Złamanie – czym jest i jakie są rodzaje? Czy można je leczyć?
Autor: Magdalena Sroka / artykuł konsultowany z dr Justyną Milewską
Do złamania może dojść w wyniku silnego upadku, uderzenia, a nawet choroby układu kostnego.
Towarzyszy mu zazwyczaj silny, narastający ból, a niekiedy opuchlizna.
Jednak złamanie niejedno ma imię i nie zawsze oznacza, że będziesz nosić gips.
Wszystko zależy od rodzaju złamania oraz miejsca urazu.
Kiedy więc założenie gipsu jest konieczne?
Jakie są rodzaje złamań?
I jak wygląda pierwsza pomoc w przypadku złamania?
Co to jest złamanie? I co można złamać?
Do złamania dochodzi w wyniku przerwania ciągłości kości.
Dzieje się tak za sprawą siły działającej z zewnątrz (kość nie wytrzymuje nacisku i łamie się).
Może do niego dojść w wielu przypadkach, najczęściej przy upadku, czy urazie, ale także w wyniku choroby np. osteoporozy (złamanie w wyniku choroby nosi nazwę złamania patologicznego).
Czy zawsze upadek grozi złamaniem?
Niekoniecznie, czasem wyjdziesz bez szwanku, lekko się potłuczesz, a niekiedy dojdzie do nadłamania.
Z nadłamaniem mamy do czynienia wtedy, gdy kość nie została całkowicie przerwana.
Dodatkowo, znaczenia ma też, która kość ulegnie urazowi.
A niestety złamać możesz w praktyce każdą kość w ciele.
Najczęściej złamaniom ulegają:
- obojczyk,
- nos,
- palec (u stopy i dłoni),
- kostka,
- kość śródstopia,
- kości ramion, przedramion i nóg,
- kręgosłup,
- a nawet penis (chociaż nie ma w nim kości, to o tym urazie mówi się „złamanie penisa”).
I w zależności od tego, co złamiesz, inne będzie postępowanie i sposób leczenia.
Zanim jednak dowiesz się, co zrobić w momencie złamania i jak wygląda leczenie, poznaj rodzaje złamań.
Rodzaje złamań – złamanie otwarte, skośne i poprzeczne
Zacznijmy od tego, jaki może być mechanizm urazu, czyli rodzaj złamania.
Do złamania może dojść na skutek:
- zgięcia,
- skręcenia,
- przesunięcia,
- oderwania.
Znaczenie ma także przebieg szczeliny złamania.
Na pewno nie raz słyszałeś o złamaniu otwartym, skośnym i poprzecznym.
Niestety na tym lista się nie kończy.
Złamanie może być:
- wieloodłamowe.
- zaklinowane,
- przewlekłe,
- proste,
- złożone.
To, do jakiego złamania doszło, oceni lekarz.
Co ważne, złamanie nie zawsze widoczne jest na pierwszy rzut oka.
Jednak towarzyszą mu charakterystyczne objawy:
- obrzęk,
- ból – zwykle narastający,
- pojawienie się krwiaka,
- tkliwość w miejscu złamania,
- nieprawidłowe ruchy kości,
- trudność w poruszaniu kończyną (jeśli doszło do jej złamania),
- zanik tętna (w pobliżu miejsca urazu).
I chyba nikogo nie dziwi, że złamanie wywołuje nie tylko ból, ale także w pierwszych chwilach – panikę.
Co zrobić, jeśli dojdzie do złamania?
Jak wygląda pierwsza pomoc?
Mimo wszystko warto zachować spokój, zwłaszcza jeśli do złamania doszło u naszego dziecka, partnera czy kogoś z otoczenia.
Złamanie – co zrobić? Podstawowe kroki, czyli pierwsza pomoc
Przede wszystkim, wezwij pogotowie lub, jeśli jest to możliwe, pojedź na SOR, gdzie przyjmują specjaliści – chirurdzy i ortopedzi.
Szpitalny Oddział Ratunkowy (SOR) jest miejscem, do którego należy się zgłosić w sytuacjach zagrożenia życia (np. rozległego oparzenia, udaru cieplnego, porażenia prądem, podtopienia, upadku z wysokości czy właśnie w przypadku rozległej rany i urazu kończyn, który uniemożliwia poruszanie się).
SOR działa 24 godziny na dobę i jest miejscem, które może uratować życie, dlatego powinny zgłaszać się tam osoby, które naprawdę potrzebują pomocy innej, niż od lekarza pierwszego kontaktu (nie jedź na SOR z przeziębieniem, które nie zagraża życiu! Ratownicy medyczni mają pełne ręce roboty, a każda minuta jest na wagę złota).
Jeśli złamanie dotyczy kogoś z Twojego otoczenia i wygląda to poważnie: najpierw wezwij pogotowie ratunkowe – numer kontaktowy 112.
Jednak jeśli osoba ze złamaniem może się bezpiecznie przemieszczać, lepszym rozwiązaniem byłoby przewiezienie jej na SOR, żeby nie zajmować czasu personelowi medycznemu w karetkach.
Niezależnie od tego, jaki to rodzaj złamania, jest lista rzeczy, które należy zrobić, żeby zabezpieczyć uraz:
- unieruchom miejsce złamania (do najbliżej części ciała), ale nie ruszaj z miejsca osoby rannej (chyba że sama jest w stanie się poruszać),
- zatamuj krwotok (jeśli wystąpił, uciśnij miejsce urazu),
- jeśli rana jest otwarta, koniecznie zakryj ją jałowym opatrunkiem,
- nie podawaj rannemu nic do picia ani jedzenia,
- jeśli konieczne było wezwanie pogotowia – poczekaj na jego przyjazd i kontroluj stan poszkodowanej osoby.
A jak wygląda proces leczenia złamanej kości?
Złamanie – leczenie operacyjne i nieoperacyjne
Proces diagnozowania i leczenia złamania zaczyna się od wykonania RTG (zdjęcia rentgenowskiego), aby potwierdzić, czy rzeczywiście doszło do złamania oraz jaki jest jego rodzaj.
Jeśli złamanie jest potwierdzone, leczenie może odbyć się operacyjnie lub nieoperacyjnie.
Operacja jest konieczna w przypadku, gdy doszło do zerwania nerwów lub naczyń krwionośnych, albo w przypadku np. złamań otwartych, gdy nie jest możliwe nieoperacyjne nastawienie kości.
Dopiero w czasie operacji, chirurg nastawia kość, bądź ją zespala za pomocą gwoździ lub płytek.
Jeśli zostanie wykonana operacja, wtedy nie ma już konieczności stosowania gipsu, który jest usztywnieniem w leczeniu nieoperacyjnym.
Niekiedy konieczne jest ustabilizowanie urazu, na przykład szyną, co pozwala zabezpieczyć zespolenie przed uszkodzeniem.
Jeśli nie doszło do poważnego złamania otwartego, czy z przemieszczeniem, wtedy właśnie najczęściej wystarczy złożenie gipsu, stabilizatora lub ortezy.
Gips unieruchamia złamanie i umożliwia gojenie się urazu (czyli naturalne zespolenie kości).
Może to być gips syntetyczny (lekki) lub tradycyjny.
Ten ostatni jest najczęściej stosowany w medycynie, niestety ma wiele wad (jeśli zostanie nieprawidłowo założony, może za mocno uciskać na nerwy, a nawet doprowadzić do martwicy).
Dodatkowo, gips tradycyjny jest bardzo ciężki.
Gips syntetyczny jest wykonany z tkanego włókna nasyconego żywicą poliuretanową.
Jest znacznie lżejszy niż gips tradycyjny, a przy tym tak samo dobrze usztywnia kończynę.
Dodatkowo nie kruszy się i jest wodoodporny.
Niestety gips syntetyczny nie jest refundowany.
Zanim jednak gips zostanie założony (jakikolwiek), lekarz zawsze nastawia złamaną kość.
W procesie leczenia konieczna jest także rehabilitacja po zdjęciu gipsu, a także ćwiczenia wykonywane w trakcie noszenia usztywnienia.
Niestety z uwagi na to, że złamaniu często towarzyszy ból, chory dodatkowo często stosuje dostępne bez recepty leki przeciwbólowe i przeciwzapalne lub silniejsze, przepisane przez lekarza.
Jak długo powinno nosić się gips i czy zawsze jest potrzebny?
Dużo zależy od rodzaju urazu oraz tego, jaka kość uległa złamaniu.
W przypadku drobniejszych złamań usztywnienie powinno być noszone przez dwa tygodnie.
W przypadku poważniejszych urazów – dłużej, a decyzję o tym, ile czasu będziemy je nosić, podejmuje lekarz.
Samo zdejmowanie gipsu powinno być przeprowadzone w przychodni, a stan zrośnięcia się złamania – skontrolowany przez lekarza.
Do zdejmowania gipsu używa się różnych narzędzi, które mogą przypominać raczej te… służące do pracy przy wykończeniach: szlifierki, szczypce i piły do gipsu.
Tu również wszystko zależy od tego, na co był założony gips i jaka jest jego grubość.
Cienkie usztywnienie na nadgarstek może być zdjęte przy pomocy szczypiec; gruby gips na nodze – przy pomocy specjalnej piły lub szlifierki.
Jest jednak wiele rodzajów złamań kości, w przypadku których nie stosuje się stałego usztywnienia.
Jednym z nich jest złamanie kości stóp (poza dużym palcem).
Są to często występujące urazy, zwłaszcza u osób aktywnie uprawiających sport (np. piłkę nożną lub sporty walki), które najczęściej leczy się przez usztywnienie złamanego palca plastrem łączącym go z drugim, niezłamanym.
Dopiero w przypadku złamań dużego palca u stopy stosuje się niekiedy typowe usztywnienia – szyny czy gips.
Pamiętaj, że złamanie wymaga kilkutygodniowej, a nawet kilkumiesięcznej rekonwalescencji.
W tym czasie ważna jest regeneracja organizmu, odpoczynek, ale także odpowiednia dieta.
Dieta osoby cierpiącej na złamanie kości powinna być bogata w wapń (a przynajmniej pokrywać minimum dobowego zapotrzebowania), a także w fosfor i magnez wspierający prawidłową mineralizację i odbudowę kości.
Jeśli w Twoim jadłospisie brakuje takich produktów – warto spytać lekarza o dobre suplementy diety dla osób ze złamanymi kośćmi lub zastanowić się nad tym, co warto włączyć do swoich codziennych posiłków.
Czy w przypadku złamania kości i założenia gipsu jest niezbędne zwolnienie lekarskie?
To zależy od tego, jaka kość została złamana i jaki jest nasz rodzaj pracy oraz czy złamaniu towarzyszą dolegliwości bólowe.
Jeśli pracujesz fizycznie i złamiesz np. kość śródstopia – lekarz może podjąć decyzję o tym, że jesteś niezdolny do wykonywania pracy i wystawi elektroniczne zwolnienie lekarskie (ZUS-ZLA, dawniej L4).
Ale jeśli pracujesz przy komputerze i głównie zdalnie – chirurg lub ortopeda może nie widzieć wskazać do tego, żeby uznać Cię za osobę niezdolną do pracy.
Jak widzisz – odpowiedź „to zależy” jest tu bardzo na miejscu.
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Podobne artykuły
