Badanie ginekologiczne - jakie wyróżniamy rodzaje i jak przebiega każde z nich?
Autor: Piotr Brzózka
Każda kobieta w wieku rozrodczym profilaktycznie powinna wykonać badanie ginekologiczne raz w roku.
Oprócz rutynowej procedury, przy okazji można przeprowadzić badanie cytologiczne oraz ginekologiczne USG.
Ewentualnie wykryte nieprawidłowości będą stanowić podstawę do dalszych badań, takich jak kolposkopia, laparoskopia czy histeroskopia.
Rodzaje badań ginekologicznych
Diagnostyka ginekologiczna obejmuje szereg badań.
Podstawą jest standardowe, kilkuetapowe badanie ginekologiczne służące ocenie poszczególnych elementów dróg rodnych, a także piersi.
Rutynowo lekarz bada pacjentkę dopochwowo, ale w szczególnych przypadkach przeprowadza się badanie przez odbyt.
Inne rodzaje badań ginekologicznych, to między innymi:
- USG dróg rodnych – wykonywane dopochwowo, przez odbyt albo powłoki brzuszne;
- cytologia – mikroskopowa ocena rozmazu materiału komórkowego pobranego z tarczy i szyjki macicy;
- kolposkopia – służące weryfikacji nieprawidłowych wyników cytologii badanie z użyciem aparatu optycznego zwanego kolposkopem;
- histerosalpingografia – badanie drożności jajowodów, polegające na wykonaniu zdjęć rentgenowskich, po uprzednim podaniu kontrastu;
- laparoskopia – wykonywana w znieczuleniu ogólnym, służy ocenie stanu narządów wewnętrznych a także pozwala na wykonanie zabiegu leczniczego (m.in. udrażnianie jajowodów);
- histeroskopia – także wykonywane w znieczuleniu ogólnym badanie wewnętrznych ścian macicy;
- USG piersi – wykorzystujące ultradźwięki badanie stosowane w profilaktyce i diagnostyce raka piersi, szczególnie u młodych kobiet;
- mammografia – badanie piersi z pomocą promieniowania rentgenowskiego, szczególnie skuteczne u kobiet dojrzałych;
- biopsja mammotomiczna – rodzaj biopsji gruboigłowej polegający na pobraniu wycinka guza w celu oceny jego złośliwości.
Jak wygląda badanie ginekologiczne?
Standardowe badanie ginekologiczne należy wykonywać przynajmniej raz na 12 miesięcy – zalecenie to dotyczy wszystkich dziewcząt i kobiet w wieku rozrodczym, to jest po rozpoczęciu miesiączkowania.
Badanie ginekologiczne służy ocenie zewnętrznych i wewnętrznych narządów rodnych kobiety, do których zalicza się srom (m.in. wargi sromowe mniejsze i większe, łechtaczka), pochwa, macica, jajowody i jajniki.
Badanie przebiega kilkuetapowo.
- Po zakończeniu wywiadu lekarskiego, rozebrana od pasa w dół pacjentka siada na fotelu ginekologicznym.
- Lekarz w pierwszej kolejności ocenia stan narządów zewnętrznych.
- Następnie używając wziernika, rozgina lekko ściany pochwy, zapewniając możliwość obejrzenia ujścia szyjki macicy.
- W dalszej części wizyty odbywa się tzw. badanie ginekologiczne dwuręczne.
- Lekarz jedną rękę kładzie na brzuchu pacjentki, po czym dwa palce drugiej ręki (w rękawiczce nawilżonej żelem) wprowadza do pochwy, aby zbadać macicę, jajniki i jajowody.
- Ostatnia część wizyty obejmuje rutynowe badanie piersi metodą palpacyjną oraz wzrokową.
Badanie ginekologiczne dziewicy
Pierwsza wizyta u ginekologa wiąże się często ze szczególnym przypadkiem badania ginekologicznego u dziewicy.
Wprawdzie błona dziewicza nie jest nieprzepuszczalną taflą, a w jej budowie wyróżnić można większy lub mniejszy otwór, dodatkowo jest też elastyczna, niemniej lekarz nie powinien podejmować ryzyka jej uszkodzenia.
Każda pacjentka, która nie współżyła nigdy seksualnie i ma zachowaną błonę, powinna o tym na wstępie poinformować lekarza.
Ginekolog ma w takiej sytuacji obowiązek obrać odmienną procedurę badania.
Stosuje się wówczas wziernik o mniejszym rozmiarze lub też rezygnuje z tego elementu diagnostyki.
Podobnie rzecz wygląda w przypadku badania dwuręcznego.
Ginekolog przeprowadza je tylko jednym palcem albo w ogóle, jeśli miałoby to grozić przerwaniem błony dziewiczej.
Co w zamian?
Badanie ginekologiczne przez odbyt
U małych dziewczynek, a także dziewcząt i kobiet, które nie rozpoczęły jeszcze życia seksualnego, badanie ginekologiczne przeprowadza się zazwyczaj przez odbyt, wykorzystując sąsiadujące i równoległe położenie wielu organów wewnętrznych.
Odbytnicę od narządów rodnych w jamie miednicy dzieli wyłącznie cienka warstwa błony otrzewnej – jest to tak zwana zatoka Douglasa, zwana też zachyłkiem odbytniczo-macicznym.
W ten sposób lekarz może ocenić macicę, jajniki i jajowody, a niejako przy okazji zbadać odbytnicę (doskonała profilaktyka raka jelita grubego) oraz samą zatokę Douglasa.
Stwierdzenie płynu w zachyłku odbytniczo-macicznym może świadczyć o wielu poważnych dolegliwościach, wśród których wymienia się między innymi stan zapalny jajników lub jajowodów, zapalenie jelit, ciążę pozamaciczną, pęknięcie torbieli jajnika a także – raka jelita.
Dla potwierdzenia lub wykluczenia podejrzeń, w razie stwierdzenia płynu w zatoce Douglasa, jego próbkę pobiera się do analiz.
Badanie ginekologiczne w ciąży
Szczególnym okresem w życiu każdej kobiety jest ciąża.
W tym czasie znacząco wzrasta liczba wizyt lekarskich i badań, które należy obligatoryjnie bądź dobrowolnie odbyć.
Są wśród nich także badania ginekologiczne, zarówno standardowe, jak i pogłębione (cytologia, USG).
Ciążowy kalendarz zakłada:
- do 10 tygodnia ciąży: standardowe badanie ginekologiczne plus cytologa; zalecane też USG dróg rodnych wykonane metodą dopochwową, cel – potwierdzenie zapłodnienia, wykluczenie ciąży pozamacicznej;
- 11-13 tydzień ciąży: badanie ginekologiczne w tym pH pochwy; pierwsze obowiązkowe USG ciąży (tak zwane genetyczne) wykonywane przez powłoki brzuszne w celu wstępnej oceny anatomii płodu; dodatkowo zalecane badanie genetyczne (tzw. test podwójny);
- 15-20 tydzień ciąży: badanie ginekologiczne; zalecane badanie genetyczne (test potrójny);
- 18-22 tydzień ciąży: drugie obowiązkowe badanie USG przez powłoki brzuszne (tzw. połówkowe), służące ocenie rozwoju poszczególnych narządów zewnętrznych i wewnętrznych dziecka;
- 21-26 tydzień ciąży: badanie ginekologiczne;
- 28-32 tydzień ciąży: badanie ginekologiczne; trzecie obowiązkowe badanie USG – ocena rozwoju i położenia płodu na kilkadziesiąt dni przed porodem;
- 33-37 a także 38-40 tydzień ciąży: badanie ginekologiczne; badanie położnicze (m.in. ocena wymiarów miednicy).
Badanie cytologiczne – na czym polega?
W czasie badania ginekologicznego często wykonuje się tak zwaną cytologię.
Badanie cytologiczne jest pierwszym i podstawowym narzędziem stosowanym w profilaktyce raka szyjki macicy, jednego z najgroźniejszych kobiecych nowotworów złośliwych.
Cytologa pozwala wykryć stany przednowotworowe, co w połączeniu z dalszą diagnostyką i leczeniem daje niemal 100-procentową szansę całkowitego wyleczenia.
Technicznie rzecz ujmując, badanie cytologiczne polega na pobraniu komórek nabłonka szyjki macicy (po rozwarciu pochwy za pomocą wziernika) a następnie dokonaniu rozmazu, utrwalenia i zabarwienia uzyskanego materiału na specjalnym szkle w laboratorium.
W ten sposób specjalista jest w stanie ocenić stan komórek szyjek macicy.
Jeśli wyniki badania cytologicznego będą nieprawidłowe, pacjentka zostanie skierowana na dalszą diagnostykę, w tym między innymi badanie kolposkopowe.
Czytaj też:
- Jak się przygotować do wizyty u ginekologa i jak się ubrać?
- Jak wygląda wizyta u ginekologa - badanie krok po kroku
- Badanie ginekologiczne dziewicy - jak wygląda wizyta?
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- J. Gruszka. M. Wrześniewska, O. Adamczyk-Gruszka, Wizyta u ginekologa – aspekt psychologiczny, diagnostyczny i leczniczy, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, Tom 20, Nr 2.
- M. Janiszewska, T. Kulik, M. Dziedzic, D. Żołnierczuk-Kieliszek, Śródnabłonkowa neoplazja raka szyjki macicy – diagnoza, profilaktyka, Katedra Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Medyczny w Lublinie.
- Rekomendacje Sekcji Ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie badań ultrasonograficznych w ginekologii - www.usgptg.pl
- Wiesław Jakubowski, Katarzyna Dobruch-Sobczak, Bartosz Migda: Standardy badań ultrasonograficznych Polskiego Towarzystwa Ultrasonograficznego – aktualizacja. Badanie sonomammograficzne, Journal of Ultrasonography 2012; 12.
Podobne artykuły
