Wtórna niedoczynność tarczycy - wyniki. Jak ją rozpoznać?
Autor: Piotr Brzózka
Wtórna niedoczynność tarczycy ma związek z zaburzeniami w funkcjonowaniu układu podwzgórzowo-przysadkowego. Jak rozpoznać ten rodzaj hipotyreozy? Jakie badania należy wykonać. Jakie wyniki świadczą o wtórnej niedoczynności tarczycy?
Czym jest wtórna niedoczynność tarczycy?
Wtórna niedoczynność tarczycy to zespół objawów związany z niedoborem hormonów tarczycy, który nie wynika ze zmian w gruczole tarczowym, lecz z zaburzeń w układzie podwzgórzowo-przysadkowym.
Podwzgórze i przysadka mózgowa mają decydujący wpływ na pracę tarczycy, a także innych gruczołów dokrewnych. Tworzą bowiem czynnościowy układ wewnątrzwydzielniczy, który odpowiada za homeostazę hormonalną całego organizmu. Jak układ podwzgórzowo-przysadkowy oddziałuje na pracę tarczycy?
Nadrzędną rolę w tym układzie pełni podwzgórze, które wydziela tyreoliberynę (TRH) – hormon, który stymuluje przysadkę do produkcji innego hormonu – tyreotropiny (TSH), która z kolei pobudza tarczycę do produkcji swoich hormonów – tyroksyny (T4) oraz trójjodotyroniny (T3). Wtórną niedoczynność tarczycy różnicuje się z pierwotną, która jest wynikiem zmian w samej tarczycy.
Wtórna lub trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy
Wtórna niedoczynność tarczycy może mieć charakter wrodzony lub nabyty. Wrodzona zdarza się niezwykle rzadko. Jej przyczyną mogą być:
- genetycznie nieprawidłowości w układzie podwzgórzowo-przysadkowym,
- wielohormonalna niedoczynność przysadki mózgowej,
- izolowany niedobór TSH.
Zdecydowanie częściej wtórna niedoczynność tarczycy ma postać nabytą. W większości przypadków jest wynikiem pierwotnych lub wtórnych nowotworów zlokalizowanych w okolicy przysadki mózgowej lub podwzgórza. Zdarza się także, że za rozwojem wtórnej niedoczynności tarczycy stoi choroba autoimmunologiczna lub choroba Sheehana (niedobór hormonów przedniego płata przysadki mózgowej, będący wynikiem martwicy wywołanej przez krwotok lub wstrząs hipowolemiczny).
Wtórną niedoczynność tarczycy dzieli się także na drugorzędową i trzeciorzędową. Drugorzędowa jest związana z chorobami przysadki, zaś trzeciorzędowa ze schorzeniami podwzgórza.
Wtórna niedoczynność tarczycy – wyniki badań, diagnostyka
Niedoczynność tarczycy jest chorobą, która może prowadzić do poważnych zaburzeń w rozwoju intelektualnym i fizycznym dziecka, dlatego została objęta programem badań przesiewowych u noworodków. Badania skriningowe pod kątem hipotyreozy wykonuje się w Polsce od 1974 roku, a od 1994 jest nimi objęta cała populacja noworodków. W 2-3 dobie życia od noworodka pobierana jest krew z pięty i nanoszona na specjalną bibułę, a następnie po wysuszeniu jest wysyłana do laboratorium przesiewowego.
Należy jednak zaznaczyć, że badanie jest w stanie wykryć wrodzoną, pierwotną niedoczynność tarczycy, natomiast nie wykryje wtórnej postaci choroby. Z badań epidemiologicznych wynika jednak, że wtórna, wrodzona hipotyreoza występuje 10 razy rzadziej niż pierwotna i nie wiąże się z występowaniem tak poważnych zaburzeń w ośrodkowym układzie nerwowym. Wrodzoną, pierwotną niedoczynność tarczycy diagnozuje się u 1 noworodka na 4000 tysiące, zaś wrodzoną, wtórną u jednego na 25-100 tys. urodzeń.
Test THR na wtórną niedoczynność tarczycy
Pierwotną niedoczynność tarczycy diagnozuje się na podstawie badań laboratoryjnych polegających na oznaczeniu stężenia tyreotropiny (TSH) i hormonów tarczycy (przede wszystkim wolnej tyroksycy - fT4) w surowicy krwi. Potwierdzeniem pierwotnej hipotyreozy jest niskie stężenie fT4 i podwyższone stężenie TSH.
Tego typu badania jednak nie wystarczą, by zdiagnozować niedoczynność tarczycy wtórną. U pacjentów z wtórną hipotyreozą obserwuje się bowiem obniżenie stężenia hormonów tarczycy przy jednoczesnym braku wzrostu stężenia TSH. Dlatego w celu wykrycia niedoczynności tarczycy wtórnej wykonuje się następujące badania:
- test stymulacji TRH,
- ocenę czynności hormonalnej przysadki,
- ocenę okulistyczną nerwu wzrokowego,
- rezonans magnetyczny okolicy podwzgórzowo-przysadkowej.
Test stymulacji TRH pozwala ocenić, czy wtórna niedoczynność tarczycy jest drugorzędowa czy trzeciorzędowa. Jeśli po podaniu pacjentowi TRH, obserwuje się brak wzrostu stężenia TSH, wynik świadczy o drugorzędowej niedoczynności tarczycy. Natomiast odpowiedź TSH po podaniu TRH sugeruje, że pacjent cierpi na trzeciorzędową hipotyreozę.
Leczenie wtórnej niedoczynności tarczycy
Po postawieniu ostatecznej diagnozy pacjent powinien jak najszybciej poddać się leczeniu. Leczenie wtórnej niedoczynności tarczycy, podobnie jak pierwotnej, polega na uzupełnianiu niedoboru hormonów tarczycy za pomocą środków farmakologicznych. Pacjenci przyjmują doustnie sól sodową lewoskrętnej tyroksyny, otrzymywaną syntetycznie.
Celem leczenia jest doprowadzenie do eutyreozy (prawidłowej funkcji hormonalnej tarczycy).
Co warto podkreślić, pacjenci ze zdiagnozową niedoczynnością tarczycy muszą przyjmować lewotyroksynę do końca życia. Pozostają także pod stałą opieką poradni endokrynologicznej.
Czytaj też:
- Dieta przy niedoczynności tarczycy - co jeść, a czego nie?
- Nadczynność i niedoczynność tarczycy - objawy i różnice
- Jakie badania na niedoczynność tarczycy? Analiza krwi, USG
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Helena Jastrzębska, Leczenie hormonami tarczycy – czy to wyzwanie?, Postępy Nauk Medycznych, t. XXVIII, nr 12, 2015.
- Renata Karwowska, Niedoczynność tarczycy u dzieci, Pediatr Med Rodz 2017, 13 (4), p. 479–490.
- Katarzyna Łącka, Adam Czyżyk, Leczenie niedoczynności tarczycy, Farmacja Współczesna 2008; 1: 222-230
Podobne artykuły
