Grypa typu A: objawy, leczenie, powikłania

Grypa typu A to powszechnie występująca i wyjątkowo zakaźna odmiana grypy sezonowej. Zakażenie tym typem wirusa grypy może skutkować poważnymi powikłaniami. Najskuteczniejszą metodą ich zapobiegania są szczepienia, które warto powtarzać co roku, by ograniczyć ryzyko ciężkiego przebiegu choroby.

Grypa typu A – co to za choroba?

Grypa typu A jest ostrą chorobą zakaźną układu oddechowego, wywoływaną przez wirusa grypy A należące do rodziny Orthomyxoviridae. Charakteryzuje się on dużą zmiennością genetyczną przez co prowadzi do sezonowych epidemii oraz sporadycznie pandemii. W przeciwieństwie do wirusów grypy B i C, wirusy typu A mogą zakażać nie tylko ludzi, ale także zwierzęta, co sprzyja powstawaniu nowych szczepów.

Wirus grypy typu A przenosi się drogą kropelkową, przez kontakt z zakażoną wydzieliną z dróg oddechowych, a także pośrednio przez skażone powierzchnie. Choroba rozwija się gwałtownie, a jej objawy mogą przypominać przeziębienie choć zwykle mają cięższy przebieg i szybszy początek.

 

Grypa typu A – charakterystyka i przebieg

Grypa typu A to choroba o gwałtownym początku i szybkim przebiegu. Okres wylęgania wynosi zazwyczaj od 1 do 4 dni. Choroba rozwija się dynamicznie – chory często pamięta dokładną godzinę, kiedy „poczuł się źle”. Objawy utrzymują się zazwyczaj przez 5–7 dni, jednak kaszel, osłabienie i zmęczenie mogą trwać nawet do kilku tygodni, zwłaszcza u osób starszych lub po ciężkim przebiegu infekcji.

Grypa typu A ma zróżnicowany przebieg, który zależy od wielu czynników: wieku, ogólnego stanu zdrowia, odporności, obecności chorób przewlekłych, a także od momentu rozpoczęcia leczenia. U osób młodych i zdrowych zakażenie najczęściej ogranicza się do niepowikłanej infekcji górnych dróg oddechowych z dominującymi objawami ogólnoustrojowymi, takimi jak wysoka gorączka, bóle mięśni, dreszcze, silne osłabienie. Natomiast u osób z grup ryzyka objawy mogą być cięższe, a nawet zagrażać życiu.

Po wniknięciu do organizmu wirus namnaża się intensywnie w komórkach nabłonka oddechowego – głównie w nosogardzieli, tchawicy i oskrzelach. Efektem tego jest martwica i złuszczanie się nabłonka, co powoduje m.in. suchość w gardle, ból, podrażnienie i kaszel. Uszkodzona bariera nabłonkowa sprzyja wtórnym nadkażeniom bakteryjnym, zwłaszcza przez pneumokoki, gronkowce i H. influenzae. Najczęściej to właśnie wtórne zakażenia odpowiadają za rozwój zapalenia płuc – jednego z najgroźniejszych powikłań grypy.

U pacjentów z chorobami sercowo-naczyniowymi, płucnymi, cukrzycą czy obniżoną odpornością grypa typu A może zaostrzać przebieg chorób przewlekłych. Nasilenie duszności, odwodnienie czy zaburzenia rytmu serca wymagają często hospitalizacji. U niektórych chorych występują również objawy neurologiczne – zaburzenia świadomości, splątanie, a w rzadkich przypadkach zapalenie mózgu lub zespół Guillaina-Barrégo.

 

Ile trwa grypa typu A?

Typowy czas trwania grypy typu A wynosi około 7 dni. Objawy najczęściej utrzymują się przez 5–7 dni, choć u niektórych pacjentów – zwłaszcza tych z cięższym przebiegiem – symptomy, takie jak suchy kaszel, osłabienie i brak energii, mogą trwać 10–14 dni.

Gorączka, będąca jednym z pierwszych objawów choroby, zwykle ustępuje w ciągu 3–5 dni od rozpoczęcia leczenia objawowego lub przeciwwirusowego. Jej przedłużenie może sugerować rozwijające się powikłania, takie jak wtórne zakażenie bakteryjne.

Powrót do pełnej sprawności bywa szczególnie wydłużony u osób starszych, pacjentów z chorobami przewlekłymi oraz osób z osłabioną odpornością. W ich przypadku regeneracja organizmu może potrwać dłużej przez co zmęczenie i duszność mogą utrzymywać się nawet kilka tygodni. Z tego względu ważne jest, by nie przyspieszać powrotu do intensywnych aktywności i dać organizmowi czas na pełną regenerację.

 

Czym się różni grypa typu A od typu B?

Grypa typu A i grypa typu B należą do tej samej rodziny wirusów jednak różnią się pod względem struktury genetycznej, potencjału epidemicznego oraz przebiegu klinicznego. Najważniejszą różnicą jest zakres gospodarzy – wirus grypy typu A może zakażać zarówno ludzi, jak i zwierzęta (np. ptaki, świnie), co sprzyja tworzeniu nowych wariantów i powstawaniu szczepów pandemicznych. Przykładem jest pandemia wirusa A/H1N1 z 2009 roku.

Grypa typu B występuje wyłącznie u ludzi i nie wykazuje tak dużej zmienności genetycznej jak typ A. W związku z tym nie wywołuje pandemii, lecz ogranicza się do sezonowych epidemii. W populacji krąży najczęściej w postaci dwóch głównych linii: B/Yamagata i B/Victoria, które są uwzględniane w szczepionkach czterowalentnych.

Również przebieg kliniczny może być odmienny. Objawy grypy typu A są często bardziej nasilone – z wyższą gorączką, silniejszym bólem mięśni i ogólnie cięższym stanem chorego. Z danych epidemiologicznych wynika, że grypa typu A częściej prowadzi do powikłań, hospitalizacji i zgonów, zwłaszcza wśród dzieci, seniorów i osób z chorobami współistniejącymi.

Mimo że grypa typu B zazwyczaj przebiega łagodniej, nie należy jej lekceważyć – szczególnie u pacjentów z grup ryzyka, u których również może dojść do powikłań, takich jak zapalenie płuc czy zaostrzenie chorób przewlekłych.

 

Jak długo zaraża chory na grypę typu A?

Osoba zakażona grypą typu A może przenosić wirusa już na 24 godziny przed pojawieniem się objawów oraz przez 5–7 dni po ich wystąpieniu. Największa zakaźność przypada na pierwsze 2–3 dni choroby, kiedy wirus intensywnie namnaża się w drogach oddechowych. U dzieci, osób starszych i pacjentów z obniżoną odpornością okres zarażania może się wydłużyć nawet do 10 dni.

Z tego powodu zaleca się pozostanie w domu przez co najmniej 7 dni od początku choroby, a także unikanie kontaktu z osobami z grupy ryzyka. Noszenie maseczek, właściwa higiena rąk oraz dezynfekcja powierzchni zmniejszają ryzyko transmisji wirusa.

 

Grypa typu A: objawy

Objawy infekcji pojawiają się nagle i są bardziej nasilone niż w przypadku przeziębienia. Najczęściej obserwuje się:

• Wysoką gorączkę (powyżej 38°C, często nawet 39–40°C),
• Dreszcze i uczucie rozbicia,
• Silne bóle mięśni i stawów, zwłaszcza pleców i kończyn dolnych,
• Bóle głowy, często o charakterze pulsującym,
• Suchy kaszel, który może utrzymywać się przez kilka tygodni,
• Ból gardła i chrypkę,
• Katar lub zatkany nos (mniej nasilony niż w przeziębieniu),
• Uczucie silnego zmęczenia, senność, brak apetytu.

U dzieci mogą wystąpić także nudności, wymioty i biegunka. U osób starszych dominującym objawem może być dezorientacja i pogorszenie stanu ogólnego, bez wyraźnej gorączki.

 

Diagnoza grypy typu A

Rozpoznanie grypy typu A w większości przypadków opiera się na charakterystycznym obrazie klinicznym tj. nagłym początku choroby, wysokiej gorączce, dreszczach, bólach mięśni i ogólnym rozbiciu.

Ponadto u osób z obniżoną odpornością, kobiet w ciąży, w przypadku bardzo ciężkiego przebiegu choroby lub w celu różnicowania z innymi zakażeniami wirusowymi, takimi jak COVID-19 czy RSV wykonuje się dodatkowe testy takie jak:

• Szybkie testy antygenowe– pozwalają wykryć obecność antygenów wirusa grypy A w próbce z nosa lub gardła; wynik dostępny jest w ciągu 15–30 minut, jednak ich czułość może być ograniczona, szczególnie w pierwszych godzinach infekcji,
• Testy molekularne (RT-PCR)– złoty standard w diagnostyce grypy; wykazują bardzo wysoką czułość i swoistość, umożliwiają identyfikację typu i podtypu wirusa (np. A/H1N1),

Testowanie jest szczególnie ważne w środowiskach zamkniętych, takich jak domy opieki, oddziały szpitalne czy placówki edukacyjne, ponieważ pozwala ograniczyć transmisję wirusa i wdrożyć działania zapobiegawcze. Ponadto, potwierdzenie zakażenia grypą typu A może być podstawą do szybkiego rozpoczęcia leczenia przeciwwirusowego, zwłaszcza u pacjentów z grup ryzyka.

 

Grypa typu A: leczenie

Leczenie grypy typu A zależy przede wszystkim od nasilenia objawów oraz indywidualnego ryzyka powikłań. U większości pacjentów przebieg choroby jest samoograniczający, co oznacza, że ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni. W takich przypadkach zaleca się leczenie objawowe, mające na celu złagodzenie dolegliwości i poprawę komfortu chorego.

Podstawowe zalecenia obejmują:

• Odpoczynek i ograniczenie aktywności fizycznej,
• Nawadnianie organizmu – regularne przyjmowanie płynów zapobiega odwodnieniu, które może towarzyszyć gorączce,
• Leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe – takie jak paracetamol czy ibuprofen (NLPZ), które pomagają w kontroli gorączki, bólu głowy i mięśni,
• Preparaty łagodzące objawy ze strony gardła i układu oddechowego – syropy przeciwkaszlowe, pastylki do ssania, inhalacje z soli fizjologicznej.

U pacjentów z grupy zwiększonego ryzyka ciężkiego przebiegu i powikłań wskazane jest wczesne wdrożenie leczenia przeciwwirusowego. Dotyczy to również sytuacji, gdy objawy są bardzo nasilone lub szybko się pogarszają.

 

Stosowane leki przeciwwirusowe to:

• Oseltamiwir – podawany doustnie, dostępny również w postaci zawiesiny dla dzieci,
• Zanamivir – lek wziewny, stosowany u osób, które nie mogą przyjmować oseltamiwiru.
• Baloksawir marboksyl – nowoczesny lek doustny, dostępny głównie za granicą; w Polsce mniej popularny.
• Amantadyna i rymantadyna – starsze leki, dziś rzadko używane z powodu utraty skuteczności. Obecnie nie są zalecane do leczenia grypy sezonowej.

 

Skuteczność tych leków jest najwyższa, gdy są podane w ciągu pierwszych 48 godzin od wystąpienia objawów. W takim przypadku mogą skrócić czas trwania choroby o 1–2 dni, zmniejszyć nasilenie objawów i znacząco obniżyć ryzyko hospitalizacji oraz rozwoju powikłań.

W leczeniu grypy nie stosuje się antybiotyków, ponieważ nie działają one na wirusy. Antybiotykoterapia może być wdrożona jedynie w przypadku udokumentowanego nadkażenia bakteryjnego, np. zapalenia płuc.

 

Grypa typu A: powikłania

Powikłania grypy typu A mogą wystąpić u każdego pacjenta, jednak zdecydowanie częściej dotyczą osób z grup podwyższonego ryzyka. Najbardziej narażone są dzieci poniżej 5. roku życia, osoby starsze (powyżej 65 lat), kobiety w ciąży, a także pacjenci z chorobami przewlekłymi, takimi jak cukrzyca, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), astma, niewydolność serca czy nowotwory. Zwiększone ryzyko dotyczy również osób z immunosupresją – w przebiegu leczenia onkologicznego, po przeszczepach lub z chorobami autoimmunologicznymi.

Do najczęstszych i najpoważniejszych powikłań należą:

• Zapalenie płuc – może mieć charakter pierwotny - wirusowy, lub wtórny - bakteryjny (np. wywołany przez Streptococcus pneumoniae, Staphylococcus aureus); w obu przypadkach może prowadzić do niewydolności oddechowej i konieczności leczenia szpitalnego,
• Zaostrzenie chorób przewlekłych układu oddechowego – szczególnie niebezpieczne u pacjentów z astmą i POChP, u których grypa może doprowadzić do zaostrzenia objawów, duszności i pogorszenia wymiany gazowej,
• Zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia – może objawiać się bólem w klatce piersiowej, zaburzeniami rytmu serca i prowadzić do niewydolności krążeniowej, szczególnie groźnej dla osób z już istniejącą chorobą serca,
• Wtórne zakażenia bakteryjne – często rozwijają się kilka dni po pozornym ustąpieniu objawów grypy; najczęściej obejmują drogi oddechowe i uszy (np. paciorkowcowe zapalenie gardła, zapalenie ucha środkowego u dzieci),
• Zapalenie ucha środkowego – jedno z najczęstszych powikłań u dzieci, które może prowadzić do perforacji błony bębenkowej i utraty słuchu, jeśli nie zostanie odpowiednio leczone,
• Zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych – rzadkie, ale potencjalnie zagrażające życiu powikłanie neurologiczne, które może prowadzić do trwałych następstw neurologicznych,
• Neurologiczne powikłania pourazowe – np. zespół Guillaina-Barrégo, który objawia się postępującym osłabieniem mięśni i porażeniem obwodowym.

W rzadkich przypadkach grypa typu A może również prowadzić do powikłań hematologicznych (np. małopłytkowości), nerkowych (ostra niewydolność nerek) czy zespołu niewydolności wielonarządowej (MODS) – zwłaszcza u pacjentów hospitalizowanych na oddziałach intensywnej terapii.

Aby zapobiegać powikłaniom grypy typu A, zalecane są szczepienia sezonowe. Należy jednak pamiętać, że wirus ten często mutuje, dlatego szczepienie warto powtarzać co roku.

 

FAQ – Grypa typu A

Jak odróżnić grypę typu A od przeziębienia?

Grypa typu A ma nagły początek, wysoką gorączkę, silne bóle mięśni i uczucie rozbicia. Przeziębienie rozwija się łagodniej i wolniej, z dominującym katarem i bólem gardła.

Jakie są drogi zakażenia wirusem grypy typu A?

Wirus grypy typu A przenosi się drogą kropelkową – przez kaszel, kichanie oraz kontakt z wydzielinami z dróg oddechowych i skażonymi powierzchniami.

Jak długo osoba chora na grypę typu A zaraża innych?

Chory zaraża od 1 dnia przed objawami do około 5–7 dni po ich wystąpieniu. Dzieci i osoby z obniżoną odpornością mogą być zakaźne dłużej.

Kto jest najbardziej narażony na powikłania po grypie typu A?

Największe ryzyko powikłań dotyczy osób starszych, dzieci do 5. roku życia, kobiet w ciąży oraz pacjentów z chorobami przewlekłymi i osłabioną odpornością.

Czy istnieje skuteczne leczenie przeciwwirusowe grypy typu A?

Tak. Leki takie jak oseltamiwir czy zanamiwir są skuteczne, szczególnie jeśli zostaną podane w ciągu 48 godzin od początku objawów.

Czy szczepienie chroni przed grypą typu A?

Tak. Szczepienie sezonowe zmniejsza ryzyko zachorowania na grypę typu A oraz ciężkiego przebiegu i powikłań.

Jak często należy się szczepić przeciwko grypie typu A?

Szczepienie należy powtarzać co roku, najlepiej we wczesnym okresie jesiennym – przed rozpoczęciem sezonu epidemicznego.

Czy dzieci przechodzą grypę typu A inaczej niż dorośli?

Tak. U dzieci częściej występują objawy ze strony układu pokarmowego (nudności, wymioty), a przebieg może być gwałtowniejszy. Są też bardziej narażone na powikłania w postaci zapalenia ucha środkowego.

Czy kobiety w ciąży mogą się szczepić przeciw grypie typu A?

Tak. Szczepienie przeciwko grypie typu A jest zalecane kobietom w ciąży, szczególnie w II i III trymestrze, ponieważ zmniejsza ryzyko powikłań u matki i dziecka.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

E-recepta online

Lekarz rodzinny

Lekarz internista

Lekarz pediatra

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.