w wyniku kontaktu (bezpośredniego lub pośredniego, za pośrednictwem mleka matki) z substancją uczulającą (pokarmowo lub wziewnie).
Warto pamiętać, że wysypka na twarzy jest często bezpośrednim objawem alergii pokarmowej u niemowląt.
Objawy skórne u małych dzieci a alergia
Istnieje wiele objawów, które nie mają bezpośredniego związku z alergią, jednak mogą budzić niepokój u rodziców – głównie ze względu na pojawienie się na skórze dzieci różnych krostek czy wysypek.
Warto pamiętać, ze jest wiele objawów niebędących efektem alergii a rozwoju dziecka czy pojawienia się drobnych infekcji.
Wśród takich objawów skórnych, które nie zazwyczaj związane z reakcją alergiczną, warto wymienić:
- trądzik niemowlęcy – pojawia się u dzieci między 2. a 3. miesiącem życia i wiąże się bezpośrednio ze zmianami hormonalnymi (które są naturalne);
- potówki – pojawiają się na twarzy i szyi niemowląt, zwłaszcza między fałdami skóry; najczęściej są związane z zapoceniem (niekiedy trudno jest dokładnie oczyścić skórę między fałdkami u niemowlaków);
- wysypka na pupie i w okolicach pieluchy – nie ma charakteru typowo alergicznego i najczęściej jest objawem przegrzania, przepocenia lub pojawienia się drobnej infekcji; warto pamiętać, że zbyt rzadkie zmiany pieluchy czy niedokładna pielęgnacja skóry może prowadzić do pojawienia się pieluszkowego zapalenia skóry.
Niemniej – pojawienie się jakichkolwiek objawów alergii u niemowląt, noworodków czy małych dzieci należy konsultować z lekarzem prowadzącym.
Nie powinny być one nigdy bagatelizowane.
Alergia u niemowląt a rozszerzanie diety i karmienie piersią
Rozszerzanie diety i karmienie piersią to jedne z istotniejszych tematów, które pojawiają się na forach czy portalach parentingowych – zwłaszcza w kontekście pojawienia się alergii pokarmowych u dzieci.
Obecny stan wiedzy i rekomendacje Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci nie potwierdzają tego, żeby opóźnienie wprowadzenia do diety dziecka nowych produktów mogło wpłynąć na zmniejszenie szans na wystąpienie alergii.
Niemniej zaleca się, żeby wprowadzać kolejne nowe produkty stopniowo i pojedynczo, najlepiej z odpowiednimi przerwami między nowymi, potencjalnie uczulającymi produktami.
Pozwoli to na precyzyjniejsze określenie które produkty lub składniki mogą powodować reakcję alergiczną u dziecka – w różnym wieku.
Co ważne – unikanie niektórych składników pokarmowych w czasie karmienia piersią może mieć negatywny wpływ na zdrowie matki, a nie ma żadnego wpływu na profilaktykę alergii.
Innymi słowy: wykluczanie z diety w czasie karmienia piersią niektórych, potencjalnie uczulających składników nie zmniejsza ryzyka wystąpienia alergii.
Objawy alergii u dzieci: co je wyróżnia?
Najważniejsze objawy alergii u dzieci nie różnią się szczególnie od typowych objawów reakcji uczuleniowej organizmu osoby dorosłej.
Niemniej – warto wymienić najczęstsze objawy alergii u dzieci, czyli:
- kaszel alergiczny, również wystąpienie astmy atopowej (alergicznej). Sam kaszel może mieć różne formy, jednak dużo poważniejszym objawem jest astma atopowa. Wśród jej typowych objawów warto wymienić męczący i duszący suchy kaszel, który nasila się nocą, oraz charakterystyczny, świszczący oddech. W przypadku astmy alergicznej ważna jest profilaktyka (czyli unikanie kontaktu z alergenami), a jej szczytowe nasilenie przypada w okolicach 5. roku życia dziecka i niekiedy ma ona tendencję do samoograniczania (czyli objawy się osłabiają);
- pojawienie się objawów skórnych: pokrzywki, wysypki, łuszczenia skóry, świądu, pieczenia. Te objawy pojawiają się po bezpośrednim kontakcie z pyłkami lub innymi substancjami uczulającymi. Leczenie tych schorzeń skórnych opiera się o podawanie odpowiednio dobranych leków przeciwhistaminowych, a także środków przeciwzapalnych i glikokortykosteroidów;
- katar sienny – który jest również osobną jednostką chorobową – objawia się dużą ilością wodnistej wydzieliny z nosa;
- niekiedy może pojawić się stan podgorączkowy i bóle mięśni.
Warto zwracać szczególną uwagę na pojawienie się tych objawów, bo pozwalają one na łatwiejsze diagnozowanie oraz leczenie uczulenia u dzieci.
Zwracanie szczególnej uwagi na pojawienie się objawów alergii u dzieci pomaga określić wywołujący je alergen lub alergeny – te informacje, podane podczas wywiadu lekarskiego, mogą pomóc w postawieniu precyzyjnej diagnozy.
Diagnozowanie alergii u dzieci (testy skórne, testy z krwi)
Jedna z podstawowych metod diagnozowania alergii u niemowląt i małych dzieci są testy skórne.
W większości przypadków (czyli gdy samo pojawienie się objawów alergii u dziecka nie wiąże się z ryzykiem szoku anafilaktycznego) wykonuje się testy skórne w wieku 3-4 lat (ze wskazaniem na dzieci czteroletnie).
Powód jest prosty: testy skórne wymagają tego, żeby dziecko nie ruszało się przez co najmniej 15 minut, gdy na jego skórę nakładane są krople cieczy zawierającej odpowiednie alergeny.
Maluchom często trudno wytłumaczyć, że powinny się nie ruszać przez kwadrans – nie tylko tym szczególnie żywym.
Najczęściej nakłada się je na ręce lub plecy (na specjalnie oznaczone obszary), a potem nakłuwa cienkim lancetem (nakłucie jest płytsze niż 1 milimetr), żeby przyspieszyć proces.
Po około 15 minutach obserwuje się pojawienie bąbli na skórze – świadczą one na pojawienie się reakcji alergicznej na konkretne rodzaje alergenów; wielkość bąbli pozwala z kolei ocenić siłę reakcji uczuleniowej, a w efekcie – ocenić jak bardzo (oraz – na co) alergię ma dziecko.
Wiąże się z tym jednak pewien problem, z którym muszą się zmagać rodzice dzieci, u których podejrzewa się alergię – muszą oni zaprzestać podawać dzieciom przepisane leki przeciwhistaminowe na co najmniej 7 dni przed badaniem.
Jest to bardzo ważne, ponieważ leki te – zmniejszając poziom reakcji alergicznej – mogą zarazem fałszować wyniki badań i dawać nieprawdziwy odczyn reakcji alergicznej.
Co ważne: testy skórne mogą być niejednoznaczne lub niezgodne z wywiadem lekarskim (na przykład istnieje podejrzenie alergii na jakiś rodzaj alergenu, podczas gdy wyniki badania skórnego tego nie potwierdzają).
Inną metodą diagnozowania alergii u dzieci są testy alergiczne z krwi.
Stosuje się je u młodszych dzieci a także w sytuacjach, w których testy skórne nie dają jednoznacznych rezultatów.
Testy alergiczne z krwi polegają na pobraniu niewielkiej ilości krwi i sprawdzeniu poziomu przeciwciał IgE we krwi.
Pozwala to ocenić jak silna jest reakcja alergiczna, jednak sam test jest całkowity, czyli mierzona jest intensywność reakcji alergicznej.
Z racji młodego wieku, same normy dotyczące badań alergicznych z krwi są różne i wahają się w zależności od wieku dziecka:
- noworodki: 5-10 j./ml
- niemowlęta: 30 j./ml
- dzieci w wieku 7-10 lat: 300 j./ml
Warto pamiętać o tym, że same testy i badania na alergię nie dają jednoznacznej diagnozy – tę może wystawić alergolog dziecięcy, zarówno na podstawie badań, jak i wywiadu medycznego.
Odczulanie dzieci: kiedy zaczynać i dlaczego diagnostyka jest tak ważna?
Odczulanie jest jedną z najważniejszych metod leczenia alergii i – co najważniejsze – pozwala na długotrwałe osłabienie objawów uczulenia.
Samo odczulanie polega na podawaniu osobie uczulonej kontrolowanych dawek alergenów w celu „oduczenia” organizmu reakcji uczuleniowej na konkretne substancje.
Sam proces odczulania może trwać kilka lat – najczęściej od 3 do 5; w jego trakcie podaje się coraz większe dawki alergenów i stale monitoruje reakcje organizmu.
Co ważne: w czasie odczulania może dojść do wstrząsu anafilaktycznego, bardzo groźnego dla zdrowia i życia osoby uczulonej.
Podstawą odczulania jest zawsze diagnoza alergologa oraz precyzyjne określenie substancji uczulających.
To pozwala określić lekarzowi sposób odczulania i ramy czasowe całego procesu.
Innymi słowy: żeby zaczynać odczulać dziecko trzeba wiedzieć, na co ma ono uczulenie.
W przypadku odczulania dzieci dolna granica wieku to 5 lat.
Wynika to z faktu, że układ odpornościowy dzieci przed 5. rokiem życia nie jest jeszcze wystarczająco dojrzały, a samo odczulanie nie przyniosłoby oczekiwanych rezultatów (czyli osłabienia objawów alergii).
Jednak istnieją wyjątki.
Są nimi ciężkie reakcje alergiczne u dzieci – na przykład pojawienie się wstrząsu anafilaktycznego po kontakcie z jakimś alergenem, na przykład po ukąszeniu owada.
Wtedy też należy jak najszybciej zacząć odczulanie, żeby zmniejszyć ryzyko wystąpienia poważnego wstrząsu anafilaktycznego po kolejnym, przypadkowym, kontakcie z alergenem.
Podobnie jak w przypadku „zwykłej” alergii – decyzję o sposobie, harmonogramie i innych działaniach podejmuje alergolog.
Leki na alergię dla dzieci w różnym wieku (i czy domowe sposoby są przydatne)
Leki na alergię u dzieci należy stosować wyłącznie po konsultacji z lekarzem rodzinnym lub alergologiem – pomoże on w dobrze odpowiedniej dawki leku oraz sposobu aplikacji.
Opinia i doświadczenie lekarza są ważne, zwłaszcza że na rynku jest dostępnych wiele leków przeciwhistaminowych na receptę i bez recepty.
Różnią się one między sobą substancją aktywną oraz tym, do której generacji leków na alergię należą oraz ceną.
Leki na alergię nowej generacji nie mają najczęściej skutków ubocznych typowych dla leków starszej generacji – chociażby senności czy kłopotów z koncentracją.
U najmłodszych dzieci stosuje się najczęściej syropy zawierające substancje przeciwhistaminowe; u starszych dzieci, zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego, można stosować tabletki, jednak dawka powinna być dostosowana do wieku oraz masy ciała dziecka.
Miedzy innymi z tych powodów kluczowe jest konsultowanie problemów z uczuleniem u dzieci ze specjalistą.
Ważne jest również łagodzenie objawów, w czym mogą pomóc domowe sposoby na alergię.
Chociaż nie zastąpią one leczenia, to mogą znacznie zmniejszyć uciążliwość objawów – czy to utrzymywanie domu w czystości w okresie pylenia (zmniejsza ekspozycję na pyłki), czy też zastosowanie filtrów powietrza, które wyławiają z powietrza alergeny może znacznie pomóc w łagodniejszym przejściu okresu nasilenia objawów alergii u dzieci.
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Podobne artykuły
