Cytomegalia (CMV): przyczyny, objawy, leczenie

Cytomegalia, wywoływana przez wirus CMV, to infekcja, która większości osób przebiega bezobjawowo, lecz może prowadzić do poważnych konsekwencji u noworodków, osób z osłabioną odpornością i kobiet w ciąży. W artykule omówione zostaną przyczyny, drogi zakażenia, symptomy, diagnostyka, leczenie i profilaktyka.

Cytomegalia: co to za choroba?

Cytomegalia to zakażenie wywołane wirusem CMV (z ang. cytomegalovirus), należącym do rodziny Herpesviridae. Po raz pierwszy opisano je w latach 50. XX w., gdy pod mikroskopem wykryto charakterystycznie powiększone komórki z tzw. „ciałkami wtrętów”¹. Wirus CMV jest powszechny – szacuje się, że ponad połowa dorosłych Polaków ma za sobą przebycie tego zakażenia. U większości osób choroba przebiega bezobjawowo, ale może dawać poważniejsze skutki u noworodków, osób z obniżoną odpornością czy kobiet w ciąży.

W przebiegu cytomegalii wirus atakuje różne tkanki, w tym wątrobę, śledzionę, płuca i układ nerwowy. Mechanizm chorobotwórczy obejmuje zarówno bezpośrednie uszkodzenie komórek, jak i odpowiedź zapalną gospodarza. Mimo że pierwotna infekcja CMV zwykle mija samoistnie, pozostaje on w organizmie w formie utajonej, co oznacza możliwość reaktywacji w przyszłości.

W jaki sposób można zarazić się cytomegalowirusem (CMV)?

Do zakażenia CMV dochodzi głównie przez kontakt z płynami ustrojowymi osoby zakażonej. Drogi transmisji obejmują:

• Ślina i wydzielina z dróg oddechowych – pocałunki, wspólne sztućce czy naczynia;
• Krew i krwiopochodne produkty – transfuzje, transplantacje narządów;
• Mleko matki – u dzieci karmionych naturalnie;
• Wydzielina z narządów płciowych – kontakt seksualny;
• Przezłożyskowo – z matki na płód podczas ciąży.

Ryzyko zakażenia rośnie w środowiskach o dużym zagęszczeniu osób, np. żłobkach, przedszkolach czy oddziałach onkologicznych. Zakażenie pierwotne częściej jest bezobjawowe u zdrowych dorosłych, ale może prowadzić do znacznych konsekwencji w przypadku immunosupresji.

Cytomegalia – objawy

Objawy zakażenia CMV zależą od wieku i stanu odporności pacjenta. U zdrowych osób dorosłych najczęściej występują:

• łagodne objawy grypopodobne (gorączka, ból gardła);
• powiększenie węzłów chłonnych;
• zmęczenie i osłabienie.

W grupach wysokiego ryzyka (noworodki, biorcy przeszczepów, pacjenci onkologiczni) obraz kliniczny bywa cięższy i obejmuje:

1. Zapalenie wątroby – wzrost aktywności transaminaz, żółtaczka;
2. Zapalenie płuc – duszność, kaszel, zmiany w RTG;
3. Zapalenie siatkówki – pogorszenie widzenia, zwłaszcza u pacjentów AIDS;
4. Zaburzenia neurologiczne – drgawki, zapalenie mózgu.

Rozpoznanie cytomegalii

Rozpoznanie opiera się na badaniach laboratoryjnych i obrazowych:

• Serologia – oznaczenie przeciwciał IgM (wskazujących na zakażenie świeże) i IgG (wskazujących na kontakt przeszły);
• PCR – wykrywanie materiału genetycznego wirusa w krwi, moczu lub płynie mózgowo-rdzeniowym;
• Biopsja tkanek – badanie histopatologiczne w poszukiwaniu charakterystycznych komórek z wtrętami;
• Badania obrazowe – USG wątroby, śledziony lub MRI mózgu u pacjentów z objawami neurologicznymi.

W diagnostyce wrodzonego zakażenia CMV kluczowe jest oznaczanie wirusowego DNA u noworodka do 3 tygodnia życia oraz ocena przeciwciał IgM.

Cytomegalia: leczenie

Leczenie cytomegalii uzależnione jest od wieku pacjenta i nasilenia objawów. U zdrowych dorosłych terapia jest zazwyczaj objawowa – odpoczynek oraz leki przeciwgorączkowe. W ciężkich postaciach stosuje się przeciwwirusowe leki nukleozydowe:

Lek	Mechanizm działania	Dawkowanie orientacyjne
Gancyklowir	Hamuje polimerazę wirusową	5 mg/kg co 12 h iv przez 2–3 tygodnie
Walgancyklowir	Prolek gancyklowiru	900 mg p.o. 2×/dobę
Foskarnet	Inhibitor kinazy wirusowej	90 mg/kg iv co 12 h

Leczenie przeciwwirusowe zaleca się u biorców przeszczepów oraz pacjentów z poważnymi objawami (zapalenie płuc, encefalopatia). Terapia powinna być monitorowana kontrolą liczby wirusa metodą PCR i oceną morfologii krwi.

Rokowania w cytomegalii

Większość pierwotnych zakażeń u osób immunokompetentnych kończy się pełnym wyzdrowieniem i ustąpieniem objawów. U pacjentów z obniżoną odpornością rokowania zależą od:

• Stopnia immunosupresji;
• Wczesnego rozpoznania i wdrożenia leczenia;
• Współistniejących chorób (np. HIV/AIDS).

U noworodków z wrodzonym zakażeniem CMV ryzyko trwałych uszkodzeń (niedosłuch, upośledzenie rozwoju) wynosi od 10% do 15%, dlatego ważna jest szybka diagnoza i leczenie.

Jak długo zaraża się wirusem CMV?

Osoby z pierwotnym zakażeniem wydalają wirusa przez:

• Ślinę i mocz – do 6 miesięcy od infekcji;
• Krew – okres zależny od immunologicznej kontroli;
• Mleko matki – do 3 miesięcy karmienia.

Reaktywacja wirusa w przebiegu immunosupresji może prowadzić do ponownego wydalania CMV, co utrudnia kontrolę zakażeń w szpitalach i ośrodkach opieki.

Cytomegalia w ciąży

W przypadku pierwotnego zakażenia u ciężarnej ryzyko przeniesienia CMV na płód wynosi około 30–40%. Infekcja w pierwszym trymestrze wiąże się z wyższym ryzykiem ciężkich powikłań, takich jak:

• wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu;
• wodogłowie;
• zwapnienia wewnątrzczaszkowe.

Diagnostyka u kobiet ciężarnych obejmuje badania serologiczne (IgM, IgG, awidność IgG) oraz-amniopunkcję w celu wykonania PCR na płynie owodniowym. Profilaktyka polega na unikaniu kontaktu z zakażonymi płynami ustrojowymi i przestrzeganiu zasad higieny.

Powikłania cytomegalii

Nieleczona lub ciężka cytomegalia może prowadzić do:

• zapalenia płuc;
• zapalenia siatkówki i ślepoty;
• uszkodzeń neurologicznych (encefalopatia, padaczka);
• niewydolności wielonarządowej;
• u noworodków – neurorozwojowych deficytów oraz niedosłuchu.

Jak zapobiegać zakażeniom cytomegalowirusem?

Skuteczna profilaktyka opiera się na:

1. Higienie rąk – mycie po kontakcie z wydzielinami;
2. Unikaniu dzielenia się naczyniami (szczególnie w żłobkach);
3. Stosowaniu zabezpieczeń w kontakcie seksualnym;
4. Starannym badaniu dawców krwi i narządów.

Środek zapobiegania	Grupa docelowa
Mycie rąk co najmniej 20 s	Personel medyczny, rodzice małych dzieci
Prezerwatywy	Osoby aktywne seksualnie
Badania serologiczne dawców	Banki krwi, transplantolodzy

Czy cytomegalia nawraca?

Po pierwotnym zakażeniu wirus CMV utrzymuje się w organizmie w formie latentnej. W stanach obniżonej odporności może dojść do reaktywacji, jednak u zdrowych osób nawroty objawowe są rzadkie. Reaktywacja jest zazwyczaj łagodna lub bezobjawowa, ale u pacjentów z niedoborem odporności wymaga często leczenia przeciwwirusowego.

Podsumowując, cytomegalia to zakażenie o zróżnicowanym przebiegu – od łagodnych objawów u osób zdrowych po poważne powikłania u noworodków, kobiet w ciąży i pacjentów z obniżoną odpornością. Najważniejsze są profilaktyka (szczególnie higiena rąk i badania serologiczne), wczesne rozpoznanie oraz leczenie przeciwwirusowe u grup wysokiego ryzyka. Kobiety ciężarne i osoby immunosupresyjne powinny zachować szczególną ostrożność. Dzięki postępom w diagnostyce i dostępności terapii rokowania w cytomegalii poprawiają się, a edukacja społeczeństwa oraz badania nad szczepionkami dają nadzieję na jeszcze skuteczniejsze zapobieganie infekcjom CMV.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

E-recepta online

Lekarz rodzinny

Lekarz internista

Lekarz pediatra

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.