Niedoczynność tarczycy u dziecka: wszystko, co musisz wiedzieć
Autor: Marta Chruścińska / artykuł konsultowany z dr Małgorzatą Śmiechura
Masz problemy z tarczycą i obawiasz się, że może mieć to wpływ na rozwój ciąży, a w konsekwencji Twoje dziecko?
Słusznie!
Niestety działanie Twoich niedoborów hormonalnych ma wpływ zarówno na płód, jak i na dziecko po urodzeniu.
Ale nawet jeśli z Twoją tarczycą jest wszystko dobrze, to Twoje dziecko może być obarczone problemami hormonalnymi.
Czy problemy z tarczycą mogą być groźne dla dziecka?
Niedoczynność tarczycy u dzieci może niestety doprowadzić nawet do głębokiego upośledzenia umysłowego, nazywanego wrodzonym niedoborem jodu.
Dowiedz się, na jakie objawy na jakich etapach życia dziecka powinnaś zwrócić szczególną uwagę.
Choć leczenie zazwyczaj trwa całe życie, to nie martw się – odpowiednia diagnoza i wprowadzenie leczenia sprawi, że rozwój Twojego dziecka wróci na prawidłowe tory.
Niedoczynność tarczycy u dzieci jest znacznie groźniejsza niż u dorosłych
A na czym polega niedoczynność tarczycy u dzieci?
Choroba polega na wytwarzaniu przez gruczoł tarczowy niewystarczającej ilości hormonów tarczycy (dotyczy to tak samo dorosłych).
Hormony tarczycy mają kluczowe znaczenie dla prawidłowego rozwoju mózgu i obwodowego układu nerwowego.
Ale czy to wszystko?
Hormony wytwarzane przez tarczycę odpowiadają także za rozwój i dojrzewanie układu kostnego, przemiany energetyczne i produkcję ciepła, gospodarkę wapniowo-fosforanową, bilans wodny a także metabolizm białek, tłuszczów, węglowodanów i lipidów Twojego dziecka.
A gdzie w ogóle znajduje się tarczyca?
Tarczyca jest gruczołem znajdującym się z przodu szyi, okalającym z jednej i drugiej strony tchawicę.
Jej głównym zadaniem jest wytwarzanie hormonów, które pobudzają procesy w całym organizmie.
To, jak pracuje tarczyca, reguluje przysadka mózgowa oraz podwzgórze (produkujące tyreoliberynę TRH), która z kolei działa na przysadkę i stymuluje do wytwarzania hormonu tyreotropowego TSH.
Samo TSH dalej pobudza tarczycę do produkcji hormonów T4 i T3, które mają bezpośredni wpływ na wydzielanie TSH w przysadce mózgowej i koło się zamyka.
Jak widzisz – tarczyca, przysadka mózgowa i podwzgórze działają na siebie wzajemnie.
Dlatego nawet małe zmiany w tym obiegu mogą skutkować problemami z tarczycą.
Niestety są to poważne objawy, które znacznie wpływają na zdrowie Twojego dziecka.
W dodatku…
Niedobór hormonów tarczycy w okresie płodowym oraz niemowlęcym może doprowadzić do głębokiego upośledzenia umysłowego, nazywanego wrodzonym niedoborem jodu, a dawniej kretynizmem lub matołectwem.
Trzeba jednak dodać, że niedoczynność tarczycy u dzieci powyżej 3 roku życia wygląda już zazwyczaj podobnie jak u dorosłych i nie niesie już ze sobą takiego ryzyka.
A jak objawia się niedoczynność tarczycy u dzieci?
Trzeba przyznać, że w pierwszej kolejności tę chorobę wykrywa się zazwyczaj dzięki badaniom przesiewowym – zanim pojawią się objawy.
Jeśli jednak choroba zdąży się rozwinąć, to może dawać następujące symptomy u noworodków:
- przedłużająca się żółtaczka fizjologiczna;
- zaparcia;
- niedrożność smółkowa (wypróżnienia);
- niechęć do ssania;
- senność;
- duże ciemiączko;
- obrzęki powiek, kończyn oraz narządów płciowych;
- duży wystający język;
- zimne dłonie i stopy;
- marmurkowata i sucha skóra;
- obniżone napięcie mięśniowe;
- przepuklina pępkowa;
- hipoglikemia;
- mikropenis u chłopca.
Z kolei w przypadkach, kiedy problemy z hormonami tarczycy nie są widoczne od razu, to po około miesiącu życia (i w dalszych miesiącach) dziecka mogą pojawić się:
- zaparcia;
- znaczna suchość skóry pomimo stosowania emolientów i innych produktów przeznaczonych do delikatnej skóry dziecka;
- pogorszenie słuchu;
- bradykardia (nieprawidłowa, spowolniona praca serca);
- opóźnione ząbkowanie;
- przepuklina pępkowa;
- nieodpowiedni przyrost masy ciała;
- przerośnięty język;
- ochrypły głos (w przypadku niemowlaków z pewnością usłyszysz to podczas płaczu).
Objawy niedoczynności tarczycy u dzieci mogą się pogłębiać, dlatego leczenie hipotyreozy należy wdrożyć najszybciej jak to możliwe.
Ważne jest także to, aby lekarz dokonał odpowiedniej diagnozy.
To znaczy?
Niedoczynność tarczycy można klasyfikować na:
- pierwotną niedoczynność tarczycy, kiedy stany chorobowe prowadzą do niedoboru hormonów tarczycy (zazwyczaj niskie FT3 i FT4 a wysokie TSH);
- wtórną niedoczynność tarczycy, kiedy w organizmie brakuje głównie TSH, ale FT3 i FT4 także są niskie;
- wrodzoną niedoczynność tarczycy, która jest spowodowana np. wadami wrodzonymi tarczycy, działaniem niektórych leków, występowaniem przeciwciał pochodzących od matki czy niedoborem lub nadmiarem jodu;
- niedoczynność nabytą, co głównie warunkuje występowanie choroby Hashimoto, niedobór jodu bądź też jest wynikiem przebytego urazu czy wypadku.
Objawy niedoczynności tarczycy u dzieci różnią się na różnych etapach życia
To, co powinnaś obserwować u swojego dziecka tak naprawdę zależy od tego, na jakim etapie życia ono jest.
Niestety objawy niedoczynności tarczycy u dzieci często są niespecyficzne, dlatego wymagają szczególnej uwagi z Twojej strony, pediatry oraz lekarza o specjalności endokrynologicznej.
Poza tym już w czasie ciąży (nawet jeśli wcześniej nie miałaś problemów) mogą pojawić się u Ciebie problemy z tarczycą.
Hormony tarczycowe biorą udział w prawidłowym rozwoju (oraz wzroście) dziecka już w życiu płodowym i odpowiadają m.in. za metabolizm.
Czy wiesz, że płód zaczyna produkować pierwsze hormony około 10-13 tygodnia życia?
Choć jeszcze mniej więcej dwa razy tyle czasu potrzebuje na to, aby stężenia hormonów się ustabilizowały.
Na samym początku i z punktu rozwoju płodu – najważniejszym okresie, płód pobiera hormony od matki poprzez łożysko.
To dlatego w rozpiskach badań dla kobiet w ciąży występują badania hormonalne, w tym tarczycowe, które trzeba regularnie wykonywać.
Dzieci z niedoczynnością tarczycy wymagają oceny parametrów wzrostu, dojrzewania i rozwoju psychoruchowego oraz oceny psychologicznej od urodzenia do trzeciego roku życia.
Powinny także pozostawać pod stałą opieką endokrynologa i wykonywać okresowo badania hormonalne.
Dlaczego?
Ponieważ niedoczynność tarczycy to choroba podstępna, która po pierwsze może nie dawać od razu znaków występowania, a po drugie w znacznej większości przypadków musi być kontrolowana i leczona do końca życia.
Pamiętaj, że niedoczynność tarczycy może dotknąć Twoje dziecko także w późniejszym życiu, a nie tylko niemowlęcym.
Jeśli problemy z hormonami faktycznie się pojawiają, to dziecko po 3 roku życia i w wieku nastoletnim może mieć problem z:
- opóźnionym dojrzewaniem płciowym i u chłopców i u dziewcząt (w tym opóźnienie pierwszej miesiączki);
- zahamowaniem wzrostu;
- niską tolerancją zimna;
- objawem tzw. brudnej skóry, czyli znaczną suchością skóry na łokciach i kolanach;
- sennością;
- wysypkami skórnymi;
- świądem skóry;
- zaczerwienieniem i tzw. wytrzeszczem oczu;
- przyspieszoną pracą serca;
- koncentracją;
- włosami, które są łamliwe i wypadają w dużej ilości;
- zmniejszonym łaknieniem przy jednoczesnym przybieraniu na wadze;
- zmianami w badaniach, m.in. lipidowych (cholesterol).
Czy Twoje dziecko może „mieć humory” spowodowane złą pracą tarczycy?
Odpowiedź na to pytanie jest bardzo prosta.
Oczywiście, że może.
Tak jak w przypadku dorosłych ludzi – hormony u dziecka regulują wiele procesów, także tych zachodzących w układzie nerwowym.
Niektórzy mogą także mylić problemy z tarczycą z nadpobudliwością, która dosyć często klasyfikowana jest u nich jako ADHD.
Choć choroba może być bardzo niespecyficzna, to z pewnością poza problemami natury fizycznej, np. ze skórą czy włosami, powinnaś zwrócić także uwagę na to czy dziecko:
- jest rozdrażnione i ciągle poddenerwowane;
- ma problemy ze snem;
- odczuwa niepokój i jest zlęknione;
- ma problemy z koncentracją i wykonaniem podstawowych zadań;
- jest płaczliwe;
- ma problemy z przystosowaniem się do środowiska.
Pamiętaj, że Twoja czujność ma ogromne znaczenie.
Im (bez tego słowa - więcej) dokładniej opiszesz objawy lekarzowi prowadzącemu, tym prawdopodobnie łatwiejsze będzie postawienie trafnej diagnozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Czy niedoczynność tarczycy u dziecka można wyleczyć?
Przede wszystkim najpierw trzeba tę niedoczynność tarczycy u Twojego dziecka zdiagnozować.
Czyli… ?
Przede wszystkim: ważna jest Twoja czujność.
Po drugie – wizyta u lekarza i szczegółowy wywiad lekarski połączony również z badaniem fizykalnym.
Stan tarczycy można ocenić palpacyjnie (dotykowo), na podstawie badania przeprowadzonego przez endokrynologa lub lekarza rodzinnego (pediatrę)
Poza tym oczywiście – badania krwi, czyli oznaczenie stężeń hormonów przysadki mózgowej (TSH) oraz tarczycy (FT3 i FT4).
Lekarze często (co jest ważne) zalecają także zbadanie z krwi przeciwciał, czyli anty-TPO i anty-TG.
To nie wszystko.
Szczegółowe postawienie diagnozy powinno opierać się także na badaniu obrazowym – USG tarczycy, które będzie w stanie wykazać ewentualne nieprawidłowości w budowie gruczołu.
Pamiętaj, że normy badań hormonalnych u dzieci są inne niż u dorosłych i różne w zależności od wieku dziecka.
Nie diagnozuj zatem swojego dziecka samodzielnie, tylko pozostaw to lekarzowi.
Zwłaszcza, że odpowiednia diagnoza ma wpływ na poprawne (i skuteczne!) leczenie Twojego dziecka.
Na czym zatem polega leczenie niedoczynności tarczycy u dzieci?
Zazwyczaj jest to uzupełnienie lekami na niedoczynność tarczycy, brakującego hormonu tarczycy.
U dzieci stosuje się te same leki, które zażywają dorośli (sodowa sól lewoskrętnej tyroksyny wytwarzana syntetycznie), ale oczywiście w odpowiednich dawkach dopasowanych do wieku, wzrostu i wagi.
Leki przyjmuje się tak samo jak w przypadku dorosłych, na około 30-60 minut przed pierwszym posiłkiem.
Pamiętaj, że problemy z tarczycą to niestety choroby przewlekłe i może okazać się, że terapia konieczna będzie do końca życia.
Co ważne – leczenie to również regularne badania hormonów, a także ocena tempa wzrostu dziecka, ocena słuchu i rozwoju psychoruchowego przez lekarza.
Problemy z tarczycą dotykają naprawdę wiele osób, choć niestety może być to w różny sposób odbierane przez inne dzieci.
Dlatego jeśli Twoje dziecko zostanie zdiagnozowane pod kątem problemów z tarczycą, to należy o tym poinformować zespół przedszkola czy szkoły.
Warto także szczerze rozmawiać ze swoim dzieckiem (oczywiście odpowiednio do wieku) o tym, dlaczego bierze leki i na co one wpływają.
Uświadamianie dzieci od początku ma ogromne znaczenie.
Co jeszcze pomoże ustabilizować hormony w organizmie?
W leczeniu dziecka naprawdę szczególnie trzeba dbać o jego dietę, która może mieć znaczący wpływ na poziom hormonów.
Przy zaburzeniach tarczycy powinnaś także suplementować dziecku witaminę D3, choć – co ważne, najpierw należy oznaczyć poziom witaminy w organizmie.
Poza tym codzienna dawka aktywności fizycznej także jest wskazana.
Pamiętaj – dziecko cierpiące na niedoczynność tarczycy będzie rozwijać się prawidłowo pod warunkiem wdrożenia odpowiedniej terapii lekowej.
Czy odpowiednia dieta w leczeniu niedoczynności tarczycy u dzieci ma znaczenie?
Poza środkami farmakologicznymi, czyli istotnym (jak nie najważniejszym) elementem leczenia niedoczynności tarczycy u dzieci, ważna jest… dieta.
Jadłospis Twojego dziecka powinien składać się z produktów bogatych w jod, który jest niezbędny tarczycy do produkcji hormonów.
A w jakich produktach znajdują się spore ilości jodu?
Jod można znaleźć przede wszystkim w rybach (najwięcej w dorszu, łososiu, makreli), otrębach, wodzie mineralnej oraz soli kuchennej jodowanej.
Ale pewnie teraz rodzi Ci się w głowie pytanie, że przecież… jod może pewnie suplementować, tak jak wiele innych niedoborów w organizmie?
Otóż – nie!
Suplementacja jodu nie jest zalecana, gdyż może doprowadzić do tzw. efektu Wolffa-Chainkoffa (zahamowania syntezy hormonów tarczycy).
Jak się okazuje – nie wszystko można załatwić suplementacją.
Z drugiej jednak strony pacjenci (również dzieci) z niedoczynnością tarczycy powinni zadbać nie tylko o pokrycie dziennego zapotrzebowania na jod, ale także na selen, żelazo, cynk oraz witaminy B12, D, C, E, b-karoten.
Przy niedoczynności tarczycy trzeba także zatroszczyć się o odpowiednią podaż białka, gdyż jest ono źródłem tyrozyny.
Ile białka dobrze jest spożywać w codziennym bilansie posiłków?
Białko powinno pokrywać mniej więcej 10-15 procent dziennego zapotrzebowania energetycznego Twojego dziecka.
Oczywiście nie wszystkie produkty z wysoką zawartością białka pewnie będą smakować Twojemu dziecku, warto jednak przemycać go w sporej ilości w serwowanych posiłkach.
Białko można je znaleźć m.in. w chudym mięsie, jajkach, rybach, jogurtach czy kefirach.
Do jogurtów czy serków typu islandzkiego – skyr (o bardzo dużej zawartości białka) zawsze możesz dodać sezonowych owoców, które sprawią, że posiłek będzie bardziej słodki, a tym samym – smaczniejszy dla dziecka.
Menu powinno także obfitować w cukry złożone, które powinny stanowić około 55-75 procent całodziennego zapotrzebowania energetycznego.
A co z tłuszczami?
Tłuszcze z kolei nie powinny przekraczać 30 procent całodziennego zapotrzebowania energetycznego.
W tej liczbie należy umieścić około 10 procent (maksymalnie) tłuszczy nasyconych (zwykłe oleje do smażenia), a reszta – to tłuszcze nienasycone (np. oliwa z oliwek, olej słonecznikowy czy rzepakowy).
Co ważne – Twoje dziecko powinno jadać regularne posiłki.
Ma to znaczenie oczywiście dla ogólnego rozwoju jego zdrowia, ale – co tutaj najważniejsze – dla prawidłowej i stałej pracy tarczycy.
Można tutaj powiedzieć, że jesteś tym, co jesz.
Dlatego dieta ma naprawdę ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Jeśli nie radzisz sobie z planem przygotowywania odpowiednich posiłków, zawsze można skonsultować się z dietetykiem, który pomoże dobrać odpowiednie produkty dla Twojego dziecka.
Nie myl diety (potocznie rozumianej) jako kwestię, której celem jest schudnięcie.
Dieta to tak naprawdę zmiana nawyków żywieniowych, która zaprocentuje w przyszłości.
Choć może także kierować często zbędne kilogramy towarzyszące niedoczynności tarczycy w dół.
Badania przesiewowe niemowlaków w kierunku niedoczynności tarczycy
Ponieważ niedoczynność tarczycy u niemowlaka może doprowadzić do ciężkiego niedorozwoju umysłowego, choroba została objęta programem badań przesiewowych.
Badania pod kątem hipotyreozy wykonuje się w Polsce od 1974 roku, a od 1994 są prowadzone dla całej populacji noworodków i finansowane ze środków Ministerstwa Zdrowia.
Jak wygląda to badanie?
Dziecku pobiera się krew z pięty w około 2-3 dobie życia.
Następnie krew nanosi się na specjalną bibułę, która po wysuszeniu jest wysyłana do centralnego laboratorium przesiewowego.
Jeśli wynik badania będzie dodatni, laboratorium skontaktuje się z rodzicami listowanie lub telefonicznie.
Oczywiście wtedy koniecznie będzie przeprowadzenie kolejnego badania.
Dlaczego?
Jeśli wstępna diagnoza się potwierdzi, Twoje dziecko będzie musiało zostać jak najszybciej poddane leczeniu, które polega na uzupełnianiu niedoboru hormonów tarczycy.
Oczywiście to lekarz podejmuje diagnozę wyników, ale dla przykładu możesz zobaczyć, że:
- norma TSH dla dziecka 3-5 miesięcznego wynosi 0,6-10 mIU/l;
- dla dziecka 2-5 lat wynosi 0,4-6,0 mIU/l;
- dla dzieci po 14 roku życia wynosi 0,45-4,5 mIU/l.
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Katarzyna Pastusiak, Joanna Michałowska, Paweł Bogdański, Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2017, tom 8, nr 4, 155–160.
- Renata Karwowska, Niedoczynność tarczycy u dzieci, Pediatr Med Rodz 2017, 13 (4), p. 479–490.
Podobne artykuły
