Nadczynność i niedoczynność tarczycy - objawy i różnice
Autor: Piotr Brzózka
Nadczynność i niedoczynność tarczycy to schorzenia, z jakimi na co dzień spotyka się wielu lekarzy rodzinnych. Jednakże pomimo częstego występowania dolegliwości ze strony tarczycy, objawy nadczynności i niedoczynności bywają przez pacjentów mylone. Jakie są różnice pomiędzy niedoczynnością a nadczynnością tarczycy?
Chora tarczyca: objawy nadczynności i niedoczynności
Choroby tarczycy stanowią poważny problem medyczny. Szacuje się, że na zaburzenia w funkcjonowaniu gruczołu tarczycy cierpi ponad 300 mln ludzi na całym świecie. W Polsce objawy chorobowe związane z tarczycą może odczuwać nawet 20 proc. społeczeństwa, z czego większość stanowią kobiety.
Najczęściej występującym zaburzeniem jest niedoczynność tarczycy (hipotyreoza), czyli stan, w którym tarczyca nie produkuje i nie wydziela odpowiedniej ilości hormonów, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Na hipotyreozę choruje 5-7 proc. kobiet i około 1 proc. mężczyzn.
Obok niedoczynności funkcjonuje pojęcie nadczynności tarczycy (hipertyreozy), czyli stanu odwrotnego, charakteryzującego się nadmierną produkcją hormonów przez ten gruczoł. Mimo, że nadczynność i niedoczynność tarczycy mają odmienne objawy, są często przez pacjentów mylone. Chorym trudno zapamiętać, które schorzenie tarczycy objawia się przyrostem wagi, a które spadkiem. W którym obserwuje się wzmożoną senność, a które cechuje się nerwowością i problemami z zasypianiem.
Różnice między nadczynnością i niedoczynnością tarczycy
Uściślając, niedoczynność tarczycy jest zespołem objawów, związanym z niedoborem hormonów, które prowadzi do uogólnionego spowolnienia tempa metabolizmu. Do objawów niedoczynności tarczycy zaliczają się:
- zaparcia,
- zwiększenie masy ciała niezwiązane ze wzrostem apetytu,
- wodobrzusze,
- bradykardia (spowolnienie pracy serca),
- zmniejszona tolerancja wysiłku,
- płyn w worku osierdziowym,
- niedokrwistość,
- senność,
- zaburzenia pamięci i koncentracji,
- spowolnienie ruchów i mowy,
- osłabienie siły mięśniowej,
- obfite miesiączki i cykle bezowulacyjne u kobiet,
- sucha, łuszcząca się skóra,
- obrzęki tkanki podskórnej i pogrubienie rysów twarzy,
- suche, łamliwe i nadmiernie wypadające włosy.
Z kolei nadczynność tarczycy charakteryzuje się nadmiarem hormonów tarczycy we krwi, który skutkuje przyspieszonym metabolizmem organizmu. Do podstawowych objawów nadczynności tarczycy zaliczają się:
- tachykardia (przyspieszenie pracy serca),
- spadek masy ciała,
- rozdrażnienie,
- nerwowość,
- niepokój,
- drżenie rąk,
- biegunki,
- bezsenność,
- wytrzeszcz oczu,
- nadmierna potliwość,
- skąpe miesiączki,
- wole (powiększenie tarczycy).
Niedoczynność a nadczynność tarczycy – diagnostyka
Trudności pacjentom sprawia nie tylko usystematyzowanie wiedzy na temat objawów nadczynności i niedoczynności, ale także diagnostyka schorzeń tarczycy. O ile wielu chorych wie, że diagnozę stawia się zazwyczaj na postawie wyników badań laboratoryjnych mających na celu oznaczenie stężenia hormonu TSH w surowicy krwi, to w wielu przypadkach problemem jest rozszyfrowanie, czy podwyższone wartości świadczą o nadczynności czy niedoczynności.
TSH to hormon przysadki mózgowej, który pobudza tarczycę do produkcji i wydzielania hormonów. Warto zapamiętać, że poziom TSH wzrasta w warunkach niedoboru hormonów tarczycy i obniża się w sytuacji nadmiaru tych hormonów. Innymi słowy poziom TSH jest wysoki przy niedoczynności tarczycy i niski przy nadczynności.
Sprawa jednak nie jest tak prosta jak mogłoby się wydawać. Jeśli niedoczynność tarczycy jest wynikiem dysfunkcji samego gruczołu tarczowego (niedoczynność pierwotna), to w wynikach badań prawdopodobnie zaobserwujemy wzrost TSH.
Jednak oprócz niedoczynności pierwotnej wyróżnia się także niedoczynność wtórną, będącą wynikiem zaburzeń na osi podwzgórze-przysadka, która nie prowadzi do wzrostu stężenia TSH. Z tego powodu lekarze zlecają pacjentom wykonanie badań dodatkowych na oznaczenie stężenia hormonów tarczycy (fT3, fT4) w surowicy krwi.
Jak leczyć nadczynność i niedoczynność tarczycy?
Różnice pomiędzy nadczynnością a niedoczynnością tarczycy widoczne są także w sposobie leczenia tych dolegliwości. Niedoczynność tarczycy leczy się poprzez uzupełnianie niedoboru hormonów.
Pacjenci przyjmują głównie lewotyroksynę. Z kolei nadczynność tarczycy leczy się tyreostatykami, które hamują produkcję hormonów tarczycy (T3 i T4). Wielu lekarzy wprowadza także leczenie uzupełniające z użyciem leków β- adrenolitycznych, glikokortykosteroidów oraz leków uspokajających. Zastosowanie znajdują także bardziej radykalne metody – leczenie chirurgiczne lub terapia jodem promieniotwórczym.
Z niedoczynności w nadczynność tarczycy czy odwrotnie?
Pacjenci ze zdiagnozowanymi chorobami tarczycy powinni pozostawać pod opieką endokrynologia i wykonywać okresowo badania kontrolne z uwagi na ryzyko przekształcenia się niedoczynności w nadczynność tarczycy lub odwrotnie.
Warto zapamiętać, że nadmierna podaż jodu lub hormonów tarczycy u pacjentów z hipotyreozą może doprowadzić do hipertyreozy. Z kolei przedawkowanie tyreostatyków, stosowanych w leczeniu nadczynności tarczycy, może skutkować niedoczynnością. Hipotyreoza może być także skutkiem ubocznym leczenia jodem promieniotwórczym.
Czytaj też:
- Pierwotna niedoczynność tarczycy - przyczyny i objawy
- Objawy niedoczynności tarczycy u dzieci i dorosłych
- Niedoczynność tarczycy - dieta odchudzająca. Jadłospis
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Katarzyna Łącka, Adam Czyżyk, Leczenie niedoczynności tarczycy, Farmacja współczesna 2008; 1: 222-230.
- Małgorzata Gietka-Czernel, Postępy w laboratoryjnej diagnostyce czynności tarczycy, Borgis - Postępy Nauk Medycznych 2/2008, s. 83-91.
Podobne artykuły
