Jak długo stosować HTZ? Skutki przerwania terapii HTZ
Autor: Piotr Brzózka
Jak długo można stosować HTZ? Kiedy najlepiej jest wdrożyć hormonalną terapię zastępczą? W jakim wieku należy rozpocząć stopniowe odchodzenie od preparatów HTZ? Jakie są skutki uboczne odstawienia HTZ?
Kiedy stosuje się HTZ?
HTZ, czyli hormonalną terapię zastępczą, stosuje się w celu łagodzenia objawów somatycznych i psychoemocjonalnych menopauzy, takich jak:
- napady gorąca, duszności, silna potliwość;
- drażliwość, nastroje sinusoidalne ze wskazaniem na stany depresyjne;
- przebieranie na wadze, zmiana wyglądu ciała;
- suchość śluzówek (zwłaszcza w pochwie);
- łatwość zapadania na infekcje intymne.
Powyższe symptomy mają związek ze zmianami hormonalnymi, do których dochodzi w wyniku wygaszenia funkcji rozrodczych jajników. Po wystąpieniu ostatniej miesiączki, w organizmie kobiety spada poziom 17b-estradiolu, testosteronu, androstendionu i dehydroepiandrostendionu, rośnie za to stężenie folikulotropiny.
Początek tego procesu zazwyczaj ma miejsce około 50 urodzin. Ponieważ przeciętna długość życia kobiety w Polsce sięga już 80 lat, oznacza to, że tak zwany okres pomenopauzalny trwa statystycznie aż 30 lat. Wspomniane wyżej objawy występować mogą przez cały ten czas. Istotne zatem staje się pytanie, czy plastry HTZ i inne tego typu preparaty można i należy przyjmować przez kilkadziesiąt lat?
Jak długo stosować HTZ?
Jak długo stosować HTZ? W świetle aktualnej wiedzy naukowej, generalne zasady są następujące:
- HTZ - jeśli istnieją przesłanki do jej stosowania - należy wdrożyć tuż po wystąpieniu menopauzy, a nawet wcześniej, w obliczu objawów ją zapowiadających. Nie należy tego robić później, niż 10 lat od momentu ostatniej miesiączki. Trzymanie się tej zasady zmniejsza ryzyko raka piersi, zawału serca i zakrzepicy;
- hormonalną terapię zastępczą należy stosować możliwie najkrócej, jak tylko się da. Ryzyko wystąpienia niepożądanych powikłań jest związane z czasem przyjmowania preparatów HTZ. Badania naukowe nie przynoszą w tym względzie jednoznacznych ustaleń, ale przykładowo z opracowania Collaborative Group on Hormonal Factors in Breast Cancer wynika, że o ile ryzyko zachorowania na raka sutka nie rośnie w sposób zauważalny w ciągu pierwszych 5 lat stosowania HTZ, o tyle w przypadku terapii dłuższej zaczyna się ono istotnie zwiększać;
- wbrew utartym wcześniej poglądom, na pewno HTZ nie należy stosować do końca życia, jeśli miałoby ono trwać 70, 80, czy 90 lat. Obecnie uważa się, że rozsądną cezurą wiekową jest granica 60 lat, po przekroczeniu której od terapii należy stopniowo odchodzić, niezależnie od tego, przez ile lat była stosowana.
Skutki uboczne HTZ
Rak sutka to tylko jeden z wielu możliwych skutków ubocznych HTZ, aczkolwiek należy mieć na uwadze, że naukowcy wciąż w tej materii poruszają się po omacku, a kolejne badania nie przynoszą jednoznacznych rozstrzygnięć.
W ten sposób preparaty HTZ na przestrzeni ostatniego ćwierćwiecza postrzegane były zarówno w kategoriach ewentualnych leków kardiologicznych, zmniejszających ryzyko zakrzepicy, udaru i zawału, jak też niebezpiecznych substancji, które ryzyko to zwiększają.
Podobnie niejednoznaczne są ustalenia dotyczące wpływu HTZ na inne (poza rakiem sutka) choroby onkologiczne, w tym nowotwory szyjki macicy. Wszystko to sprawia, że pytanie jak długo można stosować HTZ oraz formułowana nań odpowiedź (jak najkrócej), nabiera szczególnego znaczenia. Na marginesie dodać można, że oprócz czasu, ważne w tym kontekście są jeszcze cztery kwestie:
- objawy – HTZ stosujemy wyłącznie wtedy, kiedy znajduje to uzasadnienie medyczne, to jest wobec relatywnie dużej uciążliwości objawów;
- dawkowanie – HTZ należy stosować w możliwie najniższych skutecznych dawkach;
- skład – jeśli jest taka możliwość, należ wybierać te preparaty HTZ, które zawierają wyłącznie estrogeny, omijać zaś leki łączące w sobie estrogeny i progestagen;
- forma – za najbezpieczniejszą formę terapii uznaje się dziś plastry HTZ. Ich bezpieczeństwo oceniane jest wyżej, niż preparatów przyjmowanych doustnie.
Jak długo stosować HTZ po usunięciu macicy i jajników
Zdarza się, że wygaszenie funkcji rozrodczych następuje gwałtownie, z dnia na dzień, przed nadejściem menopauzy. Tak dzieje się miedzy innymi w wyniku określonych operacji ginekologicznych, których efektem jest usunięcie całości lub części wewnętrznych narządów płciowych.
Objawy mogą być wówczas bardzo gwałtowne i w sposób istotny obniżające komfort życia. W takich sytuacjach hormonalna terapia zastępcza może zostać wdrożona u kobiet znacznie młodszych, niż 50 lat. Czy w takich przypadkach HTZ może być utrzymywana do 60 roku życia, a nawet dłużej? Jak długo stosować HTZ po usunięciu macicy i jajników u kobiet trzydziesto- czy czterdziestoletnich?
Także i w tym przypadku uważa się, że bezpieczny okres wynosi 5 lat (maksymalnie około 10), dłuższe zaś utrzymywanie terapii może zwiększać ryzyko zachorowań na dolegliwości kardiologiczne oraz onkologiczne.
Skutki przerwania HTZ
Wiele kobiet niepokoi się, jakie będą skutki przerwania HTZ, gdy nadejdzie właściwy ku temu moment. Efekty zakończenia terapii są silnie zróżnicowane osobniczo, warto jednak pamiętać, że:
- zaprzestanie przyjmowania preparatów HTZ może spowodować nawrót przykrych objawów menopauzy, choć zapewne po kilku latach będą one znacznie łagodniejsze, niż tuż po zakończeniu miesiączkowania;
- im gwałtowniejsze będzie odstawienie HTZ, tym większy szok może przeżyć organizm i tym silniejsze będą skutki. Dlatego z plastrów lub tabletek należy rezygnować w sposób stopniowy;
- decyzję o zakończeniu HTZ zawsze należy skonsultować z lekarzem, specjalista powinien też na bieżąco kontrolować proces odchodzenia od terapii;
- pozytywnym skutkiem przerwania HTZ jest spadek związanego z terapią ryzyka zachorowania na raka sutka i inne z wymienianych wyżej schorzeń.
Czytaj też:
- Jakie hormony badać przy menopauzie
- Fitoestrogeny - naturalne hormony przy menopauzie
- HTZ w okresie menopauzy – leki a skutki uboczne
- Suchość pochwy objawem menopauzy
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Romuald Dębski, Hormonalna terapia zastępcza a rak sutka, Postępy Nauk Medycznych 4/2008
- Maciej Lesiak, Mariola Ropacka-Lesiak, Hormonalna terapia zastępcza a choroby układu sercowo-naczyniowego
- Krystyna Suchecka-Rachoń, Dominik Rachoń, Rola hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) u kobiet w okresie pomenopauzalnym, Choroby Serca i Naczyń 2005, tom 2, nr 3
Podobne artykuły
