Macica, jajniki, jajowody, pochwa, wargi sromowe, łechtaczka, gruczoły Bartholina – żeński układ rozrodczy jest wyjątkowo skomplikowany. Anatomia kobiety wyróżnia zewnętrzne i wewnętrzne narządy płciowe, z których każdy ma określoną rolę do spełnienia, będąc jednakże przy tym podatnym na różnego rodzaju specyficzne schorzenia.
Żeński układ rozrodczy znacznie różni się budową od męskiego. Anatomia kobiety wyróżnia takie jego elementy, jak:
narządy zewnętrzne (srom): wzgórek łonowy, wargi sromowe większe i mniejsze, tylne i przednie spoidło, wędzidełko warg sromowych, przedsionek pochwy, trzon, napletek i wędzidełko łechtaczki, gruczoły przedsionkowe, opuszki przedsionka;
Każdy z elementów układu płciowego, wyróżnianych w anatomii kobiety, spełnia określone funkcje, ale też może stanowić źródło specyficznych problemów zdrowotnych.
W dolnej części brzucha znajduje się wzgórek łonowy, czyli charakterystyczne wyniesienie, pełniące prawdopodobnie funkcję ochronną dla narządów wewnętrznych i kości łonowej. Wzgórek płynnie przechodzi w wargi sromowe większe, silnie owłosione, składające się z tkanki tłuszczowej, ochraniające tak zwaną szparę sromową. Na końcach są one złączone spoidłem przednim oraz tylnym. Pomiędzy nimi znajduje się łechtaczka – narząd spokrewniony z męskim prąciem, służący wyłącznie osiąganiu satysfakcji seksualnej. Wewnątrz warg sromowych większych znajdują się wargi mniejsze, które nie są owłosione i nie mają zbyt dużo tkanki tłuszczowej. Ochraniają one wejście do pochwy znajdujące się w części ciała zwanej przedsionkiem – to miejsce w którym skóra przechodzi w błonę śluzową. Oprócz ujścia pochwy, w przedsionku znajduje się też ujście cewki moczowej. Natomiast symetrycznie, po dwóch jego stronach zlokalizowane są tak zwane gruczoły Bartholina, których głównym zadaniem jest produkcja śluzu nawilżającego pochwę.
Do typowych i częstych problemów medycznych dotykających zewnętrzne narządy rodne kobiety należą:
Rzadziej spotykane, ale również występujące schorzenia, to między innymi rak sromu (obejmuje łechtaczkę i wargi), a także owrzodzenie.
Budowa pochwy wbrew pozorom jest stosunkowo skomplikowana. Jest to swego rodzaju kanał łączący przedsionek pochwy z ujściem szyjki macicy, składający się z trzech warstw:
Pochwa ma kształt spłaszczonego cylindra, z wyraźnie wyodrębnioną ścianką przednią oraz tylną, w dolnej zaś części jej przekrój przypomina literę H. Na ściance przedniej znajduje się bardzo silnie unerwiony punkt G – miejsce, którego stymulacja dostarcza wyjątkowo intensywnych doznań seksualnych. U dziewczynek oraz młodych kobiet, przed inicjacją płciową, tuż za wejściem do pochwy znajduje się błona dziewicza – cienki fałd śluzówki zabezpieczający wejście do dróg rodnych. Błona zazwyczaj jest przerywana w trakcie pierwszego zbliżenia. Budowa pochwy umożliwia odbycie stosunku seksualnego – narząd ten przyjmuje męski członek, dzięki niezwykłej elastyczności dopasowując się do jego wielkości. Standardowa głębokość pochwy wynosi około 8-9 centymetrów, a szerokość około 2-3 cm. W trakcie zbliżenia długość pochwy może się jednak zwiększyć nawet do 17-18 centymetrów.
Co ważne, narząd ten również narażony jest na różnego typu schorzenia. Najczęstsze z nich, to:
Macica w żeńskim układzie rozrodczym spełnia rolę nadrzędną. W budowie macicy wyróżnić można 4 elementy:
Jak wygląda i gdzie jest macica? Kształtem przypomina ona gruszkę lub głowę byka. Ma 7 centymetrów długości, 4 centymetry szerokości i około 2,5 cm. grubości. Położona jest w centralnej części miednicy mniejszej, między cewką moczową, a odbytnicą. W górnej części połączona jest z pochwą, w dolnej zaś z jajowodami, prowadzącymi do jajników. Prawidłowa budowa macicy to taka, gdy jej trzon skierowany jest delikatnie do przodu względem kości miednicy. Sytuacją odwrotną jest tzw. tyłozgięcie. Tego typu anomalia może nieco utrudniać zapłodnienie, ale nie jest już w dzisiejszych czasach uważana za wadę anatomiczną ani chorobę. Wadą jest natomiast tzw. macica dwurożna. Jeśli natomiast chodzi o typowe schorzenia, które dotknąć mogą te kluczowy dla kobiecej rozrodczości narząd, są to przede wszystkim:
Fundamentalną rolę pełnią też jajniki. Gdzie są położone, jak działają i na co są narażone? Jajniki to parzyste struktury, zlokalizowane po dwóch stronach macicy, w pobliżu ścian miednicy. Mają kształt migdałów i wymiary:
W jajnikach produkowane są hormony, takie jak estrogen, progesteron czy relaksyna, które biorą udział w budowaniu i dojrzewaniu żeńskich narządów płciowych, a także które regulują popęd seksualny oraz ułatwiają poród. W jajnikach dojrzewa też tzw. pęcherzyk Graafa, który pękając, uwalnia komórkę jajową trafiającą następnie do jajowodów i tam przez kilkanaście-kilkadziesiąt godzin oczekującą na zapłodnienie. Jajniki działają w trybie cyklicznym, odtwarzanym co 28 dni, regulowanym przez hormony folikulotropowy oraz luteinizujący.
Jajniki także narażone są na szereg chorób i zaburzeń, niekiedy potencjalnie śmiertelnych. Należą do nich między innymi: