Czyrak: objawy, przyczyny, leczenie

Czyraki to zazwyczaj łagodne zmiany skórne, które nie stanowią zagrożenia dla zdrowia i w związku z tym budzą większych obaw. W niektórych przypadkach mogą jednak prowadzić do powikłań, a tym samym wymagać konsultacji z lekarzem i specjalistycznego leczenia. W poniższym artykule poznasz odpowiedzi na pytania:

• co to jest czyrak? 
• jakie są przyczyny czyraka?
• jak wygląda czyrak? 
• jak wyleczyć czyraka?

Co to jest czyrak?

Czyrak (dawniej nazywany furunkułem) to ropne zapalenie mieszka włosowego. 

Kilka zlanych ze sobą czyraków umiejscowionych na zmienionej zapalnie skórze to tzw. czyrak gromadny. Mnogie, nawracające zmiany na różnym etapie rozwoju określane są jako czyraczność. 

Czyrak – objawy

W przypadku czyraka objawy są specyficzne i choć bywa on mylony z innymi, bakteryjnymi lub grzybiczymi zakażeniami skóry, z reguły nie sprawia trudności diagnostycznych. Pierwszą oznaką czyraka jest zazwyczaj rumieniowo-naciekowa zmiana w obrębie mieszka włosowego. Następnie pojawia się sinoczerwony guzek, na którego szczycie po 4-6 dniach powstaje przebita włosem krosta. Na ostatnim etapie środkowa część guzka ulega martwicy i tworzy się tzw. czop martwiczy. 

Czyraki zazwyczaj wykazują tendencję do samoczynnego opróżniania się, w wyniku czego powstaje kraterowate owrzodzenie, które goi się z pozostawianiem blizny. Zazwyczaj powodują ból, który ustępuje wraz z pęknięciem zmiany. 

Rozwój czyraków gromadnych i nawracających może przebiegać z powiększeniem węzłów chłonnych, gorączką i pogorszeniem samopoczucia. 

Czyrak – przyczyny

Czyrak rozwija się na skutek bakteryjnego zapalenia mieszka włosowego i otaczających go tkanek, wywołanego bakterie Gram-dodatnie, zazwyczaj Staphylococcus aureus, czyli gronkowca złocistego. Szacuje się, że bakteria jest składnikiem mikroflory u 10-30% populacji. Do czynników predysponujących do zakażenia należą: 

• sporty kontaktowe, 
• hospitalizacja, 
• nieprzestrzeganie zasad higieny, szczególnie podczas przygotowywania posiłków 
• choroby takie jak cukrzyca, niewydolność nerek wymagająca dializoterapii, obniżenie odporności. 

Staphylococcus aureus nie musi wywoływać objawów chorobotwórczych, ale nadmierna kolonizacja bakterii prowadzi szeregu powikłań (oprócz czyraków) skórnych, m.in. liszajca, zapalenia mieszków włosowych, przez co zaliczenie go do naturalnej flory pozostaje kwestią sporną. 

W przypadku czyraka przyczyny rozwoju zmiany mogą być prozaiczne, jak np. nieprzestrzeganie higieny, lub zdecydowanie bardziej złożone, jak niedobór odporności, zakażenie wirusem HIV, choroby skóry, wątroby czy cukrzyca typu 2. Przy notorycznie nawracających czyrakach warto wykonać badania w kierunku cukrzycy typu 2 lub zaburzeń układu odpornościowego. 

Czyrak – leczenie

Przebieg infekcji różni się w zależności od wielkości zmian, ich ilości i lokalizacji. Pojedyncze czyraki goją się szybko. Zazwyczaj opróżniają się samoczynnie i rzadko wymagają specjalistycznej interwencji. Wskazaniem do konsultacji lekarskiej są:

• duże i bolesne zmiany, szczególnie czyraki gromadne i nawracające 
• czyraki zlokalizowane na twarzy, w obrębie górnej wagi, nosa, oczodołu lub skroni
• dolegliwości towarzyszące, takie jak gorączka czy złe samopoczucie. 

Lekarz dokonuje rozpoznania na podstawie obrazu klinicznego. W przypadku czyraków gromadnych i/lub nawracających, uzasadnione może być badanie mikrobiologiczne wymazu ze skóry w celu określenia, czy pacjent jest nosicielem gronkowca złocistego. 

Chirurgiczne usuwanie czyraków jest kontrowersyjne. Praktykuje się je jedynie przy czopach martwiczych powstałych, które powstały w przebiegu czyraków gromadnych. Po wykonaniu nacięcia chirurgicznego i usunięcia martwiczych tkanek wdraża się antybiotykoterapię. Nie wolno wycinać chirurgicznie czyraków na twarzy, w okolicy powyżej linii warg, ponieważ żyły i sploty żylne twarzy nie mają zastawek żylnych. Sprzyja to zwrotnemu przepływowi krwi żylnej i rozprzestrzenieniu się infekcji do przestrzeni zatoki jamistej. 

Domowe sposoby na czyraki, tj. wyciskanie czyraków czy nakłuwanie zmian są niewskazane i stwarzają ryzyko rozsiewu bakterii oraz zakażenia. 

Leki na czyraki

Podstawowym zaleceniem w terapii jest przestrzeganie higieny, a także aplikowanie środków odkażających na czyraki. Leczenie miejscowe polega na stosowaniu np. okładów z kwasu borowego (o działaniu ściągającym i wysuszającym), etakrydyny (o silnych właściwościach bakteriobójczych) oraz antybiotyków o miejscowym działaniu, np. neomycyny. 

We wczesnej fazie rozwoju infekcji można zastosować okłady z 2%-owego roztworu ichtiolu lub 10%-owej maści ichtiolowej, które przyspieszą uformowanie się czopa martwiczego. Ichtiol wykazuje właściwości ściągające, przeciwobrzękowe i miejscowe rozgrzewające, ponadto działa przeciwbakteryjne i ułatwia odchodzenie ropy. 

Alternatywą jest dla maści ichtiolowej jest maść pięciornikowa. Jej głównym składnikiem jest wyciąg z kłącza pięciornika o silnych właściwościach ściągających i słabych przeciwbakteryjnych, przeciwzapalnych i przeciwwysiękowych. Zarówno maść ichtiolowa, jak i pięciornikowa są dostępne bez recepty. 

Zakres leków na czyraki jest stosunkowo niewielki. Jeśli farmakoterapia okazuje się konieczna, np. w przypadku zmian na twarzy czy przy nawrotach objawów, lekarz dermatolog zazwyczaj przepisuje e-receptę na preparat doustny z antybiotykiem. W leczeniu czyraków stosuje się zazwyczaj penicyliny i cefalosporyny. 

• U dzieci lekiem pierwszego rzutu jest cefuroksym, samodzielnie lub w skojarzeniu z kloksacyliną. 
• U dorosłych stosuje się cefadroksyl, który może być kojarzony z lekami z grupy fluorochinolonów, np. cyprofloksacyną. Lekiem drugiego rzutu jest klindamycyna, trzeciego natomiast makrolid, np. roksytromycyna. 

Występowanie czyraków na skórze

Lokalizacja czyraka decyduje o tym, czy stwarza on zagrożenie dla zdrowia. Zmiany mogą się rozwinąć wszędzie tam, gdzie występują mieszki włosowe. Najczęściej pojawiają się jednak w obszarze pach, karku, pośladków, twarzy, przedsionka nosa, zewnętrznego przewodu słuchowego ucha.  

Czyrak na twarzy

Czyraki są zazwyczaj łagodnymi zmianami, które poza niewielkimi bliznami nie powodują powikłań. Wyjątek stanowią czyraki na twarzy, umiejscowione w obrębie oczodołu, skroni, a także tzw. trójkąta śmieci, położonego między kącikami ust a szczytową częścią piramidy nosa. Ten bogato unaczyniony obszar  jest połączony za pośrednictwem żył kątowej, ocznej dolnej i górnej i twarzowej, bezpośrednio z zatoką jamistą. Rozwój czyraka w tej okolicy stwarza ryzyko rozprzestrzenienia bakterii i zakażenia na zatoki jamiste i opony mózgowe. Zagrożenie wzrasta przy próbie samodzielnego usunięcia zmiany, np. poprzez jej wyciśnięcie. Konsekwencje mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia. 

Do potencjalnych powikłań tak umiejscowionego czyraka należą: 

• ropowica twarzy
• liszajec
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych 
• zakrzepowe zapalenie zatoki jamistej
• zapalenie tkanek miękkich oczodołu
• zapalenie wsierdzia
• zapalenie kości i szpiku
• sepsa.

Czyrak pod pachą

Czyraki mogą rozwinąć się również w okolicy pach, ze względu na obecność mieszków włosowych w tym rejonie. Czyrak pod pachą jest wyjątkowo bolesny. Może być mylony z ropniem mnogim pach, który we wczesnej fazie rozwoju daje takie same objawy i rozpoznaje się go dopiero po braku reakcji na antybiotykoterapię.

Czyrak w pachwinie

Czyrak może się rozwinąć w miejscu intymnym. Zmiana w tym rejonie może powodować szczególny dyskomfort, szczególnie przy aktywności fizycznej, jednak należy pamiętać, by nie wyciskać jej samodzielnie. 

Czyrak w uchu

Czyrak w uchu najczęściej występuje w obrębie ucha zewnętrznego, na początku kanału słuchowego. Zmianie towarzyszy bardzo silny ból, który może promieniować do oka lub zęba. Chory może również odczuwać swędzenie, pieczenie i opuchliznę, a także przytłumienie słuchu czy dzwonienie w uchu, w którym rozwinęła się zmiana. Niestety, czyrak w obrębie ucha może powodować wiele powikłań, od zapalenia ucha środkowego do posocznicy. 

Wyciskanie czyraka – dlaczego nie powinno się tego robić?

Samodzielne usuwanie czyraków w warunkach domowych poprzez ich wyciskanie lub nakłuwanie może doprowadzić do rozsiewu bakterii, w związku z czym jest niewskazane. Jeśli domowe sposoby na czyraki, takie jak przykładanie na zmianę skórną ciepłych okładów nie przynoszą efektu, należy się udać do lekarza dermatologa.

Domowe sposoby na czyraki 

Z czyrakiem można się uporać za pomocą nieawaryjnych domowych metod. Skutecznym i popularnym sposobem jest okładanie zmiany ciepłymi opatrunkami, które powinny przyspieszyć ewakuację czopa martwiczego. Aby uniknąć nasilenia stanu zapalnego i zapobiec zakażeniu, owrzodzenie powstałe pęknięciu zmiany, należy dezynfekować środkiem antyseptycznym i zabezpieczać za pomocą jałowych opatrunków. 

Domowe sposoby na czyraki, z którymi można się spotkać na forach internetowych, takie jak okłady z warzyw (ziemniaków, cebuli) lub (kminku, kurkumy) nie są skuteczne i mogą jedynie pogorszyć przebieg zakażenia. 

W przychodni Dimedic możesz umówić widekonsultację lub teleporadę z lekarzem dermatologiem. 

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

E-recepta online

Lekarz rodzinny

Dermatolog online

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.