Babeszjoza: przyczyny, objawy i leczenie

Babeszjoza to poważna choroba pasożytnicza wywoływana przez pierwotniaki z rodzaju Babesia, które atakują krwinki czerwone u ludzi i zwierząt. Choroba ta, choć stosunkowo rzadka, może prowadzić do groźnych powikłań zdrowotnych, zwłaszcza u osób z osłabionym układem odpornościowym. Babeszjoza przenoszona jest głównie przez kleszcze z rodzaju Ixodes, co sprawia, że podobnie jak borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu, stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia w regionach o dużej aktywności kleszczy, zwłaszcza w Europie Środkowej, Ameryce Północnej i niektórych częściach Azji.

Choroba może być także przenoszona przez transfuzję krwi, co jest szczególnie niebezpieczne, ponieważ pasożyt Babesia jest odporny na standardowe procedury stosowane w bankach krwi. Diagnostyka babeszjozy może być trudna, a objawy często przypominają inne choroby zakaźne, co dodatkowo utrudnia szybkie rozpoznanie. W związku z tym, świadomość społeczna oraz prewencja są bardzo ważne w ograniczaniu liczby zakażeń oraz w minimalizowaniu ryzyka powikłań.

Przyczyny babeszjozy

Babeszjoza jest wywoływana przez pasożyty z rodzaju Babesia, z których najczęściej występującym i odpowiedzialnym za zakażenia u ludzi jest Babesia microti. Do zakażenia dochodzi najczęściej przez ugryzienie zakażonego kleszcza, który przenosi pierwotniaka do organizmu żywiciela. Kleszcze z rodzaju Ixodes są głównymi wektorami tego pasożyta, a ich aktywność nasila się szczególnie wiosną i latem, kiedy najwięcej osób spędza czas na świeżym powietrzu. Pasożyt ten, podobnie jak borelioza, potrzebuje kilku godzin od momentu ugryzienia, aby przenieść się z kleszcza do organizmu żywiciela, dlatego wczesne usunięcie kleszcza z ciała może zapobiec zakażeniu.

Cykl życiowy Babesia obejmuje ssaki, głównie gryzonie, które są pierwotnymi gospodarzami tego pasożyta, oraz kleszcze, które działają jako wektory, przenosząc pasożyta na inne organizmy. Warto zaznaczyć, że Babesia jest pasożytem wewnątrzkomórkowym, co oznacza, że atakuje krwinki czerwone, niszcząc je w procesie swojego rozmnażania. Ta destrukcja erytrocytów prowadzi do anemii oraz innych powikłań zdrowotnych związanych z zaburzeniem równowagi krwi. Oprócz ukąszenia przez kleszcza, możliwe są również inne drogi zakażenia, choć rzadkie, takie jak transfuzja krwi od zakażonego dawcy. Z tego powodu babeszjoza stanowi dodatkowe wyzwanie epidemiologiczne, szczególnie w kontekście transfuzji, gdzie obecność pasożyta w krwiobiegu nie jest wykrywana standardowymi metodami stosowanymi w bankach krwi.

Objawy babeszjozy

Objawy babeszjozy zależą od ogólnego stanu zdrowia pacjenta, wieku oraz kondycji układu odpornościowego. Zazwyczaj pierwsze objawy babeszjozy pojawiają się po kilku dniach do kilku tygodni od zakażenia i często są mylone z innymi chorobami zakaźnymi, co dodatkowo opóźnia prawidłową diagnozę. Najczęstsze objawy babeszjozy to:

• Gorączka i dreszcze – intensywna gorączka, często powyżej 39 stopni Celsjusza, występująca naprzemiennie z dreszczami, jest jednym z najbardziej charakterystycznych objawów babeszjozy.
• Nadmierne pocenie się – zjawisko to występuje jako naturalna reakcja organizmu na zakażenie oraz towarzyszącą mu gorączkę.
• Ból głowy i mięśni – są typowe dla wielu infekcji wirusowych i bakteryjnych, przez co babeszjoza jest często mylona z grypą lub malarią.
• Zmęczenie i ogólne osłabienie – są wynikiem niszczenia krwinek czerwonych przez pasożyta, co prowadzi do obniżenia poziomu hemoglobiny i niedokrwistości.
• Żółtaczka – może wystąpić jako skutek rozpadu krwinek czerwonych i zwiększonej produkcji bilirubiny, co nadaje skórze i białkom oczu żółtawe zabarwienie.
• Niedokrwistość hemolityczna – jest bezpośrednią konsekwencją działania pasożyta i prowadzi do znacznego osłabienia organizmu, szczególnie u osób starszych i z osłabionym układem odpornościowym.

Objawy babeszjozy u osób o obniżonej odporności, takich jak pacjenci po przeszczepach, osoby starsze czy chorzy na HIV/AIDS, mogą być znacznie bardziej nasilone i prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, w tym niewydolności nerek, problemów z sercem oraz ostrych stanów zapalnych płuc. W skrajnych przypadkach babeszjoza może prowadzić do wstrząsu septycznego, a nawet śmierci, szczególnie jeśli nie zostanie odpowiednio wcześnie rozpoznana i leczona. Dlatego szybka diagnoza i rozpoczęcie leczenia są kluczowe dla skutecznego zwalczenia zakażenia i minimalizacji ryzyka wystąpienia powikłań.

Diagnostyka babeszjozy

Prawidłowe rozpoznanie babeszjozy wymaga zastosowania specjalistycznych testów laboratoryjnych. Diagnostyka babeszjozy obejmuje analizę objawów klinicznych, a także wykonanie badań laboratoryjnych pozwalających na potwierdzenie obecności pasożyta we krwi pacjenta.

Mikroskopia krwi

Metoda ta polega na bezpośrednim badaniu krwi pod mikroskopem i wykrywaniu pierwotniaków wewnątrz erytrocytów. Choć jest to skuteczna metoda, wymaga dużego doświadczenia diagnostycznego, a jej czułość jest ograniczona, szczególnie w początkowych fazach choroby.

Testy serologiczne 

Badania serologiczne wykrywają przeciwciała wytwarzane przez organizm w odpowiedzi na obecność Babesia. Metoda ta jest przydatna w późniejszych stadiach zakażenia, kiedy poziom przeciwciał we krwi jest już dostatecznie wysoki, aby można było go wykryć.

Metoda PCR 

Reakcja łańcuchowa polimerazy (PCR) jest jedną z najbardziej czułych metod diagnostycznych stosowanych w przypadku babeszjozy. Pozwala na wykrycie DNA pasożyta w próbce krwi, co umożliwia dokładne potwierdzenie zakażenia oraz identyfikację gatunku Babesia, który jest odpowiedzialny za zakażenie. PCR jest szczególnie przydatne w przypadkach, gdy wynik mikroskopii krwi jest niejednoznaczny.

Leczenie babeszjozy

Leczenie babeszjozy zależy od zaawansowania choroby oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W przypadkach łagodnych, zwłaszcza u osób o dobrze funkcjonującym układzie odpornościowym, leczenie może być stosunkowo proste. W trudniejszych przypadkach, szczególnie u pacjentów z osłabioną odpornością, leczenie babeszjozy wymaga intensywniejszych działań.

Najczęściej stosowaną metodą jest terapia skojarzona z użyciem antybiotyków i leków przeciwpasożytniczych. Zazwyczaj pacjentom podaje się kombinację atowakwonu i azytromycyny, które wykazują wysoką skuteczność w zwalczaniu pasożyta. U pacjentów z cięższymi objawami lub w przypadkach, gdy atowakwon i azytromycyna nie są skuteczne, stosuje się alternatywną kombinację leków: klindamycynę z chininą. Jednak terapia ta może powodować silniejsze działania niepożądane, w tym zaburzenia żołądkowo-jelitowe, dlatego jest stosowana jedynie w przypadku konieczności.

W sytuacjach krytycznych, kiedy choroba prowadzi do znacznego zniszczenia erytrocytów, konieczne może być przeprowadzenie transfuzji wymiennej krwi, która pozwala na usunięcie zakażonych krwinek czerwonych i zastąpienie ich zdrowymi. Ta procedura jest stosowana głównie u pacjentów, u których babeszjoza przybrała ostry przebieg i zagraża życiu.

Zapobieganie babeszjozie

Zapobieganie zakażeniom babeszjozą opiera się na działaniach prewencyjnych mających na celu unikanie kontaktu z kleszczami oraz szybkie usuwanie ich z ciała po ugryzieniu. Zaleca się:

1. Unikanie miejsc występowania kleszczy – zwłaszcza w sezonie wiosennym i letnim, kiedy aktywność kleszczy jest najwyższa.
2. Stosowanie repelentów – środki odstraszające kleszcze zmniejszają ryzyko ich ugryzienia.
3. Noszenie odpowiedniej odzieży – ubrania zakrywające ciało, takie jak długie rękawy i nogawki, utrudniają kleszczom dostęp do skóry.
4. Dokładne sprawdzanie skóry po powrocie do domu – szybkie usunięcie kleszcza może zapobiec zakażeniu.
5. Ochrona zwierząt domowych – psy i koty również są podatne na babeszjozę, a ich ukąszenia mogą zwiększyć ryzyko zakażenia ludzi.

Babeszjoza a inne choroby odkleszczowe

Babeszjoza, podobnie jak borelioza czy anaplazmoza, jest przenoszona przez kleszcze i może prowadzić do ciężkich powikłań. W przypadku współzakażenia, objawy mogą być bardziej nasilone, a leczenie wymaga zastosowania kilku różnych leków. Szczególnie borelioza, która często występuje równocześnie z babeszjozą, wpływa na przebieg leczenia i wymaga dodatkowej diagnostyki.

Babeszjoza jest poważną chorobą odkleszczową, której objawy przypominają inne choroby, takie jak grypa czy malaria. Właściwa diagnostyka i wczesne rozpoczęcie leczenia są niezwykle istotne dla powstrzymania rozwoju babeszjozy oraz minimalizacji ryzyka powikłań. W przypadku podejrzenia babeszjozy konieczne jest wykonanie specjalistycznych testów.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

E-recepta online

Lekarz rodzinny

Lekarz internista

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.