Grzybica paznokci. Leczenie i przyczyny grzybicy paznokci u rąk i nóg

Grzybica paznokci stanowi 50% przypadków wszystkich chorób paznokci. Szacuje się, że są przyczyną 10% wizyt w poradni dermatologicznej i 10-15% u lekarza pierwszego kontatku w Polsce. Liczba ta wciąż wzrasta, a infekcje grzybicze paznokci stają się stają się coraz poważniejszym problemem epidemiologicznym. Dlatego warto wiedzieć, jakie są przyczyny grzybicy paznokci, jak jej zapobiegać oraz jak ją leczyć. O tym wszystkim dowiesz się z artykułu poniżej. 

Grzybica paznokci czym jest?

Grzybica paznokci (onychomikoza, dermatomykoza paznokci) to przewlekła choroba, która zazwyczaj występuje na paznokciach stóp. 

Grzybica paznokci - przyczyny

Za rozwój infekcji zazwyczaj (w 80% przypadków) odpowiadają dermatofity, najczęściej Trichophyton rubrum i Trichophyton mentagrophytes. Drobnoustroje te wydzielają keratyznazy, czyli enzymy zdolne do rozkładu keratyny – białka budującego włosy, paznokcie i warstwę rogową naskórka – która stanowi jednocześnie dla nich źródło pożywienia.

Drugą najczęstszą przyczyną infekcji grzybiczych paznokci są grzyby drożdżopodobne. Odpowiadają za 20-30% przypadków onychomikoz, przy czym za połową tych diagnoz to zakażenia wywołane przez Candida albicans. Najrzadziej, bo zaledwie w 1,5-2% przypadków, obserwuje się grzybice stóp wywołane przez grzyby pleśniowe, głównie gatunek Scopulariopsis brevicaulis.

Grzybica paznokci rozprzestrzenia się bardzo łatwo – najczęstszą przyczyną zakażenia jest kontakt z zainfekowanymi osobami lub ze zwierzętami. Ryzyko rozwoju infekcji jest szczególnie wysokie u osób uprawiających sport, ze względu na ciasne, nieprzewiewne obuwie i stosunkowo częste urazy mechaniczne paznokci. Inne czynniki predysponujące do rozwoju grzybicy paznokci to:

• wiek – częstość zachorowań wzrasta wraz z wiekiem;
• cukrzyca,
• łuszczyca, 
• endokrynopatie,
• zaburzenia odporności.

Grzybica paznokci u rąk

Grzybica paznokci rzadziej występuje na dłoniach niż u stóp. Terapia grzybicy paznokci u rąk specjalistycznymi lakierami trwa zazwyczaj ok. 6 miesięcy. 

Na grzybicę paznokci u rąk oraz u nóg, mogą wskazywać:

• zgrubienie płytki paznokcia 
• zmiana tekstury paznokcia lub jego kształtu 
• kruchliwość i łamliwość płytki
• zmiana kolory paznokcia na żółty, brązowy, kremowo-mleczny
• oddzielenie płytki od łożyska (onycholiza)
• ból przy dotykaniu paznokcia, ćwiczeniach, chodzeniu itd.

Grzybica paznokci u nóg

Stopy to wyjątkowo dogodny obszar ciała dla rozwoju mikroorganizmów ze względu na panujące tam zazwyczaj ciepło i wilgoć. Paznokcie u stóp rosną ok. 3 razy wolniej niż u dłoni. W grzybicy paznokci u stóp terapia trwa zazwyczaj ok. 12 miesięcy. 

Leczenie grzybicy paznokci

W grzybicy paznokci leczenie uzależnione jest od stopnia nasilenia zmian – liczby zainfekowanych paznokci oraz tego, czy zakażenie objęło macierz paznokcia. Podstawą terapii jest wyeliminowanie wszelkich czynników predysponujących do zakażenia, w tym grzybicy dłoni lub stóp. W grzybicy dermatofitowej paznokci leczeniem z wyboru jest farmakoterapia doustna itrakonazolem lub terbinafiną. Przy niewielkich zmianach i pod warunkiem że infekcja zajęła nie więcej niż 3 paznokcie, można jednak zastosować samo leczenie miejscowe, najczęściej w postaci lakierów leczniczych. Warto pamiętać, że kremy przeciwgrzybicze są nieskuteczne w leczeniu infekcji paznokci, ponieważ nie przenikają w głąb keratynowej ich płytki, gdzie znajdują się komórki grzyba, źródło zakażenia.

Substancje, które można znaleźć w przeciwgrzybiczych lakierach do paznokci to:

• Klimbazol – azolowy lek przeciwgrzybiczy, aktywny zarówno wobec dermatofitów, m.in. Trichophyton rubrum czy Microsporum canis, jak i drożdżopodobnego gatunku Malassezia furfur, któremu przypisuje się ważną rolę w patogenezie m.in. łojotokowego zapalenia skóry. 
• Pirokton olaminy – wykazuje działanie przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne. 
• Cyklopiroks – działa przeciwgrzybiczo, przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie. 
• Amorolfina – to substancja o szerokim spektrum działania przeciwgrzybiczego. Zgodnie z wynikami badań, stosowanie 5% amorolfiny raz w tygodniu przez 6 miesięcy terapii grzybicy obejmującej 80% powierzchni paznokcia i bez zajęcia jego macierzy, doprowadziło do wyleczenia 38-46% pacjentów. 

Leki na grzybicę paznokci w postaci lakieru stosuje się 1-2 razy dziennie na objęte infekcją paznokcie aż do odrośnięcia zdrowego paznokcia. 

W leczeniu grzybicy paznokci, w postaci maści dostępna jest również maść z bifonazolem, azolowym lekiem przeciwgrzybiczym, oraz mocznikiem. Bifonazol działa nie tylko przeciwgrzybiczo, ale również keratolitycznie (zwiększa złuszczanie martwego naskórka). Maść stosowana jest u chorych z niewielką ilością płytek paznokciowych do ablacji (usunięcia). Lek nanosi się na zainfekowany paznokieć, obkleja plastrem i pozostawia na 24 h. Po tym czasie zdejmuje się opatrunek i moczy dłoń lub stopę w ciepłej wodzie, a następnie skrobakiem delikatnie ściera się złuszczone warstwy paznokcia.

Przed każdym zaaplikowaniem leku należy usunąć jak największą część paznokcia objętą zmianą chorobową – koniecznie przy użyciu jednorazowego pilnika, który po tej czynności należy wyrzucić. Pozostałe narzędzia (nożyczki, szpatułki itp.) po kontakcie z zakażonymi paznokciami należy zdezynfekować. 

W trakcie terapii powinno się unikać malowania paznokci lakierami innymi niż lecznicze (hybrydowymi, żelowymi, akrylowymi) Ewentualnie, jeśli chory decyduje się użyć lakieru kosmetycznego, należy min. 10 minut wcześniej zaaplikować preparat leczniczy. Przed powtórnym zastosowaniem preparatu leczniczego należy zmyć produkt kosmetyczny. 

Przy bardziej rozległych zmianach i/lub gdy zakażenie obejmuje macierz paznokcia (miejsce, w którym powstaje płytka), zazwyczaj wdraża się terapię ogólnoustrojową doustnymi środkami przeciwgrzybiczymi. Te leki dostępne są jedynie na receptę (lub e-receptę), którą najczęściej wypisuje lekarz dermatolog.

W leczeniu systemowym stosuje się 

• Terbinafinę – działa grzybobójczo na dermatofity, jak i pleśnie oraz, w zależności od gatunku, grzybobójczo lub grzybostatycznie na grzyby z rodzaju Candida i Mallasezia. Jest szeroko stosowana w różnego rodzaju grzybicach, zarówno w postaci preparatów miejscowych, jak i w formie tabletek. Po podaniu doustnym przenika przez skórę i osiąga wysokie stężenie w warstwie rogowej naskórka, włosach i paznokciach. 
• Itrakonazol – azolowy lek przeciwgrzybiczy. Może być stosowany według schematów: ciągłego, w którym lek przyjmuje się codziennie; lub cyklicznego, w którym tabletki zażywa się 2 razy dziennie przez tydzień, a następnie przerywa farmakoterapię na 3 tygodnie. 
• Flukonazol – również azolowy lek przeciwgrzybiczy, przyjmowany  w odstępach tygodniowych. 

Przy niepowodzeniu terapii doustnymi środkami przeciwgrzybiczymi, u osób starszych lub przy rozległych zmianach, stosowane jest leczenie skojarzone, czyli: 

• Połączenie leku doustnego i miejscowego – polega na stosowaniu doustni itrakonazolu lub terbinafiny oraz miejscowo cyklopiroksu lub amorolfiny;
• Terapia sekwencyjna itrakonazolem i terbinafiną – przymowanie przez miesiąc terbinafiny po 2 cyklach itrakonazolu;
• Doustne leki przeciwgrzybicze z lekami rozszerzającymi naczynia krwionośne – stosowane zazwyczaj u osób starszych w celu zwiększenia przenikania leku do części dystalnych kończyn
• Chirurgiczne usunięcie paznokci z leczeniem ogólnym i miejscowym

Leczenie grzybicy paznokci to długotrwały proces. Przez m.in. zaburzenia mikrokrążenia w dłoniach i stopach efekt terapeutyczny może pojawiać się z opóźnieniem. Niezależnie od efektywności leczenia, należy je kontynuować. Niestosowanie się do zaleceń, np. nieregularne stosowanie leków lub przerywanie terapii, jest najczęstszą przyczyną braku jej skuteczności lub nawrotów choroby. 

Domowe sposoby na grzybicę paznokci

Olejki eteryczne wchodzą w skład niektórych  gotowych preparatów przeciwgrzybiczych, a także być stosowane samodzielnie. Olejki najskuteczniejsze w leczeniu grzybicy paznokci to z reguły te zawierające fenole – a konkretnie tymol i karkwakrol i eugenol – czyli olejek tymiankowy, cząbrowy, oreganowy, bazyliowy oraz olejki  pozyskiwane z liści cynamonowca i goździkowca. Najsilniejsze działanie bójcze spośród olejków, które nie mają fenoli w składzie, wykazują: olejek z drzewa herbacianego, szałwiowy, lawendowy, różany, rozmarynowy, eukaliptusowy, miętowy, sandałowy oraz olejki z drzew iglastych. 

Jednym z najbardziej aktywnych i olejków i jednocześnie najsilniejszych antyseptyków  jest olejek z drzewa herbacianego. Hamuje namnażanie dermatofitów, w tym Trichophyton mentagraphytes, Trichophyton rubrum, a także Microsporum gypseum i Microsporum canis. Stosuje się go również w przypadku głębokiej grzybicy podpaznokciowej. 

Z kolei olejki tymiankowy, rozmarynowy i oregano, ze względu na szerokie spektrum działania, również są zalecane w zakażeniach wywołanych przez dermatofity, tj. Trichophyton sp. Wyjątkowo silne właściwości grzybobójcze wykazuje również olejek goździkowy, ze względu na zawartość eugenolu i aldehydu cynamonowego. 

Stosowanie olejków eterycznych może stanowić wsparcie w leczeniu grzybicy paznokci. 

Jak zapobiegać grzybicy paznokci?

Profilaktyka grzybicy paznokci obejmuje:

• Higienę dłoni i stóp 
• Obcinanie paznokci na krótko
• Używanie jedynie własnych akcesoriów pielęgnacyjnych, a także obuwia, ręczników czy rękawiczek
• Dezynfekowanie obuwia, szczególnie po wizycie na basenie czy siłowni
• Korzystanie z klapek podczas wizyt w miejscach publicznych 
• Noszenie obuwia i skarpetek z naturalnych, które pozwalają „oddychać” skórze.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

E-recepta online

Lekarz rodzinny

Dermatolog online

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.