Kwercetyna: właściwości, na co, skutki uboczne

Dodano: 04-06-2025 | Aktualizacja: 04-06-2025
Autor: Przychodnia Dimedic
capsule Konsultacja z e-receptą internal Lek. rodzinny specialist Specjalista

W ostatnich latach naukowcy coraz częściej badają naturalne związki roślinne, które mogą pomagać chronić serce, zmniejszać ryzyko nowotworów i wspierać zdrową przemianę materii. Jednym z najciekawszych takich związków jest kwercetyna – flawonoid obecny w wielu warzywach, owocach, ziołach, a nawet w miodzie.

Zainteresowanie kwercetyną wykracza dziś daleko poza tradycyjne diety, ponieważ pojawia się ona w najnowszych badaniach klinicznych nad COVID-19, alergiami sezonowymi i zespołem metabolicznym. Dlatego warto zebrać i uporządkować dotychczasową wiedzę na jej temat.

 

Kwercetyna – co to takiego?

Kwercetyna to naturalny barwnik roślinny z grupy flawonoidów – związków, które rośliny wytwarzają, żeby chronić się przed nadmiernym słońcem, wolnymi rodnikami i drobnoustrojami. Jej cząsteczka ma pięć grup –OH (tak zwanych grup hydroksylowych); dzięki nim potrafi „wychwytywać” szkodliwe wolne rodniki i metale, działa więc jak silny przeciwutleniacz.

W warzywach i owocach kwercetyna występuje zwykle „przypięta” do cząsteczki cukru – tak powstaje np. rutyna. Po zjedzeniu enzymy w jelitach odłączają cukier, a do krwi trafia czysta kwercetyna.

Problem w tym, że organizm wchłania zaledwie 1–2 % spożytej dawki. Dlatego naukowcy opracowują sprytniejsze formy:

  • kompleksy z fosfolipidami (tzw. phytosome),
  • liposomy – maleńkie pęcherzyki tłuszczowe,
  • mikroemulsje, które same rozpraszają się w jelitach.

Kwercetyna potrafi też hamować pewne białka transportowe i enzymy w wątrobie (m.in. OATP1B1 i CYP3A4). To ważne, bo te same szlaki wykorzystują leki takie jak statyny, cyklosporyna czy warfaryna – stąd możliwe interakcje, o których warto pamiętać

 

Kwercetyna: właściwości

1. Silny przeciwutleniacz – osobisty „parasolkowy” filtr komórki

Wyobraź sobie, że twoje komórki są codziennie bombardowane „iskrami” zwanymi wolnymi rodnikami. Nadmiar tych cząsteczek może uszkadzać DNA, białka i tłuszcze w błonach komórkowych. Kwercetyna potrafi te iskry wyłapywać i „gasić”, a przy okazji regeneruje naturalne tarcze antyoksydacyjne organizmu, takie jak glutation czy witamina E. Efekt ten został potwierdzony w ocenie Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA).

 

2. Naturalny „wyciszacz” stanu zapalnego

Stan zapalny jest potrzebny, gdy zwalczamy infekcję, ale przewlekły – np. w otyłości czy miażdżycy – zaczyna szkodzić. Kwercetyna blokuje „główny włącznik” zapalenia (czynnik NF-κB) i obniża poziom prozapalnych cząsteczek IL-1β, IL-6 oraz TNF-α. Jednocześnie pobudza szlak Nrf2/HO-1, który uczy komórki „sprzątać” wolne rodniki i produkować własne enzymy ochronne.

 

3, Przyjaciel serca i naczyń

Badania pokazują, że regularne spożywanie kwercetyny:

  • pomaga utrzymać korzystny profil lipidowy (niższy LDL, wyższy HDL),
  • zwiększa dostępność tlenku azotu (NO), rozszerzając naczynia i obniżając ciśnienie,
  • chroni cholesterol przed utlenianiem ‒ a więc opóźnia tworzenie się blaszek miażdżycowych.

 

4. Wsparcie w profilaktyce nowotworów

W laboratorium kwercetyna zatrzymuje chore komórki w fazie G₂/M cyklu podziału, wywołuje ich "samobójstwo" (apoptozę) i sprawia, że stają się bardziej wrażliwe na chemioterapię. Choć to wciąż głównie dane z badań przedklinicznych, podpowiadają one, że dieta bogata we flawonoidy może stanowić dodatkową linię obrony.

 

5. Lepsza gospodarka cukrowa i metabolizm

Metaanaliza dwudziestu badań klinicznych pokazała, że suplementacja 500–1000 mg kwercetyny dziennie przez co najmniej dwa miesiące obniża poziom glukozy na czczo średnio o 4–5 mg/dl. Ponadto flawonoid ten może ograniczać odkładanie tłuszczu w wątrobie, wspierać spalenie tkanki tłuszczowej i obniżać ciśnienie skurczowe nawet o 5–6 mmHg.

 

6. Parasol antywirusowy i wsparcie odporności

W czasie pandemii COVID-19 podawanie 1 g kwercetyny dziennie skracało czas gorączki i kaszlu, a u części pacjentów zmniejszało ryzyko hospitalizacji. Mechanizm? Hamowanie enzymów wirusowych, utrudnianie wnikania wirusa do komórek i delikatne „podkręcanie” odpowiedzi immunologicznej w połączeniu z cynkiem i witaminą C.

 

7. Ulga w alergiach i astmie

Kwercetyna stabilizuje komórki tuczne – magazyny histaminy. Dzięki temu ogranicza katar sienny, łzawienie oczu czy świszczący oddech. W niektórych badaniach zmniejszała nasilenie objawów alergii sezonowej nawet o 30–40 %.

 

8. Regeneracja mięśni i wydolność fizyczna

Sportowcy-amatorzy przyjmujący 500 mg dziennie rzadziej odczuwali zakwasy (spadek kinazy kreatynowej o ≈20 %) i mieli lepszą tolerancję wysiłku ‒ prawdopodobnie dzięki ograniczeniu mikrouszkodzeń mięśni i szybszemu usuwaniu wolnych rodników powstających podczas treningu.

 

9. Ochrona mózgu

W modelach zwierzęcych kwercetyna zmniejszała odkładanie się β-amyloidu w mózgu, poprawiała pamięć i chroniła neurony przed stresem oksydacyjnym. Trwają wczesne badania kliniczne z udziałem osób z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi (MCI).

 

10. Współpraca z innymi składnikami

  • Witamina C przywraca utlenioną kwercetynę do aktywnej formy, wydłużając jej działanie.
  • Bromelaina (enzym z ananasów) poprawia wchłanianie flawonoidu.
  • Cynk w parze z kwercetyną łatwiej przenika do komórek, co wzmacnia efekt przeciwwirusowy.

 

Kwercetyna – na co się ją stosuje

1. Alergie sezonowe i astma

Kwercetyna działa jak naturalny „uspokajacz” komórek tucznych – maleńkich magazynów histaminy. Gdy są stabilne, uwalniają mniej tej substancji, a to oznacza mniejszy katar, mniej kichania i łzawienia oczu. W badaniach osoby z alergią, które przyjmowały 500 mg kwercetyny dziennie przez 4 tygodnie, zgłaszały nawet 30–40 % łagodniejsze objawy. Warto łączyć ją z witaminą C i bromelainą: pierwsza przedłuża jej działanie, druga poprawia wchłanianie.

 

2. Profilaktyka sercowo-naczyniowa

Analizy diety tysięcy osób pokazują, że ludzie jedzący dużo produktów bogatych we flawonoidy – cebuli, jabłek, jagód czy zielonej herbaty – rzadziej umierają z powodu chorób serca. Kwercetyna pomaga obniżyć „zły” cholesterol LDL, podnieść „dobry” HDL, delikatnie obniżyć ciśnienie (o 4-6 mmHg) i poprawić elastyczność naczyń, bo zwiększa dostępność tlenku azotu (NO) rozszerzającego tętnice.

 

3. Wsparcie w cukrzycy i zespole metabolicznym

Badania kliniczne pokazują, że 500–1000 mg kwercetyny dziennie przez 8–12 tygodni potrafi obniżyć glukozę na czczo średnio o 4-5 mg/dl i zmniejszyć insulinooporność. Mechanizm? Hamowanie niekorzystnych enzymów (reduktaza aldozowa, glukoneogeneza w wątrobie) i ochrona wysp trzustkowych przed stresem oksydacyjnym.

 

4. Regeneracja po wysiłku i sport amatorski

Gdy po intensywnym treningu mięśnie „płoną” od wolnych rodników, kwercetyna gasi ten pożar. Suplementacja 500 mg dziennie przez 6-8 tygodni obniżała poziom kinazy kreatynowej (marker uszkodzenia mięśni) nawet o 20 %. Efekt? Mniej zakwasów, szybszy powrót sił i – jak wykazano w małych próbach – niewielki wzrost VO₂ max.

 

5. Infekcje wirusowe i odporność

W laboratorium kwercetyna utrudnia wirusom kopiowanie materiału genetycznego, a w organizmie „otwiera drzwi” cynkowi, który dodatkowo hamuje replikację patogenów. W trakcie pandemii COVID-19 dawka 1 g dziennie skracała czas gorączki o ≈ 1,5 dnia i zmniejszała liczbę hospitalizacji w porównaniu z placebo. Najlepsze efekty notowano przy równoczesnym podaniu cynku i witaminy C.

 

6. Zdrowa skóra i fotoprotekcja

W kremach i żelach kwercetyna łagodzi zaczerwienienie po słońcu, działa antyoksydacyjnie i przeciwzapalnie, a także wzmacnia barierę naskórkową. Badania „in vivo” pokazały, że 1 % żel z kwercetyną zmniejszał rumień posłoneczny o ≈ 25 % w porównaniu z placebo. Dodatek pantenolu lub aloesu zwiększa efekt kojący, dzięki czemu taki kosmetyk sprawdzi się po plażowaniu czy zabiegach laserowych.

 

Kwercetyna: gdzie naturalnie się znajduje

Źródła dietetyczne różnią się znacznie zawartością związku – zależą od odmiany, warunków uprawy i obróbki kulinarnej. Kapary (180–334 mg/100 g), natka pietruszki (70–75 mg/100 g), czerwona cebula (30–35 mg/100 g) czy zielona herbata (2–4 mg/250 ml naparu) należą do najbogatszych produktów.

Produkt

Zawartość (mg/100 g)

Uwagi

Kapary solone

180–334

suszenie podnosi stężenie

Natka pietruszki

70–75

straty 20 % przy blanszowaniu

Cebula czerwona

30–35

smażenie –50 %

Jabłko ze skórką

4–6

odmiana „Idared” najbogatsza

Zielona herbata (250 ml)

2–4

parzenie 3–4 min

Racjonalna dieta śródziemnomorska dostarcza ok. 12–25 mg flawonoidu dziennie, podczas gdy przeciętne spożycie w Polsce to ≈ 9 mg/d, co tłumaczy zainteresowanie suplementami.

 

Suplementacja kwercetyny – dawkowanie, jak dobrać odpowiedni suplement

Badania interwencyjne stosowały dawki od 150 do 1 000 mg/d przez 2–12 tyg. EFSA nie ustaliła górnego bezpiecznego poziomu spożycia, ale dawki > 1 g/d nie powinny być przyjmowane dłużej niż 3 mies. bez kontroli lekarskiej .

Wskazanie

Dawka (mg/d)

Czas

Forma

Efekt

Katar sienny

500

4 tyg.

aglikon + bromelaina

↓ objawów 38 %

Nadciśnienie I°

700

6 tyg.

di-hydrat

↓ SBP 6 mmHg

Cukrzyca T2

1 000

12 tyg.

phytosome

↓ glikemii 5 mg/dl

COVID-19 (OT)

1 000

14 dni

liposom

↓ kaszlu 1,4 d

Regeneracja

500

8 tyg.

aglikon

↓ CK 22 %

Kryteria wyboru preparatu: standaryzacja dawki, forma (liposomalna, fitosomowa), obecność kofaktorów (witamina C, bromelaina), certyfikaty GMP i analizy czystości. Zalecany schemat „start low, go slow”: 250 mg/d przez tydzień, następnie 500 mg/d z posiłkiem tłuszczowym; dawki ≥ 1 g/d tylko krótkoterminowo.

 

Kwercetyna: przeciwwskazania i skutki uboczne

Co może pójść nie tak?
Większość osób dobrze toleruje dawkę do około 1 g dziennie. Jeśli jednak przesadzimy, mogą pojawić się:

Dawka (mg/d) Typowe dolegliwości Jak często?*
500–1000 lekkie wzdęcia, przejściowa zgaga < 5 %
> 1000 bóle głowy, mrowienie dłoni lub stóp (parestezje) 5–10 %
> 2000 (lub podanie dożylne)** nasilone nudności, ból brzucha, incydentalnie zaburzenia pracy nerek pojedyncze opisy przypadków

* Szacunki z małych badań klinicznych i raportów farmakovigilancji
** Dożylne wlewy stosowano wyłącznie eksperymentalnie – nie są dostępne w aptekach

Większość kłopotów ustępuje po zmniejszeniu dawki lub odstawieniu suplementu. Picie większej ilości wody i przyjmowanie kapsułek razem z posiłkiem zmniejsza ryzyko dyspepsji.

 

Interakcje kwercetyny z lekami – o czym trzeba powiedzieć lekarzowi?

Kwercetyna blokuje białko transporterowe OATP1B1 i enzym CYP3A4 w wątrobie. W praktyce oznacza to, że może:

  • zwiększyć stężenie warfaryny – grozi wydłużeniem krwawień;

  • nasilić działanie (a tym samym toksyczność) cyklosporyny i takrolimusu – ważne u pacjentów po przeszczepach;

  • podbić poziom niektórych statyn (simwastatyna, atorwastatyna) – może się pojawić ból mięśni;

  • spowolnić metabolizm leków przeciwcukrzycowych z grupy sulfonylomoczników (np. gliklazyd) – zwiększone ryzyko hipoglikemii.

Jeśli przyjmujesz powyższe leki, omów suplementację z lekarzem; czasem wystarczy obniżyć dawkę kwercetyny do 250 mg lub rozłożyć ją na kilka mniejszych porcji.

 

Kto powinien uważać albo zrezygnować?

  1. Kobiety w ciąży i karmiące piersią – brakuje dobrze zaprojektowanych badań bezpieczeństwa, więc zasada ostrożności mówi: poczekaj.

  2. Osoby z ciężką niewydolnością nerek (eGFR < 30 ml/min/1,73 m²) – metabolity kwercetyny mogą się kumulować.

  3. Pacjenci leczeni lekami przeciwzakrzepowymi lub immunosupresyjnymi – patrz lista interakcji powyżej.

  4. Alergia lub nadwrażliwość na samą kwercetynę lub dodatki w kapsułce (np. soja, laktoza).

  5. Dzieci – brak norm bezpieczeństwa; suplementację rozważa się wyłącznie w badaniach klinicznych.

 

Dodatkowe wskazówki bezpieczeństwa

  • Zawsze zaczynaj od małej dawki (np. 250 mg/d przez tydzień), obserwuj reakcję organizmu, dopiero potem stopniowo zwiększaj.

  • Krótkie cykle – wysokie dawki (≥ 1 g/d) nie powinny trwać dłużej niż 8–12 tygodni bez kontroli lekarskiej.

  • Kontroluj badania krwi, jeśli przyjmujesz kwercetynę razem z lekami metabolizowanymi w wątrobie (próby wątrobowe, INR, stężenie leków).

  • Źródła z diety są bezpieczne – ilość kwercetyny w typowym posiłku (np. cebula, jabłko, jagody) jest zbyt mała, żeby powodować działania niepożądane lub interakcje z lekami.

 

 

Zebrane dane wskazują, że kwercetyna jest wielofunkcyjnym związkiem fitochemicznym o udokumentowanym działaniu antyoksydacyjnym, przeciwzapalnym i kardioprotekcyjnym. Dotychczasowe badania sugerują możliwość jej stosowania jako uzupełnienia terapii alergii, nadciśnienia, cukrzycy oraz infekcji wirusowych. Kluczową kwestią pozostaje biodostępność; nowoczesne formuły liposomalne i phytosome zwiększają stężenie w osoczu bez konieczności eskalacji dawki. Z punktu widzenia bezpieczeństwa krótkoterminowa suplementacja dawkami do 1 g/d wydaje się dobrze tolerowana, jednak przy dłuższym stosowaniu niezbędny jest nadzór lekarza i monitorowanie funkcji nerek. Choć kwercetyna nie jest panaceum, stanowi wartościowy element strategii żywieniowo-farmakologicznych ukierunkowanych na redukcję przewlekłego stanu zapalnego i oksydacyjnego – kluczowych czynników większości chorób cywilizacyjnych.

 

Najczęściej zadawane pytania (FAQ) o kwercetynie

Pytanie

Odpowiedź w skrócie

1. Czym właściwie jest kwercetyna?

To naturalny związek roślinny z grupy flawonoidów. Pełni funkcję „tarczy” antyoksydacyjnej w roślinach, a u ludzi działa przeciwutleniająco, przeciwzapalnie i wspiera naczynia krwionośne.

2. W jakich produktach znajdę najwięcej kwercetyny?

Rekordzistami są kapary, natka pietruszki, czerwona cebula, jabłka ze skórką, jagody, winogrona i zielona herbata. Warto jeść je na surowo lub krótko gotować, bo długie smażenie zmniejsza zawartość flawonoidu.

3. Na co najczęściej stosuje się suplementy z kwercetyną?

• łagodzenie kataru siennego i objawów alergii,

• profilaktyka sercowo-naczyniowa,

• wsparcie metabolizmu glukozy,

• szybsza regeneracja po wysiłku,

• wspomaganie odporności w infekcjach wirusowych,

• łagodzenie rumienia posłonecznego w kosmetykach.

4. Jaka dawka jest uważana za „standardową”?

500 mg dziennie to popularna dawka profilaktyczna. W badaniach klinicznych stosowano 150–1000 mg/d, zwykle przez 8–12 tygodni.

5. Czy można kwercetynę przedawkować?

Spożycie z diety jest bezpieczne. Przy suplementach > 1000 mg/d mogą pojawiać się bóle głowy, zgaga lub mrowienie kończyn. Ekstremalne, dożylne dawki (niedostępne w aptekach) wiązano z uszkodzeniem nerek.

6. Kiedy najlepiej przyjmować kapsułkę?

Z posiłkiem zawierającym tłuszcz – poprawia to wchłanianie. Wysokie dawki warto podzielić na 2-3 porcje w ciągu dnia.

7. Czy forma suplementu ma znaczenie?

Tak. Liposomalne lub tzw. phytosome (kompleks z fosfolipidami) zwiększają biodostępność nawet kilkukrotnie w porównaniu z prostym proszkiem.

8. Czy kwercetyna wchodzi w interakcje z lekami?

Może nasilać działanie warfaryny, cyklosporyny, takrolimusu, niektórych statyn i leków przeciwcukrzycowych (gliklazyd). Jeśli je bierzesz, konieczna jest konsultacja z lekarzem.

9. Kto nie powinien jej suplementować?

Kobiety w ciąży i karmiące piersią (brak danych), osoby z ciężką niewydolnością nerek (eGFR < 30 ml/min), pacjenci na lekach przeciwzakrzepowych lub immunosupresyjnych oraz osoby z potwierdzoną alergią na składnik.

10. Czy kwercetyna pomaga przy COVID-19 lub przeziębieniu?

W małych badaniach 1 g/d skracał czas gorączki i kaszlu oraz zmniejszał odsetek hospitalizacji. Efekt jest obiecujący, ale wciąż wymaga potwierdzenia w większych próbach klinicznych.

11. Jak długo można brać kwercetynę?

Przy dawkach do 500 mg/d można stosować ją przewlekle (kilka miesięcy). Powyżej 1 g/d nie zaleca się przekraczać 8–12 tygodni bez kontroli lekarskiej.

12. Czy dzieci mogą przyjmować kwercetynę?

Brak oficjalnych wytycznych. Suplementację u dzieci stosuje się jedynie w ramach badań klinicznych lub po konsultacji ze specjalistą.

13. Czy mogę łączyć kwercetynę z witaminą C?

Tak, to popularne połączenie. Witamina C „regeneruje” kwercetynę, wydłużając jej działanie antyoksydacyjne.

14. Kwercetyna a dieta: czy same warzywa i owoce wystarczą?

Przeciętna polska dieta dostarcza ok. 9 mg kwercetyny dziennie. Aby osiągnąć dawki badane klinicznie (≥ 500 mg), zwykle trzeba sięgnąć po suplement, ale warto jednocześnie podnieść spożycie cebuli, jabłek, jagód i zielonej herbaty.

15. Jak przechowywać suplementy z kwercetyną?

W temperaturze pokojowej (15-25 °C), z dala od światła i wilgoci. Nie trzymaj w łazience ani w samochodzie, gdzie temperatura się waha.


Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:




Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
 

Bibliografia do artykułu

  • J. Mieszkowski, A. PaÅ‚ys, E. Budzisz, Kwercetyna – struktura, funkcje, zastosowanie kliniczne, „Farmacja Polska” 2011
  • A. KobyliÅ„ska, K.M. Janas, Prozdrowotna rola kwercetyny obecnej w diecie czÅ‚owieka, „PostÄ™py Higieny i Medycyny DoÅ›wiadczalnej” 2015
  • Morteza Jafarinia, Mahnaz Sadat Hosseini, Neda kasiri, Niloofar Fazel, Farshid Fathi, Mazdak Ganjalikhani Hakemi, Nahid Eskandari, Quercetin with the potential effect on allergic diseases, Allergy Asthma Clin Immunol. 2020
Zobacz więcej