Migrena a tabletki antykoncepcyjne - hormony a ból głowy
Autor: Piotr Brzózka
Czy kobiety cierpiące na migrenę hormonalną mogą przyjmować tabletki antykoncepcyjne? Odpowiedź na to pytanie jest złożona. Wszystko zależy od rodzaju migreny (bez aury czy z aurą), a także rodzaju antykoncepcji hormonalnej (dwuskładnikowa czy jednoskładnikowa).
Czym jest migrena hormonalna?
Migrena stereotypowo postrzegana jest jako schorzenie typowo kobiece. Jest w tym nieco przesady, faktem jednak jest, że u kobiet tego typu ból głowy występuje mniej więcej 3 razy częściej, niż u mężczyzn.
Szacuje się, że schorzenie to dotyka nawet 30 procent kobiet w wieku rozrodczym. W dużej mierze (w około 40 procentach przypadków) ma ono związek z gospodarką hormonalną – zmieniającym się poziomem hormonów płciowych w czasie cyklu miesięcznego. Znaczne zwiększenie częstotliwości oraz natężenia bólu migrenowego występuje w okresie okołomiesiączkowym, a więc mniej więcej na 2 dni przed wystąpieniem okresu, a także w ciągu 2-3 pierwszych dni krwawienia.
Tego typu dolegliwość klasyfikuje się jako migrenę hormonalną lub migrenę menstruacyjną. W bardzo wielu przypadkach pierwsze jej objawy pojawiają się w tym samym roku, w którym wystąpiło pierwsze krwawienie miesięczne, a więc jeszcze w wieku wczesnomłodzieńczym. Wyraźna redukcja symptomów następuje dopiero po menopauzie, w wieku ponad 50 lat. Zdarza się jednak, że rozregulowanie gospodarki hormonalnej w okresie okołomenopauzalnym może nasilić wcześniej istniejące migreny - jest to związane z wahaniami estrogenów. Należy też pamiętać, że organizm każdej kobiety jest inny, dlatego występowanie wyżej opisanych symptomów jest zmienne i uwarunkowane personalnie. Czasami uregulowanie poziomu estrogenów, np. poprzez stosowanie terapii HTZ, może zmniejszyć liczbę i nasilenie migren okołomenopauzalnych.
Rodzaje migreny hormonalnej
Wyróżnia się kilka typów migreny. Podstawowy podział wyróżnia migrenę bez aury (prostą) oraz z aurą.
- Migrena bez aury – jej istotą jest bardzo intensywny ból głowy, o pulsującym charakterze, często jednostronny, mający swój początek w okolicach jednego z oczodołów. Rzadziej występują symptomy takie, jak nudności, wymioty, nadwrażliwość rozmaitych zmysłów. Nie występują zaburzenia widzenia czy nadwrażliwość na światło. Objawy mogą utrzymywać się od 4 do 72 godzin, ale nie są one też na tyle uciążliwe, aby nie można było kontynuować dotychczas wykonywanej czynności. Migrena bez aury stanowi około 90 procent przypadków i nie jest przeciwwskazaniem do stosowania antykoncepcji dwuskładnikowej (estrogenowo-progesteronowej).
- Migrena z aurą – rzadsza, ale jeszcze bardziej uciążliwa. Oprócz typowych objawów bólowych, pojawiają się też poważne zaburzenia neurologiczne, głównie pod postacią omamów wzrokowych, które typowo pojawiają się jako pierwsze i trwają do około godziny. Po tym czasie ustępują i zaczyna się migrenowy ból głowy. Zazwyczaj jest to ból po jednej stronie. Typowe dla migreny z aurą migrenową są błyski świetlne, mroczki, charakterystyczny migoczący półksiężyc – początkowo niewielki, później wypełniający coraz większy obszar pola widzenia.
Rozróżnienie to jest niezwykle istotne nie tylko w kontekście uciążliwości objawów, ale też możliwości stosowania tabletek antykoncepcyjnych. Migreny z aurą są bowiem czynnikiem predysponującym do udaru niedokrwiennego mózgu. Ich występowanie jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania antykoncepcji dwuskładnikowej (estrogenowo- progesteronowej) i to bez względu na wiek kobiety.
Migrena a tabletki antykoncepcyjne
Biorąc pod uwagę charakter i podłoże migreny hormonalnej, naukowcy zaczęli analizować wzajemne zależności pomiędzy występowaniem bólu głowy, a stosowaniem tabletek antykoncepcyjnych. Najważniejsze wnioski sprowadzić można do dwóch konstatacji:
- W przypadku migreny bez aury, nie ma przeciwwskazań do tego, by przyjmować tabletki antykoncepcyjne zawierające w swoim składzie hormony. Wprawdzie możliwe jest wystąpienie bólu głowy w przerwie brania tabletek antykoncepcyjnych, założyć jednak można, że dolegliwości odczuwane w ciągu 7-dniowej pauzy pomiędzy kolejnymi opakowaniami i tak by wystąpiły, nawet jeśli kobieta nie stosowałaby tabletek. Przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych bez robienia przerwy na miesiączkę może być pomocne przy tzw. migrenie hormonalnej. Co ciekawe może ją to całkowicie wyeliminować - można to potraktować jako test pomagający określić typ migreny.
- W przypadku migreny z aurą, kobieta nie powinna przyjmować tabletek antykoncepcyjnych, zwłaszcza dwuskładnikowych, zawierających estrogeny. Udowodniono, że połączenie tego typu migreny z dodatkową dawką hormonów 7-krotnie zwiększa ryzyko wystąpienia udaru niedokrwiennego mózgu, który w innych przypadkach w populacji kobiet w wieku rozrodczym, występuje bardzo rzadko.
Antykoncepcja hormonalna przy migrenie z aurą?
Migrena z aurą jest bezwględnym przeciwwskazaniem, jeśli chodzi o stosowanie metod antykoncepcyjnych estrogenowo-progesteronowych (należą do nich też plastry antykoncepcyjne i pierścień antykoncepcyjny).
W określonych sytuacjach, pod kontrolą i za zgodą lekarza dopuszcza się jednak stosowanie antykoncepcji hormonalnej, pod warunkiem, że wśród składników nie będą się znajdować estrogeny, a jedynie progesteron, lub inne progestageny. W ten sposób zbudowane są tabletki jednoskładnikowe, zwane potocznie minipigułkami.
Z oczywistych względów jeszcze lepszym rozwiązaniem w przypadku występowania migreny z aurą jest rezygnacja z antykoncepcji hormonalnej. Szczególnie kiedy próba poradzenia sobie z migreną poprzez zażywanie jednoskładnikowych tabletek z progesteronem okazała się nieskuteczna. Wówczas najlepiej jest zamienić jednoskładnikową metodę antykoncepcyjną na wybraną metodą mechaniczną – np. prezerwatywę lub niehormonalną wkładką cynkową.
Należy jednak podkreślić, że wszystkie metody jednoskładnikowe (tzn. zawierające tylko progestageny) są bezpieczne i powszechnie stosowane w przypadku migren z aura. Dotyczy to minipigułek, zastrzyków antykoncepcyjnych z progesteronem, implantu hormonalnego lub wkładek hormonalnych.
Ból głowy a hormony w okresie wczesnomłodzieńczym
Wpływ żeńskich hormonów płciowych na występowanie bólu głowy jest oczywisty. Zanim kobiety, a właściwie młode dziewczęta wejdą w okres rozrodczy, częstotliwość odnotowywanych migren jest porównywalna u obu płci. Jednak po rozpoczęciu miesiączkowania różnica rośnie do poziomu 3:1. Należy przy tym pamiętać, że pod pojęciem migreny menstruacyjnej wyróżnia się dwa rodzaje bólu głowy:
- czystą migrenę menstruacyjną, relatywnie rzadką (3 proc. wszystkich kobiecych migren), występującą wyłącznie w ciągu 5 dni cyklu miesięcznego (2 dni przed okresem i 3 pierwsze dni okresu);
- migrenę związaną z menstruacją (około 35 proc. wszystkich przypadków tego typu bólu głowy), występującą regularnie w ciągu owych 5 dni, ale też z różnym natężeniem w innych dniach cyklu.
W przypadku obu typów tzw. migren hormonalnych stosowanie ciągłe (tzn. bez robienia przerwy na miesiączkę) antykoncepcji dwuskładnikowej lub jednoskładnikowej może być pomocne w zwalczaniu migren. Często obecność stałego poziomu hormonów w organizmiem, jak np. w przypadku zastosowania zastrzyku antykoncepcyjnego lub implantu hormonalnego, jest wymieniane jako jedna z zalet i pożądanych efektów tego typu antykoncepcji długoterminowej. W związku z tym może być pomocną metodą, służącą zapobieganiu migrenom związanym z wahaniami hormonów.
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Anna Zduńska, Joanna Cegielska, Jan Kochanowski, Zaburzenia hormonalne a bóle głowy, Postępy Nauk Medycznych 8/2010
- Migrena a zmiany hormonalne, 2011, International Association for the Study of Pain
Podobne artykuły
