Pierwotna niedoczynność tarczycy: przyczyny, objawy, leczenie
Autor: Marta Chruścińska / artykuł konsultowany z dr Małgorzatą Śmiechurą
Pierwotna niedoczynność tarczycy jest zespołem objawów związanym z niedoborem hormonów tarczycy, powodowanym przez złą pracę gruczołu tarczycy.
Na przykład?
Objawy, które mogą Ci towarzyszyć, to: senność, osłabienie, problemy z cerą i włosami, a także takie, które dotykają Twoją psychikę: drażliwość, zmienne nastroje czy… spadek libido.
Tak – niestety problemy z tarczycą mogą prowadzić nawet do impotencji.
Sprawdź, jakie są przyczyny niedoczynności tarczycy pierwotnej oraz czym się ona różni od wtórnej postaci choroby.
Na co szczególnie trzeba zwrócić uwagę?
Pierwotna niedoczynność tarczycy – geneza choroby
Pierwotna niedoczynność tarczycy to zespół objawów chorobowych związany z niedoborem hormonów tarczycy w organizmie.
To znaczy?
Pierwotna hipotyreoza jest po prostu wynikiem zmian w obrębie samego gruczołu tarczowego.
I to właśnie pierwotną niedoczynność tarczycy odróżnia się głównie od wtórnej niedoczynności tarczycy, która jest skutkiem zmian w przysadce mózgowej lub podwzgórzu, a nie stricte zmian samego gruczołu.
O co w tym chodzi?
Musisz wiedzieć, że układ podwzgórzowo-przysadkowy ma bezpośredni wpływ na funkcjonowanie gruczołu tarczowego.
W skrócie mechanizm ten wygląda następująco: podwzgórze wydziela tyreoliberynę (TRH) – hormon, który stymuluje przysadkę mózgową do produkcji tyreotropiny (TSH), która z kolei pobudza tarczycę do produkcji i wydzielania hormonów, takich jak tyroksyna (T4) oraz trójjodotyronina (T3).
Zaburzenia na osi podwzgórze-przysadka-tarczyca są przyczyną rozmaitych schorzeń tarczycy, w tym hipotyreozy.
Co warto podkreślić, zarówno pierwotna hipotyreoza, jak i wtórna, mogą mieć charakter wrodzony lub nabyty.
Choć trzeba dodać, że wrodzona niedoczynność tarczycy zdarza się niezwykle rzadko i średnio diagnozuje się ją u 1 na 4000 noworodków.
Nie zmienia to jednak faktu, że przyczynami i pierwotnej i wrodzonej niedoczynności tarczycy są głównie:
- agenezja, czyli całkowity brak tarczycy;
- aplazja – niewykształcenie tarczycy mimo obecności zawiązka;
- hipoplazja – niedorozwój gruczołu tarczowego;
- ektopia – niewłaściwa lokalizacja tarczycy;
- niedobór jodu;
- dyshormonogeneza, będąca najczęściej wynikiem wrodzonego defektu syntezy tyreoglobuliny lub braku aktywności tyreoperoksydazy.
Znacznie częściej występuje pierwotna niedoczynność tarczycy, ale nabyta.
To znaczy?
Po prostu chorobę spowodowało uszkodzenie gruczołu lub inny proces przebiegający w organizmie, który na to oddziałuje, np.:
- zapalenie tarczycy wywołane czynnikami, tzw. autoimmunologicznymi, tj.: choroba Hashimoto, zapalenie poporodowe tarczycy, zapalenie podostre;
- częściowe lub całkowite wycięcie tarczycy, które było spowodowane procesem autoimmunologicznym;
- problemy z gruczołem tarczycowym spowodowanym niedoborem jodu w środowisku;
- stosowanie niektórych leków, np. soli litu czy sulfonamidów;
- wrodzona niedoczynność tarczycy u dzieci, których matki w ciąży chorowały na niewyrównaną niedoczynność tarczycy;
- choroba Gravesa-Basedowa;
- jatrogenna niedoczynność tarczycy – wywołana lekami, radioterapią, terapią jodem promieniotwórczym lub będąca wynikiem tyreidektomii (usunięcia tarczycy);
- wole Riedla;
- nadmierne spożywanie jodków blokujących działanie innych hormonów;
- napromieniowanie powstałe w wyniku leczenia nowotworów, np. raka piersi czy chłoniaka;
- leczenie radioaktywnym jodem w kapsułkach, które stosuje się przy nadczynności tarczycy;
- przedawkowanie leków przeciwtarczycowych, choć w ten sposób nabyta niedoczynność zazwyczaj ustępuje po zakończeniu terapii hormonalnej;
- niedobór jodu, czyli pierwiastka niezbędnego do produkcji hormonów tarczycowych. W Polsce już wiele lat temu wprowadzono jodowanie soli kuchennej, która zapobiega brakom tego pierwiastka w organizmie.
Pierwotna niedoczynność tarczycy – jak można ją rozpoznać?
Oczywiście w pierwszej kolejności należy trafić do odpowiedniego specjalisty – endokrynologa.
Niestety – sam fakt zgłoszenia przez Ciebie charakterystycznych objawów niedoczynności tarczycy nie wystarczy do postawienia ostatecznej diagnozy.
Dlaczego?
W rozpoznaniu chorób tarczycy niezbędne jest wykonanie badań laboratoryjnych.
Endokrynolog zwykle stawia diagnozę na podstawie stężenia hormonów TSH (tyreotropiny) i fT4 (wolnej tyroksyny) w surowicy krwi.
U pacjenta z pierwotną niedoczynnością tarczycy zazwyczaj charakterystyczne jest obniżone stężenie fT4 i podwyższone stężenie TSH.
To właśnie odróżnia pierwotną niedoczynność tarczycy od innych rodzajów, tj. wtórnej niedoczynności tarczycy oraz subklinicznej postaci niedoczynności tarczycy.
To znaczy?
W przypadku wtórnej niedoczynności tarczycy w badaniach laboratoryjnych obserwuje się obniżone stężenie fT4 i brak wzrostu TSH.
Za to u pacjentów, u których rozpoznaje się tzw. subkliniczną postać niedoczynności tarczycy, objawia się to tym, że występuje prawidłowe stężenie wolnej tyroksyny, ale za to podwyższone (zazwyczaj sporo) TSH.
Objawy świadczące o pierwotnej niedoczynności tarczycy
No i tutaj ponownie istotne jest rozgraniczenie pierwotnej niedoczynności tarczycy, na tą o charakterze wrodzonym (diagnozowaną zazwyczaj u noworodków i niemowląt), jak i nabytym (obserwowaną u dorosłych ludzi).
U dzieci niedoczynność tarczycy może objawiać się poprzez:
- trudności w oddychaniu przebiegające z sinicą;
- przedłużającą się żółtaczkę noworodkową;
- trudności w karmieniu;
- przepuklinę pępkową;
- opóźnione dojrzewanie szkieletu.
Ponadto dzieci z niedoczynnością tarczycy są nadmiernie spokojne, mało płaczliwe i dużo śpią.
Na co jeszcze należy zwrócić uwagę?
Obawy rodziców powinno wzbudzić niedomaganie się karmienia oraz wiotkie ciało u niemowlęcia.
W większości przypadków hipotyreoza wrodzona jest wykrywana na podstawie badań przesiewowych, wykonywanych u noworodków w 3-4 dobie życia.
Na szczęście badania przesiewowe pod kątem tej choroby są prowadzone w Polsce od paru dekad.
A jak rozpoznać pierwotną (lecz nabytą) niedoczynność tarczycy u dorosłych?
Jeśli lekarz podejrzewa u Ciebie akurat ten typ niedoczynności, to możesz mieć problem, np. z:
- spowolnieniem psychoruchowym;
- szybką i łatwą męczliwością;
- osłabieniem pamięci i koncentracji;
- apatią i zmęczeniem;
- sennością właściwie przez całą dobę;
- ciągłym uczuciem zimna;
- nietolerancją organizmu na zimno;
- obrzękami kończyn i twarzy;
- impotencją;
- zwiększeniem masy ciała bez wyraźnego wzrostu apetytu;
- zaparciami;
- bladą i suchą skórą;
- łamliwością i wypadaniem włosów (także brwi i rzęs) oraz kruchością paznokci;
- bradykardią i problemami z sercem;
- zaburzeniami płciowymi, np. obfitymi i przedłużającymi się miesiączkami, niepłodnością czy spadkiem libido (zarówno u kobiet, jak i mężczyzn);
- wolami (powiększoną tarczycą).
Czy pierwotną niedoczynność tarczycy można wyleczyć? Na czym polega łagodzenie objawów choroby?
Leczenie pierwotnej niedoczynności tarczycy polega po prostu na uzupełnianiu niedoboru hormonów tarczycy.
W jaki sposób?
Pacjenci przyjmują leki na niedoczynność tarczycy, zawierające lewotyroksynę, czyli lewoskrętny analog naturalnej tyroksyny.
Oczywiście dawka zależy od wskazań lekarza endokrynologa, który dobiera ją nie tylko na podstawie wyników badań krwi tarczycy czy badaniu USG, ale także na podstawie takich kryteriów, jak np. wiek chorego.
Dzieci zwykle zażywają większe dawki L-tyroksyny, natomiast seniorzy - mniejsze.
Musisz wiedzieć, że terapia lewotyroksyną powinna być prowadzona z dużą ostrożnością u pacjentów cierpiących na choroby układu krążenia – dlatego nigdy nie ukrywaj dodatkowych schorzeń przed swoim lekarzem.
A czy pierwotną niedoczynność tarczycy można wyleczyć?
Cóż… niestety nie.
W przypadku hipotyreozy leczenie substytucyjne trwa przez całe życie, a pacjenci powinni pozostawać pod stałą opieką poradni endokrynologicznej i okresowo kontrolować stężenie hormonów tarczycy we krwi.
Ale to co najbardziej istotne…
Pamiętaj, że nieleczona niedoczynność tarczycy jest chorobą, które realnie zagraża Twojemu życiu.
Może doprowadzić nawet do śpiączki hipometabolicznej, do której znacznie przyczyniają się także inne choroby, tj. zawał serca lub spożywanie niektórych leków.
Badania tarczycy – ile kosztują i gdzie je wykonać?
Oczywiście w pierwszej kolejności możesz udać się do swojej przychodni POZ, gdzie lekarz rodzinny ma możliwość przepisać Ci na NFZ badania, tj.: TSH, fT3 i fT4.
Jeśli okazuje się, że diagnostyka hormonów tarczycy musi być poszerzona, ale nie chcesz płacić za prywatne badania, to lekarz rodzinny musi skierować Cię do poradni specjalistycznej – endokrynologicznej.
Jakie badania tam wykonasz?
Na przykład anty-TPO czy anty-TG, które potwierdzą (lub wykluczą) występowanie przeciwciał w Twoim organizmie.
Pamiętaj także, że lekarz rodzinny może skierować Cię do specjalistycznej poradni endokrynologicznej, w której te badania będzie mógł zalecić Ci lekarz endokrynolog.
Możesz badania tarczycowe wykonać także prywatnie, choć cena oczywiście zależy od miasta i przychodni, w której będziesz się badać.
Za samo TSH zapłacisz około kilkunastu złotych.
Za badania fT3 i fT4 około 30 zł za każde z nich.
Możesz także wykupić pakiet tarczycowy, który coraz częściej jest oferowany w prywatnych przychodniach i laboratoriach i co ważne - często obejmowany jest promocją.
Takie rozwiązanie przydaje się wtedy, kiedy nie masz czasu czekać na następną wizytę w poradni endokrynologicznej na NFZ, bo czujesz, że np. z Twoją tarczycą nie jest najlepiej, więc chcesz badania wykonać z dnia na dzień.
Jeśli chorujesz na tarczycę, to z pewnością doskonale wiesz, kiedy hormony są w normie, a kiedy szaleją.
Pamiętaj jednak, aby nigdy nie analizować wyników badań samodzielnie, lepiej pozostawić to endokrynologowi.
Nigdy także nie zmieniaj dawek leków na własną rękę – tarczyca kontroluje naprawdę wiele procesów w Twoim organizmie, dlatego nie warto ryzykować.
Jeśli jesteś niepewny a Twój endokrynolog najbliższe terminy ma za naprawdę długi czas, to… o analizę wyników badań możesz poprosić lekarza przyjmującego w przychodni internetowej Dimedic.eu.
Właściwie możesz to zrobić nawet nie wychodząc z domu czy pracy.
To naprawdę wygodne!
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Katarzyna Łącka, Adam Czyżyk, Leczenie niedoczynności tarczycy, Farmacja Współczesna 2008; 1: 222-230.
- https://terapia.com.pl/publ/id,128244,ed,165
- https://tarczyca.pl/niedoczynnosc-tarczycy/
Podobne artykuły
