Mononukleoza: co to, objawy, leczenie

Mononukleoza, potocznie określana jako choroba pocałunków, to zakaźna choroba wirusowa, która najczęściej dotyka dzieci, młodzież i młodych dorosłych. Choć w wielu przypadkach przebiega łagodnie, może prowadzić do poważnych powikłań i długotrwałego osłabienia organizmu. W artykule wyjaśniamy, czym dokładnie jest mononukleoza, jakie są jej objawy, jak przebiega leczenie oraz jak można się przed nią skutecznie chronić.

Mononukleoza: co to za choroba?

Mononukleoza, nazywana potocznie chorobą pocałunków, to zakażna choroba wirusowa wywoływana głównie przez wirusa Epsteina-Barr (EBV). Dotyka głównie dzieci, nastolatków i młodych dorosłych. Charakterystyczne dla niej są powiększenie węzłów chłonnych, wysoka gorączka oraz znaczne zmęczenie. Mononukleoza przenosi się głównie drogą kropelkową i poprzez ślinę, stąd jej popularna nazwa.

Wirus Epsteina-Barr (EBV) - co to takiego?

Wirus Epsteina-Barr należy do rodziny herpeswirusów. Jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych wirusów na świecie – szacuje się, że ponad 90% dorosłych ludzi przebyło infekcję EBV. Po zakażeniu wirus pozostaje w organizmie w stanie utajenia przez całe życie. EBV atakuje komórki nabłonkowe jamy ustnej oraz limfocyty B, co wywołuje charakterystyczne objawy mononukleozy.

Tabela 1. Podstawowe informacje o wirusie EBV

Cecha	Opis
Rodzina wirusów	Herpesviridae
Droga zakażenia	Droga kropelkowa, kontakt ze śliną
Okres inkubacji	4–6 tygodni
Stan po infekcji	Utajenie w limfocytach B

Mononukleoza: objawy

Objawy mononukleozy są zróżnicowane i mogą się zmieniać w zależności od wieku pacjenta i przebiegu choroby. Do najczęstszych objawów należą:

• Wysoka gorączka (powyżej 38,5°C)
• Ból gardła przypominający anginę
• Powiększenie węzłów chłonnych, szczególnie szyjnych
• Znaczne zmęczenie utrzymujące się przez kilka tygodni
• Powiększenie wątroby i śledziony
• Obrzęk powiek
• Plamisto-grudkowa wysypka skórna (zwłaszcza po podaniu amoksycyliny)

W przypadku dzieci przebieg mononukleozy może być skąpoobjawowy lub wręcz bezobjawowy.

Mononukleoza u dorosłych

Chociaż mononukleoza najczęściej rozwija się u młodszych pacjentów, dorośli również mogą zachorować. Co ważne, u dorosłych mononukleoza przebiega zazwyczaj ciężej:

• Gorączka może utrzymywać się nawet przez 2–3 tygodnie
• Zmęczenie bywa bardziej dokuczliwe i utrzymuje się przez kilka miesięcy
• Ryzyko powikłań, takich jak zapalenie wątroby czy powikłania neurologiczne, jest wyższe

W przypadku osób dorosłych konieczna jest ścisła obserwacja stanu zdrowia i często dłuższa rekonwalescencja.

Ile trwa mononukleoza?

Czas trwania objawów mononukleozy jest zmienny:

• Objawy ostre (gorączka, ból gardła, powiększenie węzłów) trwają zwykle od 2 do 4 tygodni
• Uczucie zmęczenia może utrzymywać się nawet do 6 miesięcy
• Pełna regeneracja trwa średnio 1–3 miesiące

Długość trwania choroby zależy od indywidualnych cech pacjenta, wieku, stanu układu odpornościowego oraz przestrzegania zaleceń lekarskich.

Diagnostyka mononukleozy

Rozpoznanie mononukleozy opiera się na wywiadzie lekarskim, badaniu fizykalnym oraz wynikach badań laboratoryjnych:

• Badania krwi:
• Leukocytoza z przewagą limfocytów atypowych
• Podwyższony poziom transaminaz w surowicy
• Testy serologiczne:
• Monospot – test wykrywający obecność heterofilnych przeciwciał
• Przeciwciała swoiste dla EBV (VCA-IgM, VCA-IgG)
• Badanie wymazu z gardła:
• Pozwala wykluczyć infekcje bakteryjne, takie jak angina paciorkowcowa

Tabela 2. Najczęstsze badania diagnostyczne w mononukleozie

Badanie	Co wykrywa
Morfologia krwi	Limfocytoza, nietypowe limfocyty
Monospot	Heterofilne przeciwciała
Serologia EBV	Przeciwciała VCA-IgM, VCA-IgG
Enzymy wątrobowe	ALT, AST podwyższone

Mononukleoza: leczenie

Nie istnieje leczenie przyczynowe mononukleozy – terapia ma charakter objawowy. Kluczowe elementy leczenia obejmują:

• Odpoczynek i ograniczenie aktywności fizycznej
• Nawadnianie organizmu
• Leczenie przeciwgorączkowe (paracetamol, ibuprofen)
• Leki przeciwbólowe na ból gardła
• W cięższych przypadkach (np. znaczny obrzęk gardła) stosuje się krótkotrwałe leczenie glikokortykosteroidami

Wskazania do hospitalizacji obejmują:

• Trudności w oddychaniu
• Ciężkie powikłania neurologiczne lub hematologiczne
• Poważne powiększenie śledziony grożące jej pęknięciem

Powikłania mononukleozy

Chociaż mononukleoza zwykle ma łagodny przebieg, może prowadzić do powikłań. Należą do nich:

• Pęknięcie śledziony (rzadko, ale potencjalnie śmiertelne)
• Zapalenie wątroby i źółtaczka
• Zapalenie osierdzia lub mięśnia sercowego
• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu
• Małopłytkowość

Tabela 3. Najczęstsze powikłania mononukleozy

Powikłanie	Cechy
Pęknięcie śledziony	Ostry ból w lewym podżebrzu, wstrząs
Zapalenie wątroby	Podwyższone enzymy wątrobowe
Zapalenie serca	Arytmie, duszność
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych	Bóle głowy, sztywność karku

Profilaktyka mononukleozy

Nie istnieje szczepionka przeciwko wirusowi EBV, dlatego profilaktyka mononukleozy opiera się na prostych zasadach:

• Unikanie dzielenia się napojami, sztućcami czy szczoteczkami do zębów
• Unikanie całowania osób z objawami infekcji
• Wzmacnianie układu odpornościowego poprzez zdrowy styl życia

Warto pamiętać, że osoba zakażona wirusem EBV może być źródłem zakażenia nawet przez kilka miesięcy po ustąpieniu objawów mononukleozy.

Mononukleoza to choroba, której rozpoznanie wymaga uwagi i dokładnej diagnostyki. Choć w większości przypadków przebiega łagodnie, jej cięższe powikłania wymagają świadomości i czujności zarówno pacjentów, jak i lekarzy. Kluczowe pozostaje wczesne rozpoznanie, odpowiednie leczenie objawowe oraz unikanie przeciążenia organizmu w fazie rekonwalescencji.

Mononukleoza, mimo że często bagatelizowana, może znaczną wpłynąć na jakość życia pacjenta w okresie choroby. Dlatego edukacja na temat jej objawów, przebiegu i zasad profilaktyki jest niezwykle ważna w codziennej praktyce medycznej.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

E-recepta online

Lekarz rodzinny

Lekarz internista

Lekarz pediatra

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.