Egzema na stopach i palcach stóp. Jak rozpoznać i leczyć?
Autor: Joanna Woźniak
Egzema na stopach nie jest konkretną jednostką chorobową, lecz zespołem objawów charakterystycznym dla całej grupy chorób. Sprawdź, jak rozpoznać egzemę na stopach, a także jak ją wyleczyć.
Jak wygląda egzema na stopach?
Egzema na stopach jest stanem zapalnym skóry, który najczęściej przebiega czteroetapowo. Najpierw u chorych obserwuje się rumień i obrzęk stóp. Następnie pojawiają się pęcherzyki wypełnione ropną treścią, które z czasem pękają. Po fazie wysięku na skórze tworzą się strupki oraz dochodzi do złuszczania naskórka. Można wyróżnić 3 fazy egzemy na stopach:
- fazę ostrą, która charakteryzuje się występowaniem rumienia, obrzęku oraz pęcherzyków z wysiękiem,
- fazę podostrą, która cechuje się złuszczaniem naskórka oraz występowaniem strupków,
- fazę przewlekłą, którą można rozpoznać po przeroście naskórka, silnym łuszczeniu się skóry oraz świądzie.
Rodzaje egzemy na stopach
Wyprysk na stopach zazwyczaj przybiera postać następujących chorób:
- atopowe zapalenie skóry,
- alergiczne kontaktowe zapalenie skóry,
- kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia,
- inne postaci zapalenia skóry, takie jak egzema potnicowa, modzelowata, pieniążkowata.
Co bardzo istotne, rozpoznanie konkretnej choroby na podstawie samego obrazu klinicznego nastręcza dermatologom trudności, gdyż dystynkcje pomiędzy różnymi postaciami egzemy niejednokrotnie są trudne do wychwycenia. W większości przypadków konieczne jest wykonanie szeregu badań, przede wszystkim testów alergologicznych.
Modzelowata egzema na stopach
Szczególnym rodzajem egzemy, występującym głównie na skórze stóp jest wyprysk modzelowaty (eczema tyloticum), który objawia się ogniskowym, silnym złuszczaniem oraz rogowaceniem skóry. Na stopach mogą także występować głębokie pęknięcia naskórka.
Zmiany skórne często bywają mylone z łuszczycą lub grzybicą stóp. Co istotne, egzema modzelowata rzadko wywołuje świąd. Nie obserwuje się także pęcherzyków na skórze. Ta odmiana egzemy jest przewlekła, oporna na leczenia oraz ma trudną do ustalenia etiologię. Występuje częściej u mężczyzn, głównie w średnim wieku oraz starszych.
Egzema palców u stóp
Z kolei egzema, która lokalizuje się na palcach u stóp nosi nazwę wyprysku potnicowego (eczema dyshidroticum). Niegdyś chorobę łączoną z nadmierną potliwością, stąd jej nazwa, jednakże ta teza nie znalazła potwierdzenia w badaniach naukowych.
Etiologia wyprysku potnicowego jest trudna do ustalenia. Lekarze dermatolodzy wskazują, że czynnikiem wywołującym ten rodzaj stanu zapalnego skóry może być przetrwała infekcja grzybicza. Inni autorzy wyprysk potnicowy traktują jako odmianę wyprysku atopowego lub alergicznego.
Ten typ egzemy charakteryzuje się występowaniem zgrupowanych w ogniska lub rozsianych pęcherzyków, którym towarzyszy bardzo silny świąd. Lokalizuje się przede wszystkim na palcach, ale może też obejmować wewnętrzne łuki stóp. Egzema potnicowa często jest utożsamiana z potnicową grzybicą stóp.
Na stopach lokalizuje się także egzema modzelowata – przewlekła i zwykle oporna na leczenie. Tej rodzaj wyprysku charakteryzuje się ostro odgraniczonymi, hyperkeratotycznymi ogniskami zapalnymi oraz pęknięciami naskórka. Nie występują zaś pęcherzyki i świąd. Etiologia wyprysku modzelowatego jest trudna do ustalenia.
Jak leczyć egzemę na stopach?
Leczenie egzemy na stopach jest uzależnione od czynnika wywołującego, rodzaju zmian zapalnych oraz stopnia ich nasilenia. Zwykle zanim lekarz zaordynuje leczenie, przeprowadza szczegółowy wywiad z pacjentem oraz zleca wykonanie badań klinicznych i alergologicznych.
W leczeniu egzemy stóp zastosowanie znajdują następujące leki na egzemę:
- leki przeciwhistaminowe,
- azatiopryna,
- cyklosporyna,
- inhibitory kalcyneuryny,
- kortykosteroidy,
- alitretynoina,
- metotreksat,
- acytretyna.
Lekami pierwszego rzutu są miejscowe kortykosteroidy. Cechują się dużą skutecznością w niwelowaniu objawów egzemy, aczkolwiek nie można ich stosować długotrwale ze względu na możliwość wystąpienia atrofii skóry. Leczenie kortykosteroidami powinno trwać maksymalnie 6 tygodni (zalecana jest terapia przerywana). Egzemę w fazie przewlekłej najczęściej leczy się inhibitorami kalcyneuryny. Jeśli wyprysk ma podłoże alergiczne zastosowanie znajdują leki antyhistaminowe.
Na oporny na leczenie wyprysk potnicowy stosuje się zazwyczaj azatioprynę, zaś na przewlekły wyprysk modzelowaty preparaty zawierające substancje o działaniu keratolitycznym – m.in. kwas salicylowy. Egzemę o bardzo silnym przebiegu leczy się z kolei doustnymi kortykosteroidami lub alitretynoiną. Pacjentom rekomenduje się także stosowanie emolientów, które pomogą odbudować naskórek. Za skuteczną w leczeniu egzemy uchodzi też fototerapia.
Czytaj też:
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Radosław Śpiewak, Katarzyna Kordus, Podział i definicje chorób z kręgu wyprysku, International Review of Allergology and Clinical Immunology in Family Medicine 2012; Vol. 18, No. 4.
- Izabela Lewandowska, Wyprysk, czyli egzema jako jedna z najczęstszych chorób alergicznych skóry, Pielęgniarstwo Polskie 2013, 2 (48), 132–136.
- Grzegorz Obrzut, Marzena Lipińska, Mateusz Nikodem, Anna Kędzierska, Damian Bielawa, Izabela Pieniążek, Jacek Walczak, Raport „Choroba jak na dłoni. Konsekwencje przewlekłego wyprysku rąk dla pacjenta, społeczeństwa i całego systemu ochrony zdrowia” marzec 2018.
Podobne artykuły
