Egzema na dłoniach, rękach, łokciach. Leczenie, przyczyny, domowe sposoby

Egzema na dłoniach to często występujące zapalenie skóry wśród pracowników służby zdrowia oraz osób zajmujących się zawodowo sprzątaniem. Jakie są przyczyny egzemy dłoni oraz jak należy ją leczyć?

Egzema na rękach

Egzema na rękach – pod tym pojęciem kryje się stan zapalny skóry kończyn górnych, charakterystyczny dla całej grupy chorób. Egzema, nazywana także wypryskiem, nie jest bowiem konkretną jednostką chorobową, lecz zespołem objawów charakterystycznym dla wielu chorób. Obraz kliniczny wyprysku, nawet w przypadku schorzeń różniących się między sobą etiologią, jest bardzo podobny.

Najczęściej egzema rozpoczyna się od rumienia, któremu może towarzyszyć obrzęk. Następnie na zaczerwienionej skórze pojawiają się pęcherzyki wypełnione ropną treścią. Taki obraz kliniczny dermatolodzy nazywają fazą ostrą wyprysku, która następnie przechodzi w fazę podostrą, cechującą się strupkami oraz łuszczeniem skóry. Wyprysk w fazie podostrej może przejść w fazę przewlekłą, którą rozpoznaje się po przeroście naskórka i silnym złuszczaniu, najczęściej z równie silnym świądem.

Ze względu na etiologię, a ta jest bardzo zróżnicowana, wyróżnia się następujące postaci egzemy:

• wyprysk atopowy endogenny,
• wyprysk atopowy egzogenny,
• wyprysk kontaktowy z podrażnienia,
• wyprysk wywołany bodźcami mechanicznymi,
• wyprysk fototoksyczny,
• popromienne zapalenie skóry,
• alergiczny wyprysk kontaktowy,
• wyprysk fotoalergiczny,
• proteinowy wyprysk kontaktowy,
• wyprysk autoimmunologiczny,
• autoimmunologiczne progesteronowe zapalenie skóry,
• łojotokowe zapalenie skóry,
• wyprysk na podłożu suchości skóry,
• wyprysk na podłożu niewydolności krążenia,
• inne postaci zapalenia skóry – potnicowe, modzelowate, pieniążkowate.

Wszystkie wymienione wyżej jednostki chorobowe mogą lokalizować się na rękach. Najczęściej występują na dłoniach – po zewnętrznej stronie i między palcami, a także w zgięciach łokciowych.

Egzema na dłoniach

Egzema na dłoniach jest stanem zapalnym skóry, charakteryzującym się rumieniem, pęcherzykami, wysiękiem, złuszczaniem naskórka, a niekiedy także naciekami zapalnymi i nadżerkami.

Wymienionym objawom egzemy zazwyczaj towarzyszy świąd. Termin egzema nie odnosi się do konkretnej jednostki chorobowej, lecz do całej grupy chorób o podobnym obrazie klinicznym, lecz zróżnicowanej etiologii.

Choroby z kręgu egzemy wywołują różnorodne czynniki - wewnętrzne lub zewnętrzne. Z tego powodu egzemę dzieli się na endogenną oraz egzogenną. Endogenna jest uwarunkowana czynnikami genetycznymi, zaś egzogenna – środowiskowymi. Co warto podkreślić, egzema egzogenna może być wywołana czynnikami zewnętrznymi z udziałem mechanizmów swoistej nadwrażliwości immunologicznej lub bez ich udziału, czyli na skutek działania czynników drażniących.

Jeżeli chodzi o mechanizmy odpowiedzi immunologicznej, należy tutaj odróżnić atopię od alergii kontaktowej. Pierwsza jest dziedziczną skłonnością organizmu do wywoływania IgE-zależnych reakcji alergicznych, które są natychmiastowe oraz mają gwałtowny przebieg. Alergia kontaktowa natomiast jest nabytą skłonnością organizmu do wywoływania mniej nasilonej reakcji alergicznej po zetknięciu z konkretnymi alergenami.

Przyczyny i rodzaje egzemy dłoni

W zależności od przyczyny egzemy dłoni wyróżnia się następujące rodzaje:

• atopowe zapalenie skóry – stan zapalny skóry o podłożu atopowym,
• alergiczne kontaktowe zapalenia skóry – powstaje na skutek oddziaływania czynnika środowiskowego (alergenu) przy udziale mechanizmów układu immunologicznego,
• kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia – wywołuje je czynnik drażniący z zewnątrz,
• proteinowe kontaktowe zapalenie skóry – powstaje na skutek kontaktu osoby uczulonej z proteinami pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego,
• inne postaci zapalenia skóry, takie jak egzema potnicowa, modzelowata, pieniążkowata o złożonej i niejasnej etiologii.

Egzema między palcami dłoni

Z kolei kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia częściej występuje między palcami dłoni. Ten rodzaj egzemy wywołują różnego rodzaju czynniki drażniące, bez udziału mechanizmów układu immunologicznego. Z czynnikami drażniącymi najczęściej mamy do czynienia w miejscu pracy. Są to:

• mydła, detergenty, środki czyszczące, wybielacze,
• płyny do dezynfekcji i sterylizacji,
• rozpuszczalniki,
• farby i lakiery,
• oleje, smary, kleje, zaprawy,
• nawozy i pestycydy,
• żywność, przyprawy.

Egzemę między palcami dłoni często obserwuje się u rolników, florystów, pracowników budowlanych, mechaników samochodowych, kucharzy, cukierników, rzeźników oraz fryzjerów i kosmetyczek. W przeciwieństwie do alergicznego kontaktowego zapalenia skóry, egzema z podrażnienia występuje dokładnie w miejscu kontaktu z czynnikiem drażniącym.

Objawia się zaczerwienieniem skóry, suchością i złuszczaniem naskórka oraz pieczeniem i delikatnym świądem. Długotrwały kontakt z czynnikiem drażniącym może zaowocować głębokimi naciekami zapalnymi oraz pęknięciem naskórka.

Egzema na łokciach

Opisane wyżej atopowe zapalenie skóry, będące IgE-zależną reakcją alergiczną, obserwuje się często w zgięciach łokciowych. Atopii nie należy mylić z alergią kontaktową. Atopia jest dziedziczną skłonnością organizmu do produkowania przeciwciał klasy IgE po zetknięciu się z antygenami. Alergię kontaktową można natomiast określić jako nabytą skłonność organizmu do reagowania na alergeny środowiskowe.

Atopowe zapalenie skóry występuje najczęściej w zgięciach stawowych, na szyi, na grzbiecie stóp, ale także na nadgarstkach, opuszkach palców i grzbiecie dłoni. Do tzw. cech podstawowych, będących jednocześnie kryteriami rozpoznania AZS, zaliczają się:

• silny świąd,
• charakterystyczne miejsce występowanie -  w okolicach zgięciowych u dorosłych i na twarzy oraz powierzchniach wyprostnych u dzieci,
• przewlekłe lub przewlekle nawracające zapalenie skóry,
• wywiad osobniczy lub rodzinny w kierunku chorób atopowych (astma, alergiczny nieżyt nosa, wyprysk atopowy).

Kto jest narażony na egzemę na rękach?

Egzema na dłoniach jest dość częstą chorobą wśród pracowników służby zdrowia. Szacuje się, że wyprysk dłoni różnego pochodzenia występuje każdego roku u prawie 16 proc. osób pracujących w służbie zdrowia.

Kolejną grupą narażoną na egzemę dłoni są gospodynie domowe oraz osoby zajmujące się zawodowo sprzątaniem. Choroby z kręgu egzemy obserwuje się też często u rolników, florystów, pracowników budowlanych, mechaników samochodowych, kucharzy, cukierników, rzeźników oraz fryzjerów i kosmetyczek.

Do czynników najczęściej wywołujących egzemę na dłoniach należą:

• nikiel oraz inne metale i ich związki,
• kwasy organiczne,
• środki czystości,
• częste mycie rąk,
• materiały budowlane,
• oleje, smary,
• rośliny i ich części,
• pestycydy.

Co warto podkreślić, wyprysk dłoni jest częstym powodem nieobecności w pracy wymienionych grup zawodowych. Wyjątkowo oporny na leczenie może prowadzić do bezrobocia oraz innych problemów w życiu społecznym.

Jak leczyć egzemę dłoni?

Leczenie egzemy dłoni jest uzależnione przede wszystkim od przyczyny choroby, dlatego niezwykle ważna jest kompleksowa diagnostyka. Do rozpoznania choroby z kręgu egzemy niezbędny jest szczegółowy wywiad z pacjentem, badania kliniczne oraz testy alergologiczne (płatkowe kontaktowe, skórne oraz oznaczenie poziomu przeciwciał IgE w surowicy krwi). Niekiedy konieczne jest wykonanie biopsji skóry. Zastosowanie znajdują także badania mykologiczne.

W leczeniu egzemy wykorzystuje się liczne środki farmaceutyczne, terapię światłem oraz emolienty.

Do leków na egzemę najczęściej przepisywanych pacjentom na receptę zaliczają się:

• leki przeciwhistaminowe,
• azatiopryna,
• cyklosporyna,
• inhibitory kalcyneuryny,
• kortykosteroidy,
• alitretynoina,
• metotreksat,
• acytretyna.

Egzema na dłoniach - leczenie domowe

Leczenie egzemy dłoni można wspomóc metodami domowymi, aczkolwiek nie należy stosować żadnych preparatów bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem, gdyż mogą one zaostrzyć objawy choroby. Wszelkie wątpliwości warto skonsultować z dermatologiem.

W leczeniu domowym egzemy na dłoniach od wieków wykorzystuje się dziegcie, czyli gęste, smoliste substancje otrzymywane w wyniku suchej destylacji drewna bądź kory różnych gatunków drzew i krzewów.

Popularne są między innymi dziegcie sosnowe, brzozowe, bukowe oraz jałowcowe. Do dziegciów należy także smoła pogazowa z węgla kamiennego. Dziegieć zawiera kilka tysięcy organicznych składników, dzięki którym wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwświądowe, odkażające, złuszczające.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

Lekarz rodzinny

Dermatolog online

Recepta online

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.