Grzybica stóp: objawy i leczenie

Grzybica stóp występuje nawet u ok.15% populacji, stosunkowo łatwo się rozprzestrzeniając (zarażenie od innego zakażonego to najczęstszy powód rozwoju infekcji). Mimo że schorzenie przeważnie dotyka dzieci oraz osoby starsze i znacznie częściej mężczyzn niż kobiet, zachorować może każdy, bez względu na płeć czy wiek. Dlatego warto wiedzieć, jak rozpoznać i leczyć zakażenie grzybicze stóp, a także, w jaki sposób można mu zapobiec. O tym wszystkim dowiesz się z artykułu poniżej. 

Grzybica stóp – czym jest?

Najczęstszą formą grzybicy skóry (dermomykozy) jest właśnie zakażenie stóp. Wiele czynników sprzyja rozwojowi infekcji w tym obszarze – od nieprawidłowej higieny, przez obcisłe obuwie, po zaburzenia hormonalne. 

Przyczyny grzybicy stóp

Za rozwój grzybicy na stopach zazwyczaj odpowiadają tzw. dermatofity, czyli grzyby z rodzaju Epidermophyton, Trichophyton i Microsporum. Mają one zdolność do rozkładu keratyny, czyli białka włókiennego, które tworzy m.in. zewnętrzną, tzw. rogową warstwę skóry i jest potrzebne im do wzrostu. Z tego względu skóra jest dogodnym rezerwuarem dla tych patogenów i częstym miejscem ich ataku. Radziej zdarza się, że przyczyną zakażenia są pleśnie czy grzyby drożdżopodobne. 

Stopy to rejon ciała wyjątkowo podatny na rozwój grzybicy. Do rozwoju infekcji mogą prowadzić:

• współkorzystanie z innymi środków higieny osobistej, np. ręczników 
• korzystanie z publicznym toalet, basenów, przebieralni 
• kontakt z zakażonymi lub ze zwierzętami

Ponadto ryzyko zachorowania zwiększają czynniki takie jak: 

• atopia i suchość skóry 
• cukrzyca
• endokrynopatie
• choroby krążenia 
• osłabienie odporności, również przy stosowaniu leków immunosupresyjnych, antybiotyków, 
• nadmierna potliwość 
• podeszły wiek
• ciąża
• nieprzestrzeganie zasad higieny
• noszenie syntetycznej, obcisłej odzieży i obuwia
• gorące temperatury i wilgoć. 

Grzybica stóp – objawy

Istnieją trzy rodzaje grzybicy stóp:

• Międzypalcowa (najczęstszy typ, stanowiący ok. 45% przypadków grzybicy stóp) – rozwija się zazwyczaj między IV a V palcem stopy. Najpierw w tym obszarze pojawiają się zaczerwienienie i świąd, po czym dochodzi do maceracji i pękania skóry. Grzybica międzypalcowa nazywana jest również "stopą atlety", ponieważ często występuje u sportowców.
• Złuszczająca (ok. 28%) – w jej przebiegu obserwuje się silne łuszczenie lub rogowacenie skóry. Znana jest również jako "mokasynowa" ze względu na charakterystyczny obraz kliniczny, w którym zmiany zajmują nie tylko śródstopie, ale również część boczną stopy. Grzybica mokasynowa często prowadzi do zakażenia paluchów. Może przejść w postać przewklekłą. 
• Potnicowa (ok. 8%) – charakteryzuje się pęcherzykami z wysiękiem na śródstopiu.

Rzadszymi odmianami są grzybice: wrzodziejąca (ok. 8%), występująca w postaci zmian wrzodziejąco-nadżerkowych, i krostkowa. 

Każdy typ grzybicy stóp różni się nie tylko obrazem klinicznym, ale również leczeniem. 

Rozpoznanie grzybicy stóp

Grzybica niekiedy sprawia trudności diagnostyczne, ze względu na podobieństwo niektórych objawów do schorzeń takie jak łojotokowe zapalenie skóry, atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, drożdżyca czy odparzenia. 

Pierwszym krokiem konsultacji lekarskiej jest przeprowadzenie wywiadu z pacjentem. Podczas rozmowy lekarz, zazwyczaj dermatolog, ustali:

• jak długo trwa zakażenie;
• jakie leczenie dotąd zastosowano;
• czy ryzyko infekcji u chorego jest związane z wykonywanym przez niego zawodem (weterynarze, rolnicy, pracownicy laboratoryjni) lub jest właścicielem zwierząt domowych;
• czy  przez warunki środowiskowe chory jest szczególnie narażony na zakażenie (praca w kopalni, mieszkanie w internacie, pobyt w sanatorium, częste korzystanie z basenu czy siłowni);
• czy pacjent cierpi na choroby takie jak cukrzyca, zaburzenia czynności wątroby czy nerek, przewlekła niewydolność żylna, atopia, zaburzenia odporności organizmu.

Po wywiadzie dokonuje się rozpoznania na podstawie badania:

• fizykalnego – lekarz zwraca uwagę na wszelkie nietypowe zmiany na skórze i objawy zakażenia, w szczególności na zmiany w postaci stanu zapalnego przebiegającego z łuszczeniem się naskórka oraz wysiewem grudek i pęcherzyków, nasilonym na obwodzie ognisk. 
• mykologicznego – m.in. mikroskopowego, histopatologicznego czy pod lampą Wooda. 

W praktyce wyniki badania mikologicznego często wychodzą fałszywie ujemne. Jest to efekt nieprzerwania na czas badania terapii przeciwgrzybiczej lub zbyt zachowania między nimi zbyt krótkiego odstępu. Aby uniknąć takiej sytuacji, należy się wstrzymać przyjmowanie miejscowych leków przeciwgrzybiczych na 2 tygodnie przez planowanym badaniem lub od 4 tygodni do nawet 3 miesięcy w przypadku środków doustnych. 

Grzybica stóp – leczenie

W terapii przeciwgrzybiczej stosuje się kilka grup leków: 

• azole (ketokonazol, klotrimazol, ekonazol, bifonazol, izokonazol, mikonazol)
• alliloaminy (terbinafina, naftyfina)
• antybiotyki polienowe (nystatyna, natamycyna, amfoterycyna B)
• cyklopiroks z olaminą (cyklopiroksolamina)
• kwas undecylenowy
• kwas salicylowy 
• glikokortykosteroidy o słabej sile działania. 

W grzybicy stóp leczenie zależy głównie od typu zakażenia: 

• Potnicowa – we wczesnej fazie leczenia rekomenduje się preparaty miejscowe, np. maści i kremy na grzybice stóp z azolami lub natamycynę z miejscowym glikokortykosteroidem. Warto również aplikować do skarpet i butów pudry lecznicze (pochłaniają pot i zmniejszają namnażanie grzybów).
• Złuszczeniowa – wymaga połączenia efektu przeciwgrzybiczego, który ograniczy kolonizację grzyba, i złuszczającego, który pozwoli usunąć martwy naskórek, zwiększając tym samym dostęp leku pierwszej substancji do skóry. Dlatego oprócz azoli lub cyklopiroksolaminy zaleca się korzystać z np. kwasu salicylowego, który oprócz złuszczania naskórka, zmniejsza wydzielanie sebum i działa przeciwbakteryjnie.
• Międzypalcowa – w tej odmianie stosuje się cyklopiroks z olaminą, a także maści z azolami lub recepturowe, np. maść Whitfielda (w której substancjami czynnymi są kwas salicylowy i benzoesowy). 

Po niepowodzeniu terapii miejscowej lub przy bardziej rozległych zmianach lekarz dermatolog może wdrożyć terapię ogólnoustrojową doustnymi środkami przeciwgrzybiczymi, tj. 

• itrakonazolem (stosowanym w dawce 200 mg dziennie przez tydzień) 
• flukonazolem (150 mg na tydzień przez 4 do 6 tygodni)
• terbinafiną (250 mg dziennie przez 2 tygodnie).

Konieczność leczenia systemowego zachodzi rzadko, np. przy obniżonej odporności.

Grzybica stóp a profilaktyka

Najefektywniejszym sposobem, by uniknąć grzybicy stóp, jest zachowanie odpowiedniej higieny. Oto kilka metod i zasad, które pomogą uchronić przed zakażeniem grzybiczym:

• Codzienne, dokładne mycie i osuszanie stóp.
• Stosowanie antyperspirantów do stóp. 
• Skrócenie długości paznokcia jednorazowym pilnikiem. 
• Korzystanie jedynie z lakierów leczniczych.
• Wybór odpowiedniego obuwia – wykonanego z zamszu, skóry lub płótna – które umożliwi prawidłową cyrkulację powietrza. Zrezygnować z syntetycznych materiałów i obcisłych butów, w których skóra będzie się intensywniej pocić, stwarzając środowisko sprzyjające rozwojowi komórek grzyba. 
• Codzienna zmiana skarpetek i pranie ich w temperaturze 60 stopni. 
• Można również rozważyć stosowanie tzw. skarpetek zdrowotnych. Zawierają one jony srebra, które hamują namnażanie się mikroorganizmów. 
• Dezynfekcja skóry i butów po wizycie na basenie, siłowni czy w sklepie obuwniczym. W takich miejscach warto nosić własne klapki kąpielowe.
• Rezygnacja z pumeksów i tarek, które obniżają odporność skóry na rozwój drobnoustrojów.
• Przy wysokich temperaturach lub po wyleczeniu grzybicy w celu ochrony przed reinfekcją, zaleca się stosowanie pudrów leczniczych lub talkiem do skarpet i butów – tak użyty produkt pochłania pot i ogranicza namnażanie się drobnoustrojów. 

Warto również zadbać o swoją odporność, której osłabienie sprzyja infekcjom. 

Domowe sposoby na grzybicę stóp

Leczenie grzybicy można wesprzeć naturalnymi sposobami.

• Olejek z drzewa herbacianego – działa przeciwbakteryjnie i grzybobójczo. Należy smarować nim miejsce zakażenia przynajmniej 3 razy dziennie do 2 tygodni po ustąpieniu zmian. 
• Ocet jabłkowy – obniża pH skóry, utrudniając dalsze namnażanie patogenów. Najpierw rozcieńcza się go wodą w proporcji 1:1. Kąpiel stóp w tak przygotowanej mieszance powinna trwać ok. pół godziny.
• Soda oczyszczona – łagodzi świąd i podrażnienia. Na jeden litr wody dodaje się pół szklanki sody oczyszczonej i w tak przygotowanym roztworze moczy się nogi lub wykonuje okłady w zamoczonej w nim gazy. 
• Cytryna – łagodzi świąd i pieczenie. Należy przyłożyć świeżo wyciśnięty sok z cytryny na zmieniono chorobowo miejsca. 

W terapii przeciwgrzybiczej można również zastosować również olejki eteryczne. Największą aktywność wykazują te zawierające tymol i karwakrol (olejki oreganowy, cząbrowy i tymiankowy) oraz eugenol (olejek pozyskiwany z goździkowca i liści cynamonowca). 

Domowe sposoby mogą stanowić uzupełnienie terapii przeciwgrzybiczej, jednak jej podstawę powinny stanowić preparaty lecznicze. Jeśli stosowanie leków dostępnych bez recepty nie przynosi efektów 2-3 tygodniach, swoje objawy należy skonsultować z lekarzem. 

W przychodni online Dimedic możesz zamówić widekonsultację lub teleporadę z lekarzem dermatologiem.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

E-recepta online

Lekarz rodzinny

Dermatolog online

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.