Alergia - rodzaje, przyczyny i objawy. Testy, leki na alergię. Odczulanie
Alergia może zamienić życie w nieciągnące się pasmo uciążliwości: astma, zapalenie spojówek, atopowe zapalenie skóry katar sienny, pokrzywka. Skąd się biorą tego typu dolegliwości? Jakie są przyczyny i objawy alergii? Jakie wyróżniamy alergeny? W jaki sposób diagnozuje się uczulenie na konkretną substancję? Czym są leki antyhistaminowe oraz na czym polega odczulanie?
Czym jest alergia?
Alergia to nieprawidłowa odpowiedź systemu odpornościowego na kontakt organizmu z czynnikiem uczulającym, tak zwanym alergenem lub antygenem. Bodźcem wywołującym nadmiarową reakcję mogą być pyłki drzew i traw, sierść kota, kurz, określone produkty spożywcze, czy substancje chemiczne. Dla osób zdrowych czynniki te są całkowicie neutralne, jednak u alergików styczność z nimi wywołuje kaskadę procesów biochemicznych, których finalnym efektem są różnego typu odczyny zapalne – od lekkiej wysypki, przez uciążliwy kaszel, aż po śmiertelny wstrząs anafilaktyczny. Ze względu na mechanizm reakcji, współczesna nauka wyróżnia dwa rodzaje alergii:
-
reakcje IgE-zależne – w wyniku kontaktu z alergenem, organizm zaczyna wytwarzać immunoglobuliny klasy IgE, czego efektem jest uwolnienie histaminy i innych mediatorów reakcji zapalnej. Przykładami alergii tego typu są: astma alergiczna, pokrzywka alergiczna, alergiczne atopowe zapalenie skóry (AZS), alergiczny nieżyt nosa.
- reakcje IgE-niezależne – do tej grupy należą wszystkie alergie, które wedle stosowanej dawniej klasyfikacji definiowane były jako: reakcję cytotoksyczne (typ II) - efekt działania przeciwciał klasy IgG lub IgM, w tym między innymi: reakcja przetoczeniowa oraz polekowa niedokrwistość hemolityczna, reakcje kompleksów immunologicznych (typ III): choroba posurowicza, reakcja Arthusa, zapalenie pęcherzyków płucnych, opóźnione reakcje komórkowe (typ IV): wyprysk kontaktowy i odczyn tuberkulinowy.
Rodzaje alergenów
Ze względu na typ alergenów, wyróżnić można trzy podstawowe odmiany alergii. Należą do nich:
- alergie pokarmowe – reakcje uczuleniowe na białka występujące w składzie produktów spożywczych. Silnymi alergenami pokarmowymi są: krowie mleko, jaja kurze, orzechy ziemne, kakao i czekolada, soja i jej wyroby, ziarna zbóż, ryby i owoce morza, owoce cytrusowe, truskawki, seler, pomidory, gorczyca, ziarno sezamu, kawa.
- alergie wziewne – uczulenie na białka znajdujące się w różnego rodzaju drobinach wdychanych przez nos, takich jak: pyłki roślin, w szczególności brzóz, lip i traw. W tym przypadku alergia ma charakter sezonowy, występuje w okresie kwitnienia, od wiosny do końca lata; roztocza kurzu – mikroskopijnych rozmiarów pajęczaki żyjące w kurzu i żywiące się resztkami ludzkiego naskórka. Alergia na roztocza występuje przez cały rok; sierść zwierząt domowych – w szczególności często spotykana jest alergia na kota, bakterie i grzyby pleśniowe;
- alergie kontaktowe – uczulenie może występować także w wyniku kontaktu skóry lub błon śluzowych ze związkami chemicznymi o małej masie cząsteczkowej lub białkami indukowanymi na skutek styczności z daną substancją. Najczęściej uczulające alergeny kontaktowe, to: chrom, kobalt, nikiel, lateks, neomycyna, benzokaina, formaldehyd, parabeny.
Objawy alergii
Objawy alergii są niezwykle zróżnicowane. Reakcje alergiczne przybierają dziesiątki postaci, a każda z nich ma specyficzne odmiany oraz występuje z różnym nasileniem u różnych pacjentów: dorosłych i uczulonych dzieci. W oparciu o rodzaj manifestacji objawów, wyróżnia się:
Alergie skórne:
- atopowe zapalenie skóry (AZS): świąd, pieczenie, zaczerwienienie, przesuszenie skóry, pęcherzyki, grudki, nadkażenia bakteryjne; objawy występują głównie na twarzy i szyi, a w stanach cięższych obejmują też tułów, pośladki i wewnętrzną stronę kończyn;
- wyprysk kontaktowy: pokrzywka: obrzęk, ból i świąd skóry, bąble i pęcherze, ból stawów i kości, gorączka, obniżone samopoczucie;
- obrzęk naczynioruchowy: bardziej zaawansowana postać pokrzywki, obejmująca tkankę podskórną.
Alergie błon śluzowych:
- nieżyt nosa: kichanie, katar, obrzęk błony śluzowej w jamie nosowej, trudności z oddychaniem, swędzenie nosa oraz oczu;
- nieżyt spojówek: zaczerwienienie, przekrwienie oczu, silne łzawienie, świąd, światłowstręt, katar, obrzęk błon śluzowych nosa;
- astma: kaszel, nasilający się w nocy, świszczący oddech, duszności, ucisk w klatce piersiowej, trudności z oddychaniem, współwystępowanie innych schorzeń alergicznych, takich jak katar sienny czy AZS;
- dolegliwości układu pokarmowego: nudności, wymioty, biegunki, ból brzucha;
Testy alergiczne
Diagnostyka alergii obejmuje dwa podstawowe elementy: szczegółowy wywiad lekarski oraz różnego rodzaju badania. Najczęściej wykonywane testy alergiczne, to:
- testy skórne, polegające na nakłuwaniu skóry a następnie aplikacji pod jej powierzchnię niewielkich próbek określonych alergenów. Jest to podstawowa, najstarsza i najskuteczniejsza metoda diagnozowania większości alergii. Obecnie wykonuje się 4 testy alergiczne tego typu: testy punktowe (STP) – głównie w diagnostyce alergii wziewnych i kontaktowych, naskórkowe testy płatkowe (NTP) – alergie kontaktowe, testy prick-by trick – alergie pokarmowe, testy śródskórne – uczulenie na jad owadów;
- testy alergiczne z krwi – celem badania jest oznaczenie: całkowitego stężenia IgE w surowicy krwi, alergenowoswoistych stężeń IgE;
- testy prowokacyjne, przeprowadzane w warunkach szpitalnych, w przypadku trudnych do określenia alergii pokarmowych.
Leki przeciwhistaminowe i inne na alergię
W leczeniu alergii najczęściej używa się leków przeciwhistaminowych. Są one środkami pierwszego rzutu w terapii takich schorzeń alergicznych, jak katar sienny, astma, AZS, pokrzywka skórna czy obrzęk naczynioruchowy. Mechanizm ich działania polega na blokowaniu tzw. receptorów histaminowych (H1, H2, H3), czego efektem jest ograniczanie reakcji zapalnej. Wyróżnia się leki przeciwhistaminowe I i II generacji. Dostępne są one w różnych formach, w tym między innymi:
W cięższych przypadkach w leczeniu alergii używa się też leków należących do innych grup, wśród których wymienić można:
- glikokortykosteroidy,
- kromony,
- leki antyleukotrienowe.
Większość leków na alergię działa wyłącznie objawowo. Działaniem systemowym, przyczynowym, jest tak zwana immunoterapia, czyli odczulanie. Polega ono na aplikowaniu coraz większych dawek alergenu, co ma na celu przyzwyczajenie organizmu do działania danej substancji, a w konsekwencji – osłabienie nieprawidłowej reakcji na nią. Metoda ta jednak jest bardzo czasochłonna i nie zawsze skuteczna.
