EKG (elektrokardiografia): co to, wskazania, co wykrywa
Autor: Przychodnia Dimedic
Elektrokardiografia (EKG) to jedno z podstawowych i najczęściej wykonywanych badań w kardiologii. Pozwala szybko, bezpiecznie i bezboleśnie ocenić czynność elektryczną serca, wykrywając zaburzenia rytmu, niedokrwienie czy skutki przebytych zawałów. Dzięki prostocie i powszechnej dostępności EKG stosuje się zarówno w nagłych przypadkach, jak i w rutynowej kontroli zdrowia – u pacjentów z chorobami przewlekłymi, kobiet w ciąży czy osób aktywnych zawodowo. To badanie, które nierzadko jako pierwsze daje odpowiedź na pytanie, czy serce pracuje prawidłowo.
Znaczenie badania EKG
Elektrokardiografia (EKG) to jedno z najczęściej wykonywanych badań w diagnostyce chorób układu krążenia. Pozwala w nieinwazyjny i szybki sposób ocenić czynność elektryczną serca. Dzięki temu lekarz może uzyskać informacje na temat rytmu pracy serca, obecności zaburzeń przewodzenia impulsów czy ewentualnych cech uszkodzenia mięśnia sercowego. EKG ma ogromne znaczenie nie tylko w diagnostyce ostrych stanów, takich jak zawał serca, ale również w monitorowaniu przewlekłych chorób serca, ocenie skuteczności leczenia farmakologicznego czy kwalifikacji do dalszych badań specjalistycznych.
Badanie jest tanie, powszechnie dostępne i może być wykonywane zarówno w szpitalach, poradniach, jak i w gabinetach lekarzy rodzinnych. Z tego powodu EKG pełni rolę podstawowego narzędzia diagnostycznego w kardiologii.
Badanie EKG – co to jest i na czym polega badanie elektrokardiografii?
Elektrokardiografia, czyli EKG, to jedno z podstawowych badań stosowanych w diagnostyce chorób serca, które polega na rejestracji aktywności elektrycznej tego narządu. Warto pamiętać, że serce, podobnie jak każdy mięsień, działa dzięki impulsom elektrycznym – to one sprawiają, że mięsień kurczy się i pompuje krew do całego organizmu. W badaniu wykorzystuje się elektrokardiograf, czyli aparat odbierający i wzmacniający te sygnały. Do skóry pacjenta przykleja się elektrody – w standardowym EKG spoczynkowym jest ich 10: cztery na kończynach i sześć na klatce piersiowej. Elektrody działają jak „czujniki”, które zbierają informacje o przepływie impulsów w sercu z różnych perspektyw. Dane te są następnie przedstawiane w postaci charakterystycznej linii – tzw. zapisu EKG, składającego się z załamków, odcinków i odstępów.
Każdy fragment tego zapisu ma swoje znaczenie. Na przykład niewielki załamek P odzwierciedla pracę przedsionków, a większy zespół QRS – skurcz komór serca. Dzięki temu lekarz może nie tylko ocenić rytm serca i jego częstość, ale również wykryć nieprawidłowości, takie jak arytmie, niedokrwienie czy ślady przebytego zawału.
Co ważne, badanie EKG jest całkowicie bezpieczne, nieinwazyjne i bezbolesne – elektrody nie wysyłają żadnych prądów do organizmu, a jedynie odbierają sygnały. Dlatego EKG można wykonywać wielokrotnie, zarówno w nagłych sytuacjach (np. przy bólu w klatce piersiowej), jak i w ramach rutynowej kontroli zdrowia.
Czym jest czynność elektryczna serca?
Aby lepiej zrozumieć, na czym polega badanie EKG, trzeba przyjrzeć się temu, jak pracuje serce od strony elektrycznej. Serce można porównać do pompy sterowanej przez wbudowany system elektryczny, który nadaje mu rytm. Głównym „zegarze serca” jest węzeł zatokowo-przedsionkowy, czyli niewielka grupa komórek umieszczona w prawym przedsionku. To właśnie tam powstaje pierwszy impuls elektryczny, który rozchodzi się po przedsionkach, powodując ich skurcz i przepchnięcie krwi do komór. Następnie impuls trafia do węzła przedsionkowo-komorowego, który działa jak swego rodzaju „bramka bezpieczeństwa” – spowalnia przewodzenie, aby komory zdążyły się wypełnić krwią. Dalej sygnał biegnie przez pęczek Hisa i rozdziela się na włókna Purkinjego, które rozprowadzają impuls po całych komorach, uruchamiając ich skurcz i wyrzut krwi do tętnic.
Każdy z tych etapów można zobaczyć na wydruku EKG w postaci charakterystycznych elementów krzywej: załamka P (aktywność przedsionków), zespołu QRS (skurcz komór) czy odcinka ST i załamka T (proces powrotu komórek serca do stanu spoczynku). Jeśli sygnały elektryczne są zakłócone – np. przez uszkodzenie mięśnia sercowego, zaburzenia przewodnictwa albo nadmierne pobudzenie elektryczne – zapis EKG zmienia się i daje lekarzowi wskazówkę o możliwej chorobie. Dzięki temu elektrokardiografia pozwala nie tylko „podsłuchać” rytm serca, ale także sprawdzić, czy jego wewnętrzna instalacja elektryczna działa prawidłowo.
Wskazania do wykonania badania EKG
Badanie EKG znajduje zastosowanie w bardzo wielu sytuacjach klinicznych i jest jednym z pierwszych testów, po które sięga lekarz, gdy pacjent zgłasza niepokojące objawy ze strony układu krążenia. Najczęściej wykonuje się je w przypadku nagłego bólu w klatce piersiowej, szczególnie wtedy, gdy istnieje podejrzenie zawału serca – wówczas liczy się szybka diagnoza, bo od niej zależy skuteczność leczenia. Innym wskazaniem są kołatania serca, zawroty głowy czy omdlenia, które mogą świadczyć o zaburzeniach rytmu, zarówno groźnych, jak i łagodniejszych, ale wymagających obserwacji. Elektrokardiografia jest również podstawowym narzędziem w monitorowaniu pacjentów z chorobami przewlekłymi, takimi jak nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa czy niewydolność serca – pozwala ocenić, czy schorzenie nie prowadzi do powikłań.
Badanie to jest także nieocenione w kontroli działania leków kardiologicznych, zwłaszcza antyarytmicznych, które mogą wpływać na przewodzenie impulsów elektrycznych w sercu. EKG bywa wykonywane również profilaktycznie, np. podczas badań okresowych osób pracujących w zawodach szczególnie obciążających – pilotów, kierowców czy sportowców wyczynowych – gdzie sprawność serca jest kluczowa dla bezpieczeństwa. Kolejną grupę stanowią pacjenci przygotowywani do zabiegów chirurgicznych, u których konieczne jest sprawdzenie, czy serce poradzi sobie ze stresem operacyjnym i znieczuleniem.
Ze względu na swoją prostotę, szybkość i całkowite bezpieczeństwo, EKG można wykonywać wielokrotnie, w różnych odstępach czasu, bez żadnych skutków ubocznych. Dzięki temu badanie to odgrywa niezwykle ważną rolę nie tylko w diagnostyce ostrych stanów, ale także w długoterminowej obserwacji i profilaktyce, pozwalając na wczesne wykrywanie problemów i zapobieganie ich konsekwencjom.
Jak się przygotować do badania EKG?
Przygotowanie do EKG jest proste i nie wymaga specjalnych działań. Pacjent powinien:
- ubrać się w luźne, wygodne ubranie umożliwiające szybkie odsłonięcie klatki piersiowej,
- unikać intensywnego wysiłku tuż przed badaniem,
- nie spożywać dużych ilości kawy czy alkoholu w dniu badania,
- zadbać o higienę skóry – kremy czy balsamy mogą utrudniać przyczepność elektrod.
W niektórych przypadkach, zwłaszcza u osób o bujnym owłosieniu klatki piersiowej, konieczne jest jego częściowe zgolenie, aby elektrody miały dobry kontakt ze skórą.
Badanie EKG – jak przebiega?
Przebieg badania EKG jest nieskomplikowany:
- Pacjent kładzie się na leżance w pozycji leżącej na plecach.
- Technik medyczny lub pielęgniarka umieszcza elektrody na skórze klatki piersiowej oraz kończynach.
- Elektrody połączone są z aparatem elektrokardiograficznym, który rejestruje sygnały elektryczne.
- Rejestracja trwa zaledwie kilkanaście sekund, a wynik dostępny jest od razu w postaci wydruku.
Badanie jest bezbolesne i całkowicie bezpieczne – elektrody jedynie rejestrują impulsy, nie emitując żadnych sygnałów do organizmu.
Prawidłowy zapis EKG u pacjenta dorosłego
W prawidłowym zapisie EKG wyróżnia się kilka charakterystycznych elementów:
- Załamek P – odpowiada depolaryzacji przedsionków,
- Zespół QRS – obraz depolaryzacji komór,
- Odcinek ST i załamek T – związane z repolaryzacją komór.
Parametry prawidłowego zapisu u osoby dorosłej obejmują:
|
Parametr |
Norma |
|
Częstość rytmu serca |
60–100/min |
|
Oś elektryczna serca |
od -30° do +90° |
|
Czas trwania załamka P |
< 0,12 s |
|
Czas trwania zespołu QRS |
< 0,12 s |
|
Odcinek PQ |
0,12–0,20 s |
Interpretacja EKG wymaga doświadczenia – niewielkie odchylenia mogą być fizjologiczne, ale mogą też wskazywać na poważne choroby, dlatego wynik zawsze ocenia lekarz.
EKG wysiłkowe – czym jest i na czym polega?
EKG wysiłkowe, nazywane też próbą wysiłkową, to szczególny rodzaj badania elektrokardiograficznego, którego celem jest sprawdzenie, jak serce radzi sobie w sytuacjach zwiększonego obciążenia. W przeciwieństwie do EKG spoczynkowego, które rejestruje pracę serca w stanie wyciszenia, tutaj pacjent wykonuje kontrolowany wysiłek fizyczny – najczęściej marsz na ruchomej bieżni albo jazdę na specjalnym rowerze treningowym, zwanym ergometrem. Intensywność wysiłku jest stopniowo zwiększana według ustalonego protokołu, tak aby stopniowo rosnące zapotrzebowanie organizmu na tlen mogło ujawnić ewentualne nieprawidłowości w pracy mięśnia sercowego.
Podczas próby wysiłkowej do skóry pacjenta podłączone są elektrody, które cały czas rejestrują zapis EKG. Równocześnie monitoruje się ciśnienie tętnicze oraz ogólne samopoczucie badanego. Dzięki temu lekarz może zaobserwować, jak serce reaguje na rosnący wysiłek i czy pojawiają się objawy niedokrwienia – czyli sytuacji, gdy serce nie otrzymuje wystarczającej ilości tlenu. Często zdarza się, że w spoczynku zapis EKG wygląda prawidłowo, ale dopiero podczas wysiłku ujawniają się charakterystyczne zmiany, np. obniżenia odcinka ST czy zaburzenia rytmu.
EKG wysiłkowe znajduje zastosowanie głównie w diagnostyce choroby wieńcowej, gdy podejrzewa się zwężenie tętnic doprowadzających krew do serca. Badanie to wykonuje się także w celu oceny skuteczności leczenia – na przykład po zabiegach poszerzania naczyń wieńcowych (angioplastyka) czy po operacjach by-passów. Kolejnym ważnym wskazaniem jest kwalifikacja do większej aktywności fizycznej, zwłaszcza u osób z chorobami serca lub u sportowców, którzy planują powrót do intensywnych treningów.
Próba wysiłkowa jest badaniem bezpiecznym, wykonywanym pod stałą kontrolą personelu medycznego. W razie pojawienia się niepokojących objawów, takich jak duszność, silny ból w klatce piersiowej czy zawroty głowy, wysiłek natychmiast się przerywa, a pacjent pozostaje pod opieką specjalistów. Dzięki temu EKG wysiłkowe stanowi bardzo cenne narzędzie, które pozwala nie tylko ocenić stan serca „tu i teraz”, ale także przewidzieć jego zachowanie w sytuacjach codziennego wysiłku czy stresu.
Holter EKG – co to za badanie i na czym polega?
Holter EKG to specjalistyczna metoda, która pozwala na całodobowe, a czasem nawet kilkudniowe monitorowanie pracy serca. W przeciwieństwie do klasycznego EKG spoczynkowego, które trwa zaledwie kilkanaście sekund, tutaj rejestracja odbywa się nieprzerwanie – najczęściej przez 24 lub 48 godzin, a w razie potrzeby jeszcze dłużej. Pacjent otrzymuje niewielkie urządzenie przypominające mały aparat elektroniczny, które nosi na pasku lub w kieszeni. Do skóry klatki piersiowej przyklejone są elektrody podłączone cienkimi przewodami do rejestratora. Cały zestaw jest lekki i dyskretny, dzięki czemu można swobodnie wykonywać codzienne obowiązki, spać, a nawet pracować, pamiętając jedynie o unikaniu kontaktu z wodą.
Holter EKG ma ogromne znaczenie w diagnostyce, ponieważ pozwala wychwycić nieprawidłowości, które mogą nie wystąpić w krótkim badaniu spoczynkowym. Dotyczy to szczególnie napadowych zaburzeń rytmu serca – takich, które pojawiają się tylko od czasu do czasu i trudno je „złapać” w gabinecie. Dzięki ciągłemu zapisowi możliwe jest także wyjaśnienie przyczyn omdleń, zasłabnięć czy nagłych zawrotów głowy, jeśli podejrzewa się podłoże kardiologiczne. Holter EKG służy ponadto do oceny skuteczności leczenia antyarytmicznego, pozwalając sprawdzić, czy leki działają zgodnie z oczekiwaniami, oraz do monitorowania pracy rozrusznika serca.
Cennym elementem badania jest także możliwość połączenia zapisu EKG z dzienniczkiem prowadzonym przez pacjenta. Osoba badana zapisuje w nim godziny i sytuacje, w których odczuwała niepokojące objawy, takie jak kołatanie serca, duszność czy ból w klatce piersiowej. Dzięki temu lekarz może później porównać subiektywne dolegliwości z obiektywnym zapisem EKG i lepiej zrozumieć ich przyczynę. W efekcie Holter EKG daje pełniejszy obraz funkcjonowania serca w warunkach życia codziennego i pozwala podjąć trafniejsze decyzje diagnostyczne oraz terapeutyczne.
EKG w ciąży
Ciąża wiąże się z istotnymi zmianami w układzie krążenia kobiety – zwiększa się objętość krwi krążącej, serce pracuje szybciej i pod większym obciążeniem. W takich warunkach mogą pojawić się zaburzenia rytmu czy inne dolegliwości kardiologiczne.
EKG w ciąży jest badaniem bezpiecznym, niewiążącym się z żadnym ryzykiem dla matki ani dziecka. Może być wykonywane zarówno w ramach diagnostyki niepokojących objawów (np. kołatań serca, duszności), jak i profilaktycznie. Elektrokardiografia w tym okresie jest szczególnie cenna, ponieważ nie wymaga promieniowania ani podawania środków kontrastowych.
EKG, czyli elektrokardiografia, to badanie o fundamentalnym znaczeniu w diagnostyce kardiologicznej. Jest szybkie, bezpieczne i dostępne, a jednocześnie pozwala na wykrycie szeregu poważnych schorzeń serca – od arytmii, przez chorobę wieńcową, aż po cechy przebytych zawałów. Współczesna medycyna korzysta z wielu odmian EKG: spoczynkowego, wysiłkowego czy długotrwałego monitorowania metodą Holtera. Dzięki temu możliwe jest kompleksowe podejście do pacjenta, niezależnie od jego wieku, stanu zdrowia czy szczególnych sytuacji, jak ciąża.
FAQ – najczęściej zadawane pytania o EKG
Czym jest EKG?
EKG, czyli elektrokardiografia, to badanie rejestrujące czynność elektryczną serca. Pozwala ocenić rytm, przewodnictwo i ewentualne zmiany wskazujące na choroby układu krążenia.
Czy EKG boli?
Nie. Badanie jest całkowicie bezbolesne i nieinwazyjne. Elektrody jedynie odbierają impulsy elektryczne z serca, nie wysyłając żadnych sygnałów do organizmu.
Jak długo trwa badanie EKG?
Klasyczne EKG spoczynkowe trwa zaledwie kilka minut. Wynik dostępny jest od razu w formie wydruku.
Kiedy lekarz zleca wykonanie EKG?
Najczęściej przy bólach w klatce piersiowej, kołataniu serca, omdleniach, zawrotach głowy, a także w ramach kontroli chorób przewlekłych, np. nadciśnienia czy choroby wieńcowej.
Jak przygotować się do badania EKG?
Nie trzeba podejmować specjalnych działań. Warto ubrać się wygodnie, unikać intensywnego wysiłku, kawy i alkoholu bezpośrednio przed badaniem oraz zadbać o czystą, suchą skórę.
Czym różni się EKG spoczynkowe od wysiłkowego?
EKG spoczynkowe rejestruje pracę serca w stanie spoczynku. EKG wysiłkowe wykonuje się podczas marszu na bieżni lub jazdy na ergometrze, by sprawdzić reakcję serca na wysiłek i ujawnić ukryte niedokrwienie.
Co to jest Holter EKG?
Holter EKG to całodobowe (lub dłuższe) monitorowanie pracy serca za pomocą małego rejestratora, który pacjent nosi przy sobie podczas codziennych aktywności.
Czy EKG można wykonywać w ciąży?
Tak, badanie jest całkowicie bezpieczne zarówno dla matki, jak i dziecka. Pozwala w porę wykryć zaburzenia rytmu serca czy inne problemy kardiologiczne.
Jakie choroby można wykryć w EKG?
Między innymi arytmie, zaburzenia przewodzenia, niedokrwienie mięśnia sercowego, świeży lub przebyty zawał serca, a także niektóre wady serca.
Czy EKG trzeba powtarzać?
Tak – badanie można wykonywać wielokrotnie, np. w ramach kontroli przewlekłych chorób, monitorowania leczenia lub gdy pojawiają się nowe dolegliwości.
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Podobne artykuły
