Ślinianki – wszystko co warto o nich wiedzieć
Autor: Magdalena Krzykawska / tekst konsultowany z dr Agnieszką Dobkowską
Ślinianki to hasło, które niejednokrotnie wpadło Ci w ucho.
Lekcje biologii z zakresu anatomii człowieka obejmowały ten jeden z najbardziej istotnych gruczołów naszego ciała.
Z całą pewnością wiesz, że są to gruczoły, które produkują ślinę.
Oprócz tego pełnią jednak szereg innych, kluczowych funkcji w naszym organizmie.
Warto więc przyjrzeć się im z bliska, żeby poznać ich charakterystykę, rodzaje, rolę jakie pełnią w naszych orgazmie, jak również choroby, które mogą w związku z nimi występować.
Czym są ślinianki?
Ślinianki to gruczoły odpowiedzialne za produkcję śliny.
Są narządami wydzielania zewnętrznego.
Produkują około jednego litra śliny dziennie.
Ślinę produkujesz więc nawet wtedy, kiedy śpisz.
W skład ślinianek wchodzą trzy pary dużych gruczołów oraz kilkaset małych ślinianek, które rozsiane są w błonie śluzowej jamy ustnej oraz gardła.
Niezwykle ciekawa jest także budowa gruczołów ślinowych.
Wyróżnić możemy:
- miąższ ślinianki, w którym komórki wydzielnicze produkują ślinę,
- przewody, których zadaniem jest wyprowadzenie wyprodukowanej śliny z gruczołu do układu pokarmowego.
Komórki wydzielnicze zgrupowane są w większe jednostki, tzw. zraziki.
Wyróżnić możemy trzy pary dużych gruczołów ślinowych:
- przyuszne,
- podżuchwowe,
- podjęzykowe.
Ślinianki przyuszne ważą około 30-40g.
Są największymi gruczołami ślinowymi w organizmie.
Zlokalizowane są symetrycznie po dwóch stronach twarzy.
Wyprodukowana w nich treść surowicza spływa do przedsionka jamy ustnej.
Są odpowiedzialne za produkcję 70% śliny stymulowanej (surowiczej) oraz 25% śliny spoczynkowej.
Umiejscowione są w nich m.in. węzły chłonne.
Składają się z dwóch części – powierzchniowej oraz głębokiej.
Granicę pomiędzy nimi stanowi nerw twarzowy.
Następnym rodzajem są ślinianki podżuchwowe.
Masz je w dolnej części swojej żuchwy w tzw. trójkątach podżuchwowych.
Ujście tych ślinianek zlokalizowane jest pod językiem.
Wyprodukowana wydzielina odprowadzana jest tzw. przewodem Whartona.
Produkują około 25% śliny po przebudzeniu oraz około 70%, gdy znajdujesz się w stanie spoczynku.
Niezwykle ważne są także ślinianki podjęzykowe, które są najmniejsze z wszystkich trzech par gruczołów ślinowych, które posiadasz.
Zlokalizowane są w dolnej części jamy ustnej, tuż pod błoną śluzową, na mięśniu żuchwowo-gnykowym.
Są wyposażone w tzw. przewody Bartholina (to nie to samo co gruczoł Bartholina), które uchodzą razem z przewodem ślinianek podżuchwowych w dnie Twojej jamy ustnej.
Ślinianki należą do układu pokarmowego – zlokalizowane są w jego górnej części.
Pełnią jedną z najbardziej kluczowych ról w procesie spożywania i trawienia przyjmowanych przez Ciebie pokarmów.
Jaką rolę pełnią ślinianki w Twoim organizmie?
Nie stanowi zagadki, że główną rolą ślinianek jest produkcja śliny.
Możesz produkować zbyt dużą ilość śliny – wówczas mówimy o tzw. ślinotoku, bądź za małą ilość, nazywaną hyposialią.
Takie zjawisko niejednokrotnie wskazywać może na występowanie wielu, różnorodnych chorób innych narządów bądź gruczołów.
Produkcja śliny to tylko jedna z wielu ról, funkcję omawianego gruczołu są o wiele bardziej rozbudowane i złożone.
Ale czy wiesz, z czego składa się ślina?
Aż 99.5% jej składu to woda.
Pozostałe 0.5% zawiera wiele substancji, które warto poznać.
Przede wszystkim należą do nich enzymy trawienne, takie jak np. amylaza ślinowa, dzięki której jesteś w stanie rozkładać cukry.
Dodatkowo wyróżnić można substancję bakteriobójcze, takie jak:
- lizozym,
- system sialoperoksydazy,
- laktoferyna.
W związku z tym, jedną z ról jest ograniczenie rozwoju bakterii w naszej jamie ustnej i gardle, co chroni cały organizm przed szkodliwym działaniem bakterii.
Przez to wpisuje się również w działanie układu odpornościowego organizmu.
Rolą śliny jest także utrzymanie odpowiedniego poziomu pH w jamie ustnej.
Nie na darmo ślina jest nazywana strażnikiem środowiska wewnętrznego.
Wszystko dzięki jonom węglanowym i fosforanowym.
Co więcej, te same jony odgrywają niebagatelne znacznie w zrównoważeniu procesów demineralizacji oraz remineralizacji.
Co oznacza to w praktyce?
Że ślina chroni Twoje zęby przed występowaniem próchnicy, która jest jedną z najbardziej uciążliwych i powszechnych chorób zębów.
Niezwykle ciekawym zjawiskiem jest fakt, że ślina, ślinie nie równa.
Oznacza to, że jej skład różni się w odpowiedzi na poszczególne bodźce, które do Ciebie docierają.
Zupełnie inną ślinę wyprodukują Twoje gruczoły w momencie spoczynku, a zupełnie inną, gdy będziesz żuć ulubioną gumę czy jadł.
W związku z tym, śmiało można stwierdzić, że naszą śliną sterują bodźce smakowe czy zapachowe.
O wiele więcej śliny będziemy produkować także podczas żucia.
Powiedzenie „na samą myśl leci ślinka” ma przełożenie w rzeczywistości.
Ilością i składem śliny są w stanie sterować nasze ulubione pożywienie.
Nic więc dziwnego, że na widok słodkich bułek czy innych kulinarnych frykasów czujesz, że zaczynasz produkować większą ilość śliny.
Ślina sprawia, że możesz jeść.
To ona zawiera enzymy trawienne, wstępnie trawiąc przyjmowany pokarm.
Każdy ugryziony przez Ciebie kęs jest nawilżany i rozpuszczany przez ślinę.
Dzięki niej łatwo połykasz jedzenie, nie mając w jamie ustnej poczucia suchości i dyskomfortu podczas spożywania pokarmów niezbędnych do życia.
Choroby ślinianek
Ślinianki, podobnie jak każdy gruczoł czy narząd Twojego organizmu, mogą ulec chorobie, która zaburza ich pracę i prawidłowe funkcjonowanie.
Do najczęściej występujących chorób ślinianek można zaliczyć
- kamicę ślinianek (ICD-10: K 11.5),
- nowotwór (ICD-10: C07 nowotwór złośliwy ślinianki przyusznej, ICD-10: C08 nowotwór złośliwy innych dużych gruczołów ślinowych),
- sjalozę (ICD-10: K 11.9),
- martwiczą metaplazję ślinianek (ICD-10: K 11.8) ,
- zapalenie ślinianek (ICD-10: K 11.2),
- ropień gruczołu ślinowego (ICD-10: K 11.3),
- zanik ślinianki (ICD-10: K 11.0),
- przerost ślinianki (ICD-10: K 11.1),
- przetokę gruczołu ślinowego (ICD-10: K 11.4),
- zaburzenia wydzielanie śliny (ICD-10: K 11.7),
- torbiele ślinianek (ICD-10: K 11.6).
Jak widać na pierwszy rzut oka, ilość chorób, które mogą dotknąć ślinianki, jest duża.
Co więcej, niekiedy postawienie trafnej diagnozy jest zadaniem trudnym.
Charakterystyczne objawy poszczególnych dolegliwości mogą wywołane być przez choroby ślinianek, jak również zaburzenia ogólnoustrojowe, które wynikają z zaburzonych funkcji gruczołów wydzielania wewnętrznego, np. cukrzyca albo nadczynność tarczycy.
Zmiany dotyczące ślinianek wykrywa się przy pomocy badania palpacyjnego.
Jeśli chcesz zbadać swoje ślinianki, udaj się do laryngologa.
To specjalista, który oceni tkliwość, zaczerwienienie, rozmiar, ruchomość, konsystencję oraz wiele innych parametrów prowadzących do pogłębionej diagnozy.
Jak najwcześniejsze wykrycie chorób nowotworowych oraz zapalnych, a następnie wdrożenie odpowiedniej terapii, odgrywa ogromne znaczenie w powrocie do pełni zdrowia.
Jednak jeśli zależy Ci na szybkim omówieniu tematu, skontaktuj się z lekarzem rodzinnym, na przykład w ramach konsultacji telefonicznej z lekarzem rodzinnym prywatnie w Dimedic.
Na czym polegają poszczególne choroby ślinianek?
Kamica gruczołów śluzowych polega na powstawaniu pojedynczych bądź mnogich kamieni w strukturze ślinianek.
Najczęściej obserwuje się występowanie takiego zjawiska w śliniankach podżuchwowych.
Nowotwór to jedna z najcięższych chorób, z jaką możemy się mierzyć.
Najczęściej zmiany zlokalizowane są w śliniankach przyusznych, najrzadziej w śliniankach podjęzykowych.
Zapalenie ślinianek to z kolei bardzo bolesna choroba, która może spotkać każdego z nas.
Wywołane może być infekcjami bakteryjnymi bądź wirusowymi.
Zła higiena jamy ustnej, ubytki próchnicowe czy niedobory odpornościowe, sprzyjają wystąpieniu zapalenia.
Sjaloza to termin, który obejmuje wiele schorzeń, które prowadzą do zaburzeń metabolizmu, upośledzenia czy zaniku wydzielenia śliny.
Nasze ślinki oprócz schorzeń, które je dotykają, mogą działać także niepoprawnie na skutek innych chorób naszego organizmu.
Z całą pewnością na ich pracę bezpośredni wpływ na cukrzyca, mocznica, alkoholizm, menopauza, andropauza i inne.
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Podobne artykuły
