Nikotyna - działanie, zatrucie, szkodliwość, uzależnienie

Nikotyna nie jest uznawana w naszym kręgu kulturowym za narkotyk. Nikotyna jest jednak substancją psychoaktywną o bardzo silnych właściwościach uzależniających. Zobacz, co to jest nikotyna, jakie ma nikotyna działanie, jakie są w przypadku nikotyny skutki zażywania, jak duża jest nikotyny szkodliwość, jak długo nikotyna utrzymuje się w organizmie.

Nikotyna – krótka historia podboju świata

Tytoń, którego liście są źródłem nikotyny, hodowany był przez ludy zamieszkujące Amerykę Północną już 2 tysiące lat przed odkryciem jej brzegów przez Krzysztofa Kolumba. Do Europy trafił w XVI wieku niedługo po rozpoczęciu podboju Nowego Świata przez hiszpańskich konkwistadorów. Pierwotnie tytoń i zawarta w nim nikotyna używany był jako… substancja lecznicza.

Szybko odkryto jednak właściwości, które sprawiły że już w XVII wieku nikotyna zaczęła być postrzegana jako atrakcyjna używka – wówczas jeszcze nikt nie zastanawiał się nad jej szkodliwością, pociągająca za to wydawała się perspektywa poprawy samopoczucia bez istotnej zmiany stanu świadomości. Europejczycy pierwotnie kosztowali nikotyny paląc tytoń w fajkach, następnie pojawiły się cygara, a na koniec – papierosy, czyli wynalazek, który nałóg uzależnienia od nikotyny upowszechnił i uczynił całkowicie egalitarnym.

Nikotyna: działanie - co to jest nikotyna?

Nikotyna jest organicznym związkiem chemicznym, alkaloidem pirydynowym. Nikotyna jest substancją psychoaktywną. Modyfikuje działanie układu nerwowego, łącząc się z tak zwanymi receptorami nikotynowymi i zaburzając ich metabolizm, co w pierwszej chwili powoduje charakterystyczne uczucie lekkości.

Nikotyna stymuluje wyrzut do mózgu dopaminy, zwanej hormonem szczęścia. Nikotyna zwiększa też produkcję adrenaliny i podnosi ciśnienie tętnicze. Wszystko to sprawia, że pierwotnym uczuciem towarzyszącym wypaleniu papierosa jest poprawa samopoczucia. Zwłaszcza, że działanie nikotyny jest niemal natychmiastowe – dociera ona do mózgu w ciągu 7 sekund. 

Jak długo nikotyna utrzymuje się w organizmie? Naukowcy uważają, że około 2 godzin. Po tym czasie organizm osoby uzależnionej od nikotyny zaczyna w intensywny sposób domagać się nowej dawki substancji.

Sprawdź: Jak długo chce się palić po rzuceniu palenia - objawy

Nikotyna – uzależnienie

Nikotyna uzależnienie wywołuje stosunkowo szybko i jest ono przy tym niezwykle silne, jego moc w skrajnych przypadkach porównać można z potęgą przywiązania do tzw. twardych narkotyków. Naukowcy badający działanie nikotyny, uzależnienie od tej substancji tłumaczą na kilka sposobów.

Najpowszechniejsza z teorii zakłada, że w przypadku nikotyny uzależnienie związane jest przede wszystkim z mechanizmem stymulowania produkcji dopaminy. Jest to neuroprzekaźnik, którego zwiększone stężenie wywołuje zauważalną poprawę nastroju. Wyrzut dopaminy do mózgu spowodować jest niezwykle łatwo – wystarczy raz zaciągnąć się papierosem… Niestety, w niedługim czasie poziom dopaminy wyraźnie spada i organizm zaczyna domagać się nowej dawki. Naukowcy uważają, że proces uzależnienia ma w tym przypadku podłoże zarówno czysto biologiczne, jak i psychiczne.

Zauważono, że istnieje szereg czynników społecznych sprzyjających uzależnieniu od nikotyny. Jest ono zazwyczaj silniejsze u osób, które po papierosy sięgnęły w dzieciństwie. Do palenia i uzależnienia od nikotyny predestynują też wzorce rodzinne – dzieci palaczy są w grupie podwyższonego ryzyka uzależnienia od nikotyny. Sprzyjają też temu określone sytuacje życiowe – papieros staje się nieodłącznym dodatkiem do porannej kawy, często papieros jest atrybutem danego środowiska społecznego.

Czytaj także: Uzależnienie od nikotyny - test, objawy, leczenie, fazy

Nikotyna szkodliwość – czy nikotyna jest rakotwórcza?

Jeszcze pod koniec XX wieku panowało przekonanie, że w przypadku czystej, wyizolowanej nikotyny, istotna szkodliwość dla zdrowia nie istnieje, jeśli nie liczyć samej kwestii uzależnienia. Naukowcy przekonywali, że w paleniu papierosów nie sama nikotyna stanowi zagrożenie, a inne substancje zawarte w dymie z papierosa, z których około 40 ma działanie rakotwórcze. Stąd też intensywny rozwój nikotynowych terapii zastępczych, polegających na przyjmowaniu czystej nikotyny farmaceutycznej, ale nie pod postacią papierosa, lecz uwalnianej z plastrów, tabletek czy gum do żucia.

Dziś wciąż przyjmuje się, że w przypadku czystej nikotyny skutki dla zdrowia są nieporównywalnie mniej groźne, niż w przypadku papierosa, nie mniej świat nauki zaczyna stawiać kolejne wątpliwości. Stawiane jest pytanie, czy nikotyna jest rakotwórcza? Póki co  kwestia ta pozostaje bez jednoznacznej odpowiedzi. Oczywiście wciąż jasne jest, że nawet ewentualna szkodliwość czystej nikotyny farmaceutycznej i tak jest znacznie mniejsza, niż nikotyny połączonej z 4 tysiącami innych substancji zawartych w dymie z papierosa.

Zobacz: Terapia antynikotynowa - nikotynowa terapia zastępcza

Nikotyna dawka śmiertelna

O ile jasne jest, że palenie papierosów może mieć tragiczne konsekwencje zdrowotne w średnio- i długofalowej perspektywie (nowotwory płuc, zawały, udary, nadciśnienie), o tyle rzadko mówi się o jednorazowych dawkach śmiertelnych nikotyny. Fakt – nikotyną zaklętą w papierosach trudno się zatruć, a tym bardziej nie uważa się jej za bezpośrednią przyczynę śmierci tuż po przyjęciu jej do płuc.

Nawet intensywnie paląc papierosy nie powodujemy takiej kumulacji nikotyny w organizmie, by mogła ona zagrażać życiu. Jeden papieros zawiera około 10-20 mg nikotyny, jednak do płuc palacza dostaje się mniej więcej jedna dziesiąta, a więc 1-2 mg. Nikotyna przy tym – jak powiedzieliśmy – stosunkowo szybko usuwana jest z organizmu. Uważa się, że dawka toksyczna nikotyny to przynajmniej 4 mg, choć niektóre źródła mówią o 6 a nawet 8 mg. Ale wciąż nie mówimy o bezpośrednim zagrożeniu życia, a jedynie podtruciu organizmu.

W przypadku nikotyny dawka śmiertelna wynosi od 40 do 60 mg. W praktyce absorpcja takiej ilości nikotyny wymagałaby wypalenia kilkudziesięciu papierosów jednocześnie, albo… zaciągnięcia się środkiem owadobójczym, zawierającym nikotynę w bardzo dużym stężeniu.

Zobacz także: Leki na rzucenie palenia - tabletki, plastry, leki, gumy

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

Lekarz rodzinny

Lekarz internista

E-recepta online

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.