Egzema - rodzaje, przyczyny, objawy. Jak wygląda i jak ją leczyć?
Egzema jest stanem zapalnym skóry, występującym w wielu jednostkach chorobowych. Jakie są przyczyny egzemy? Jak się objawia? Gdzie najczęściej występuję, a także jak ją leczyć?
Egzema – co to takiego?
Egzema, nazywana także wypryskiem, nie jest konkretną jednostką chorobą, lecz zespołem objawów, obserwowanych w wielu chorobach. Ponieważ egzema nie odnosi się do jednej choroby, lecz do całej grupy schorzeń, w literaturze medycznej można znaleźć różne, często ze sobą sprzeczne, definicje. Powodem tych rozbieżności jest bardzo zróżnicowana etiologia egzemy. W zależności od przyczyny egzemę można podzielić na endogenną, czyli uwarunkowaną czynnikami genetycznymi oraz egzogenną, czyli wywołaną czynnikami środowiskowymi – głównie substancjami drażniącymi lub alergenami u osób z nabytą nadwrażliwością immunologiczną. Egzema może także rozwinąć się na skutek oddziaływania zarówno czynników wewnętrznych, jak i zewnętrznych.
Do chorób, które objawiają się egzemą należą:
- wyprysk atopowy endogenny,
- wyprysk atopowy egzogenny,
- wyprysk kontaktowy z podrażnienia,
- wyprysk wywołany bodźcami mechanicznymi,
- wyprysk fototoksyczny,
- popromienne zapalenie skóry,
- alergiczny wyprysk kontaktowy,
- wyprysk fotoalergiczny,
- proteinowy wyprysk kontaktowy,
- wyprysk autoimmunologiczny,
- autoimmunologiczne progesteronowe zapalenie skóry,
- łojotokowe zapalenie skóry,
- wyprysk na podłożu suchości skóry,
- wyprysk na podłożu niewydolności krążenia.
Objawy egzemy
Wszystkie choroby z kręgu egzemy, pomimo zróżnicowanej etiologii, mają podobny obraz kliniczny. Wyprysk jest stanem zapalnym skóry, który zazwyczaj przebiega w czterech etapach. Najpierw na skórze obserwuje się rumień. Następnie pojawiają się pęcherzyki wypełnione ropną treścią, które z czasem pękają, uwalniając płyn wysiękowy. W następnej fazie na skórze występują strupki, zaś w ostatniej dochodzi do złuszczania się naskórka. Zmianom skórnym w przebiegu egzemy może towarzyszyć świąd.
Dwa pierwsze etapy, charakteryzujące się rumieniem, pęcherzykami i wysiękiem, nazywa się fazą ostrą egzemy, natomiast dwa kolejne – fazą podostrą. W niektórych chorobach egzema przybiera postać przewlekłą, która charakteryzuje się przerostem naskórka, silnym łuszczeniem i dokuczliwym świądem.
Egzema na dłoniach, twarzy, stopach
Choroby z kręgu egzemy często klasyfikuje się ze względu na miejsce występowania zmian skórnych. Egzema na dłoniach zazwyczaj przybiera postać alergicznego kontaktowego zapalenia skóry lub kontaktowego zapalenia skóry z podrażnienia.
Alergiczny wyprysk kontaktowy jest wynikiem zetknięcia się osoby z nabytą nadwrażliwością immunologiczną z alergenem (czynnikiem środowiskowym zdolnym do wywołania uczulenia u osoby z nadwrażliwością). Natomiast wyprysk kontaktowy z podrażnienia może wystąpić u każdego na skutek kontaktu z substancją drażniącą.
Egzema na twarzy u dziecka jest charakterystycznym objawem atopowego zapalenia skóry – przewlekłej choroby, będącej wynikiem oddziaływania zarówno czynników endogennych, jak i egzogennych. Z kolei egzema na twarzy u osoby dorosłej zazwyczaj jest reakcją alergiczną na substancje znajdujące się w kosmetykach. U dorosłych często występuje także wyprysk fototoksyczny, będący reakcją zapalną wywołaną przez dwa czynniki – promieniowanie UV oraz substancję fototoksyczną, znajdującą się w zażywanych leków lub stosowanych kosmetykach.
Egzema na stopach występuje sporadycznie. Najczęściej przybiera postać wyprysku modzelowatego - rzadkiego schorzenia o nieznanej etiologii. Egzema modzelowata charakteryzuje się występowanie głębokich pęknięć naskórka na stopach oraz mocno odgraniczonych, łuszczących się zmian skórnych, wyglądem przypominających modzele (odciski).
Leczenie egzemy
Leczenie egzemy uzależnione jest od przyczyny pojawienia się wyprysku, miejsca występowania i charakteru zmian skórnych oraz stopnia ich nasilenia. Zwykle pierwszym krokiem na drodze do wyleczenia jest całkowite wyeliminowanie lub ograniczenie kontaktu z czynnikiem środowiskowym (substancją drażniącą lub alergenem), który doprowadził do wystąpienia wyprysku. Niezbędne jest także leczenie objawowe, które polega na stosowaniu preparatów, głównie miejscowych, o działaniu przeciwzapalnym. Ważne miejsce w leczeniu zajmuje także odpowiednia pielęgnacja skóry z użyciem emolientów.
Jeżeli chodzi o preparaty miejscowe, na egzemę stosuje się głównie kremy lub maści zawierające w składzie glikokortykosteroidy. Krem jest wskazany do stosowania na egzemę z wysiękiem, zaś maść na rumień, pęcherze bez wysięku oraz strupki.
Zastosowanie znajdują także miejscowe inhibitory kalcyneuryny – takrolimus lub pimekrolimus. W rzadkich przypadkach wprowadza się leczenie ogólne z użyciem:
- glikokortykosteroidów w tabletkach,
- cyklosporyny A,
- metotreksatu,
- azatioprynu,
- mykofenolanu mofetylu,
- leków przeciwhistaminowych.
Czy egzema jest zaraźliwa?
Wielu pacjentów pyta lekarzy, czy egzema jest zaraźliwa. Warto zapamiętać, że chorób z kręgu egzemy nie wywołują wirusy, bakterie, grzyby czy pasożyty, lecz czynniki genetyczne lub środowiskowe, a zatem nie należą one do chorób zakaźnych. Podobne obawy wśród pacjentów wzbudza łuszczyca, która także nie jest chorobą zakaźną. Do dermatoz, którymi można się zarazić należą m.in.:
- liszajec zakaźny – wywołany przez gronkowca złocistego,
- grzybica – wywołana przez dermatofity,
- świerzb – wywołany pasożytami świerzbowca ludzkiego,
- opryszczka – wywołana wirusem herpes simplex,
- róża – wywołana przez paciorkowce z grupy A.
Zakaźnymi chorobami skóry można się zarazić głównie poprzez kontakt ze skórą osoby chorej, korzystanie z jej odzieży lub ręczników, a także spanie w tej samej pościeli.
Oprócz zakaźnych dermatoz wyróżnia się także zakaźne choroby ogólnoustrojowe, w przebiegu których występują zmiany skórne, takie jak różyczka czy odra. Różyczka przenosi się drogą kropelkową lub poprzez kontakt z zanieczyszczonymi ludzką wydzieliną przedmiotami. Podobnie jest z odrą, która także szerzy się drogą kropelkową.
