Edukacja seksualna w 2021 roku: jak zmieniła się na przestrzeni lat [wyniki badania]?
Autor: Bartek Raducha
Edukacja seksualna: jak z nią jest w Polsce?
Contraception Atlas bije na alarm, że w naszym kraju dostęp do antykoncepcji i sam systemowy dostęp do wiedzy o seksualności są najgorsze w Europie.
Lekcje Wychowania do Życia w Rodzinie są krytykowane praktycznie z każdej strony (a zwłaszcza przez osoby, które na te zajęcia uczęszczały), na biologii rzadko mówi się o TYCH tematach, a najchętniej wybieranym źródłem wiedzy o edukacji seksualnej pozostaje internet.
A w internecie, jak to w internecie – bywa różnie z tą jakością wiedzy.
Chcieliśmy zrozumieć jak edukacja seksualna wpływa na życie Polek i jak zmieniła się na przestrzeni lat.
A przy okazji poznać kilka ciekawych odpowiedzi na mało popularne pytania.
Więc: jak to jest z edukacją seksualną i czy rozmawianie z rodzicami o seksie sprawia, że młode kobiety później rozpoczynają aktywność seksualną?
Badanie edukacji seksualnej w Polsce: jak to zrobiliśmy?
25 sierpnia 2021 wysłałem do Pacjentek naszej przychodni ankietę, w której pytałem o ich doświadczenia związane z edukacją seksualną oraz zbliżonymi do niej obszarami.
Jednym z pomysłów na badanie było porównanie niektórych informacji między pokoleniami, dlatego podjęliśmy decyzję, że zadamy pytania Pacjentkom naszej przychodni w wieku 18-30 oraz 40+.
Chcieliśmy lepiej zrozumieć:
- czym jest dla kobiet antykoncepcja,
- jak oceniają stan edukacji seksualnej w Polsce (również ich dzieci),
- czy rozmawiały z rodzicami o swojej seksualności,
- w jakim wieku (i z jakim „bagażem merytorycznym”) zaczynały aktywność seksualną (ich pierwszy raz).
Odpowiedzi zbieraliśmy od 25 sierpnia do 3 września 2021 roku metodą formularzy internetowych; w naszym badaniu wzięło udział -blisko 500 kobiet w grupie 18-30 oraz blisko 100w grupie 40+.
Oto jaki obraz kształtuje się z tych odpowiedzi.
Pierwszy raz: kiedy, kto i co ma do tego antykoncepcja?
Chociaż pytania o pierwszy raz nie były obowiązkowe w naszej ankiecie – odpowiedzi na nie udzieliła większość ankietowanych (90%+ w obu grupach).
Zatem – klasyczna „metryczka” każe stwierdzić, że na podstawie danych zebranych w badaniu średni wiek inicjacji seksualnej różni się między dwoma grupami: 17,74 (18-30) i 19,24 (40+; dla obu wartości średnia ważona – dla uproszczenia będę podawał dalej lata jako liczbę, bez dopisywania „lat”).
Różnica jest spora i wynika z niej oczywisty wniosek: młodsze kobiety wcześniej zaczynają uprawiać seks (czyli stosunki waginalne, które podchodzą pod określenie „pierwszego razu”).
Jednak po analizie danych krzyżowych pojawiło się kilka bardzo ciekawych wniosków.
Zatem…
Respondentki w wieku 18-30, które rozmawiały z rodzicami na temat seksu, wcześniej rozpoczynały aktywność seksualną niż te, które nie rozmawiały (odpowiednio 17,43 i 17,97).
Innymi słowy – istnieje negatywna korelacja między rozmawianiem o seksie z rodzicami (dobrze czy źle ocenianym przez młode kobiety), a wiekiem inicjacji seksualnej.
Zapytaliśmy również o stosowaną w czasie pierwszego seksu formę zabezpieczenia przed nieplanowaną ciążą.
I tu dane krzyżowe również są źródłem ciekawych spostrzeżeń:
- średni wiek kobiet stosujących jakąś formę (typowej) antykoncepcji podczas swojego pierwszego seksu jest niższy – odpowiednio 17,9 u młodszych i 19,89 u starszych (średnia dla obu grup to odpowiednio 17,74 i 19,24);
- kobiety stosujące naturalne formy zapobiegania ciąży (kalendarzyk, stosunek przerywany) podczas swojego pierwszego razu zaczynały wcześniej tę formę aktywności seksualnej (odpowiednio 17,69 i 17,89);
- niestosowanie żadnej metody zapobiegania ciąży jest powiązane wyraźnie ze znacznie niższym wiekiem inicjacji seksualnej – odpowiednio 16,7 i 17,76 (to ponad rok w przypadku grupy 18-30 i niemal półtora roku w przypadku grupy 40+!).
Informacje o wieku inicjacji seksualnej pozwalają też bardziej docenić bezpośredni (oraz możliwy do oszacowania w liczbach) wpływ na jej opóźnienie dzięki… edukacji seksualnej.
W grupie kobiet, która pozytywnie oceniła swoją gotowość na pierwszy raz (zagrożenia zdrowotne, ciąża, choroby, itp.), średni wiek inicjacji to odpowiednio 17,9 i 19,42.
Wraz ze spadkiem deklarowanej świadomości spada również deklarowany wiek inicjacji: kobiety, które zadeklarowały średni poziom przygotowania merytorycznego swój pierwszy raz przeżyły wcześniej (16,73 i 18,94).
Z kolei kobiety deklarujące słabe przygotowanie rozpoczęły aktywność seksualną w średnim wieku 16,84 (młodsze nieznacznie później) i 16,6 (to chyba jedyna sytuacja, w której wartość wieku inicjacji seksualnej u kobiet z grupy 40+ jest niższa niż w przypadku grupy 18-30).
Płynie z tego bardzo prosty wniosek: odpowiednia edukacja seksualna może zarówno lepiej przygotować dziewczyny i młode kobiety do bezpiecznego seksu, jak również opóźnić inicjację czy zmniejszyć ryzyko niechcianej ciąży.
Jako odpowiednią edukację seksualną rozumiem taką, która pomaga młodym kobietom i mężczyznom dowiedzieć się czym jest ich seksualność i jak ważny jest szacunek do seksualności innych oraz jak zapobiegać nieplanowanej ciąży.
Seks, strach i presja ze strony… właśnie, kogo?
Poza pytaniem o pierwszy raz, zapytaliśmy również o to, czy respondentki odczuwały jakąkolwiek presję związaną z pierwszym seksem.
Chociaż większość odpowiedziała, że takowej nie odczuwała (64%/72%), to część zaznaczyła obecność presji ze strony partnera (18%/14%), otoczenia (6%/6%), a zaskakująco wiele chciało mieć to po prostu za sobą (16%/11%).
Ciekawe są w tych wynikach trzy rzeczy:
- w młodszej grupie większy jest udział kobiet, które odczuwają jakąś presję otoczenia związaną ze swoim brakiem inicjacji seksualnej (8% więcej odczuwało jakąś presję);
- młodsze kobiety odczuwają więcej presji związanej ze swoją inicjacją ze strony partnerów oraz samych siebie niż pokolenie ich mam – w odpowiedziach otwartych w grupie 18-30 pojawiały się odpowiedzi, że jedną z emocji towarzyszących pierwszemu stosunkowi seksualnemu był strach;
- w odpowiedziach otwartych pojawiały się również wypowiedzi, które mówiły o presji idealizacji momentu pierwszego razu jak i wywieraniu presji na samą siebie.
Warto dodać, że wśród ankietowanych, które zadeklarowały, że odczuwały presję ze strony partnera wiek inicjacji jest niższy niż średnia (17,26/17,22 – ciekawy jest tu niemal identyczny średni wiek w obu grupach).
Z kolei kobiety odczuwające presję ze strony otoczenia swoją inicjację seksualną miały średnio w wieku 18 i 19 lat (dla obu grup), a chęć „bycia już po” – odpowiednio 18,51 i 19,43.
Dla porównania – kobiety, które zadeklarowały, że NIE odczuwały żadnej presji miały swoją inicjację seksualną odpowiednio w wieku 17,75 i 19,34.
Edukacja seksualna: jak wygląda w oczach naszych Pacjentek?
Przede wszystkim – internet jest najczęściej wybieranym medium, które pozwala dowiedzieć się więcej o seksie i antykoncepcji (95% w młodszej grupie i 41% w starszej – dalsze wartości będę podawał jako młodsze/starsze).
A przynajmniej jeśli chodzi o młodszą grupę ankietowanych, bo w grupie starszej przegrał z książkami (43%/55%).
Zarazem niemal dwukrotna różnica popularności internetu jako źródła pozyskiwania wiedzy o seksualności może wiązać się z pewną zmianą pokoleniową – młodsze Pacjentki wychowywały się w czasach, w których internet im towarzyszył, podczas gdy rozwój internetu był dla starszych ankietowanych pewną nowością.
Co ciekawe – znajomi i rówieśnicy (54%/34%) nadal są istotnymi źródłami tej wiedzy dla ankietowanych.
Zaskakiwać może to, że tylko 14% kobiet w starszej grupie wskazało zajęcia w szkole (biologia, WDZWR) jako źródło wiedzy z zakresu seksualności, przy czym na to samo źródło wskazało 28% młodszych kobiet.
W odpowiedziach otwartych często pojawiali się również lekarze – zarówno ci wymienieni bez specjalizacji, jak również i ginekolodzy (łącznie odpowiednio 5% u młodszych i 10% u starszych).
Warto też wspomnieć o niewielkim udziale kursów i szkoleń jako metody pozyskiwania wiedzy (4%/8%).
Sama ocena (ważona) różnych kanałów pozyskiwania informacji na temat edukacji seksualnej jest spójna i dosyć wysoka: 3.8.
Jedyna widoczna różnica w tej ocenie nie wiąże się jednak z kanałem pozyskiwania informacji, a miejscem zamieszkania – najgorzej dostęp i samą edukację oceniają kobiety mieszkające w miastach powyżej 500 tys. i na wsiach (3.7/5); nieco lepiej mieszkanki małych miast do 50 tys. (3.8/5); najlepiej – mieszkanki średnich i mniejszych miast (50-500 tys.: 3.9/5).
Nie zmienia to faktu, że starsze ankietowane oceniły zmianę w zakresie dostępu do edukacji seksualnej pozytywnie: 64% stwierdziło, że nastąpiła poprawa, 19% oceniło te zmianyna gorsze, a 17% ma wrażenie, że nic się nie zmieniło.
Zadowolenie z posiadanej wiedzy, świadomość chorób przenoszonych drogą płciową
Poza określeniem wieku inicjacji seksualnej, ważna jest ocena gotowości – respondentki odpowiadały na dwa istotne w tym obszarze pytania: czy przed pierwszym razem posiadałaś wystarczającą wiedzę o antykoncepcji i ciąży oraz o ochronie przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Większość ankietowanych oceniła swoją wiedzę z zakresu antykoncepcji i ochrony przed nieplanowaną ciążą pozytywnie (62%/65,6%), zauważalnie mniej średnio (30%/26,5%) i negatywnie (8%/7,8%).
Bardzo cieszy za to wzrost świadomości chorób przenoszonych drogą płciową w młodszej grupie wiekowej – przed swoim pierwszym razem zdecydowana większość respondentek w młodszej grupie znała i stosowała formy ochrony (74,46% vs 59% w starszej), znacznie mniej znało, ale nie stosowało (16,23% vs 28% w starszej), a nie znało i nie stosowało zaledwie 9,31% (13% w grupie 40+).
Czy rozmowa z rodzicami pomaga w edukacji seksualnej?
Według wyników naszych badań – może, aczkolwiek nie do końca.
Ale od początku.
Zaledwie 36% młodych kobiet deklaruje, że rozmawiało ze swoimi rodzicami na tematy związane z edukacją seksualną, a ogólna ocena jakiejkolwiek komunikacji z opiekunami jest dosyć niska: 2.4/5 (przy czym te, które rozmawiały z rodzicami oceniają tę komunikację dosyć pozytywnie: 3.5/5).
W praktyce niezadowolenie z tych rozmów wyraziła ponad połowa młodych kobiet (55%), średnio oceniło jest 24%, a pozytywnie – 21%).
Z drugiej strony ankietowane w starszej grupie (mające dzieci), deklarują, że rozmawiają ze swoimi dziećmi na TE tematy (84%), 8% stwierdziło, że powinny (chociaż nie rozmawiają), a 2% nie wie po co miałoby rozmawiać.
Niektóre z nich deklarują wprost, że ich dzieci mogą być jeszcze za małe.
Ocena tych rozmów (w oczach matek) jest raczej pozytywna (67,35%), część z nich stwierdza, że mogłoby być lepiej (12,24%), a część, że mogłoby być gorzej (18,37%).
Zarazem grupa matek ocenia edukację seksualną dzieci, zapewnianą przez system edukacji, źle (47%), średnio (31%), a nawet dobrze (raptem 16%); pozostałe nie miały dzieci w wieku szkolnym.
Jest to ciekawa informacja, bo zestawienie jej z oceną samej edukacji seksualnej dostępnej w szkole (dane krzyżowe) pokazuje, że z respondentki z młodszej grupy są z niej raczej zadowolone.
Antykoncepcja: co daje kobietom?
Z racji zbliżającego się Światowego Dnia Antykoncepcji chcieliśmy zapytać Pacjentki o to, co ich zdaniem daje kobietom antykoncepcja.
Poza oczywistymi odpowiedziami (ochronę przed nieplanowaną ciążą – w obu grupach odpowiednio 96% i 88%), mogły wybrać też kilka innych.
85% młodych kobiet zadeklarowało, że antykoncepcja daje im bezpieczeństwo; podobnego zdania było zaledwie 63% ankietowanych w grupie 40+.
Ciekawa jest też różnica w liczbie udzielonych odpowiedzi „prawo do decydowania o swoim ciele” – 84% u młodszych i 75% w starszej grupie.
Z kolei na możliwość rozwoju zawodowego wskazało 39% młodszych i 34% starszych kobiet.
Istotne są też odpowiedzi otwarte, które pojawiły się w formularzu – wiele młodych kobiet zwraca uwagę na to, że antykoncepcja hormonalna pomaga im w procesie leczenia wielu chorób czy łagodniejszym przechodzeniu miesiączek.
Podobne odpowiedzi nie pojawiły się w grupie starszych kobiet.
Małe podsumowanie: czego się dowiedzieliśmy?
Po analizie danych dowiedzieliśmy się kilku ciekawych rzeczy:
- stan edukacji seksualnej czy dostęp do niej w Polsce nie jest tak zły, jak wielu osobom się wydaje – tak przynajmniej twierdzą ankietowane. Nie zmienia to faktu, że nadal nie jest dobrze;
- duży udział internetu jako medium pozyskiwania wiedzy z zakresu edukacji seksualnej stawia wyzwania przed zarządzającymi portalami internetowymi i serwisami dostarczającymi treści z tego zakresu – należy się skupiać nie tylko na prezentowanym modelu biznesowym, ale przede wszystkim na merytoryczności; z kolei u czytelników istotna jest umiejętność wyboru jakościowych treści, korzystanie ze sprawdzonych źródeł informacji;
- braki w programie edukacji szkolnej są zapełniane przez samodzielne poszukiwanie informacji – czy to w internecie, czy to u zaufanych osób;
- ankietowane są raczej zadowolenie z treści dostępnych (od zajęć w szkole, przez internet, aż do szkoleń,warsztatów i książek);
- możemy stwierdzić, że średni wiek inicjacji seksualnej jest powiązany z jakością edukacji oraz świadomością młodych kobiet;
- co ciekawe – widoczna jest różnica w ocenie wiedzy o chorobach wenerycznych i sposobach ochrony przed nimi: młodsza grupa deklaruje, że wiedziała o nich więcej i stosowała częściej metody chroniące przed zakażeniem – to bardzo dobra wiadomość;
- rozmowa o seksie z rodzicami (niezależnie od tego, czy satysfakcjonująca obie strony, czy też nie) może obniżać wiek inicjacji – jest to wniosek, który zaskoczył cały nasz zespół;
- istnieje korelacja między niskim wiekiem inicjacji seksualnej, słabym stanem wiedzy z zakresu edukacji seksualnej oraz brakiem używania jakiejkolwiek metody zapobiegania ciąży.
I na koniec – czy przede wszystkim – chciałbym podziękować za każdą odpowiedź w tym badaniu.
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Podobne artykuły
