Zapalenie spojówek u dzieci (niemowląt i noworodków): przyczyny, objawy, leczenie

Zapalenie spojówek u dzieci może wystąpić nawet drugiego dnia życia. W przypadku najmłodszych pacjentów, zakażonych przez matki w czasie porodu, infekcja grozi utratą wzroku oraz innymi poważnymi powikłaniami. Zobacz, jakie są objawy zapalenia spojówek u dzieci, a także jakie środki należy stosować w leczeniu konkretnych postaci choroby.

Zapalenie spojówek u dzieci

Zapalenie spojówek u dzieci jest jednym z najczęściej występujących schorzeń okulistycznych w tej grupie wiekowej. W jego przebiegu występują takie objawy, jak: przekrwienie oczu, obrzęk, łzawienie, świąd, pieczenie, ropna i surowicza wydzielina, powiększenie węzłów chłonnych. Możliwe jest też pogorszenie widzenia, a nawet utrata wzroku. Do symptomów choroby należą także brodawki powstające wskutek przerostu nabłonka i nacieku zapalnego spojówki lub grudki, będące formami przerostu tkanki limfatycznej w załamaniach worka spojówkowego.

Pamiętać należy, że istnieje kilkanaście postaci choroby, którą wyraźnie należy różnicować ze względu na etiologię.

Wyróżniamy zatem zapalenie spojówek:

• wirusowe (powodowane między innymi przez adenowirusy i wirus opryszczki),
• bakteryjne (paciorkowcowe, gronkowcowe oraz wywołane przez dwoinkę rzeżączki),
• chlamydiowe,
• alergiczne (w tym atopowe),
• chemiczne i fizyczne.

Dodatkowo istnieje bardzo wyraźny podział stanów zapalnych spojówek ze względu na wiek pacjenta – spośród ogółu dzieci jako przypadek osobny i charakterystyczny traktowane są noworodki. Dlaczego tak się dzieje? Jakie są typowe objawy dla poszczególnych typów choroby? Jak powinno się je leczyć?

Objawy zapalenia spojówek u dzieci

Objawy zapalenia spojówek u dzieci znacznie się różnią w zależności od postaci schorzenia i jego etiologii, a także wieku małego pacjenta.

U większości dzieci, wyłączając z zestawienia noworodki, najczęściej pojawiają się:

• łzawienie,
• przekrwienie,
• świąd,
• wydzielina surowicza lub ropna.

Mogą wystąpić również powiększone węzły chłonne, krwotoki podspojówkowe i inne objawy ogólne, takie jak: ból gardła, głowy, a nawet gorączka.

Jeśli chodzi natomiast o noworodki, wyróżnia się trzy bardzo typowe zakażenia, wszystkie przenoszone przez drogi rodne z matki na dziecko w czasie porodu:

• neisseria gonorrhoeae, czyli dwoinka rzeżączki – bakteria wywołująca jedną z częstszych chorób wenerycznych, odpowiada też za zapalenie spojówek u noworodków. Typowe objawy, które mogą się pojawić w ciągu 2-4 dni od narodzin, to: bardzo silny obrzęk, bardzo obwita wydzielina, znaczące przekrwienie spojówek, ryzyko owrzodzenia rogówki. Choroba w tej postaci uznawana jest za bardzo groźną – do jej potencjalnych skutków zalicza się nawet całkowitą utratę wzroku;
• chlamydia - także kojarzona z chorobami wenerycznymi, powoduje u maluchów infekcję oka, której objawami są: umiarkowana wydzielina ropno-śluzowa, obrzęk powiek, odczyn brodawkowy, błony rzekome;
• hermes simplex czyli wirus opryszczki HSV – może powodować zapalenie spojówki, w wyniku którego dochodzi do wycieku wydzieliny surowiczej i obrzęku powiek z możliwością pojawiania się małych pęcherzyków. Występuje też reakcja brodawkowka.

Leczenie zapalenia spojówek u dzieci

Leczenie zapalenia spojówek u dzieci, w szczególności u noworodków, to absolutny priorytet. Wprawdzie choroba ma skłonność do samoczynnego ustępowania po 2-3 tygodniach, im jednak dłużej trwa, tym większe ryzyko powikłań. A te mogą być dramatyczne.

Wymienić wśród nich można między innymi takie zaburzenia i choroby, jak:

• perforacja rogówki i zapalenie wnętrza gałki ocznej,
• częściowa lub całkowita utrata wzroku,
• zapalenie płuc,
• zapalenie opon mózgowych.

Oznacza to, że obserwując objawy zapalenia spojówek u dzieci, bezzwłocznie należy udać się do lekarza. W większości przypadków niezbędne jest bowiem wdrożenie leczenia farmakologicznego, znacznie skuteczniejszego niż wszelkie „domowe sposoby”. Pamiętać należy, że każda postać choroby wymaga indywidualnego podejścia i zupełnie innych metod leczenia.

Wirusowe zapalenie spojówek u dzieci

Wirusowe zapalenie spojówek u dzieci najczęściej powodowane jest przez adenowirusy (adenowirusowe zapalenie spojówek). W leczeniu choroby zaleca się stosować lek wirostatyczny o nazwie gancyklowir.

W przypadku pojawiania się nacieków rogówkowych część lekarzy sugeruje daleko idącą wstrzemięźliwość (nacieki powinny ustąpić samoistnie bez interwencji farmakologicznej), część zaś dopuszcza zastosowanie słabych steroidów, takich jak:

• etabonian loteprednolu,
• fluorometolon,
• 0,125% prednizolon.

W przypadku wirusowego opryszczkowego zapalenia spojówek, stosuje się zamiennie:

• gancyklowir – wspomniany wyżej lek wirostatyczny,
• acyklowir - synetyczny lek antywirusowy, skuteczny przeciwko wirusowi HSV2.

Środki te mogą być wykorzystane w leczeniu zarówno starszych dzieci, jak też noworodków.

Uwaga: antybiotyki przeciw wirusom są absolutnie nieskuteczne i jako takie niewskazane, poza przypadkami wtórnych nadkażeń bakteryjnych.

Bakteryjne zapalenie spojówek u dzieci

Bakteryjne zapalenie spojówek u dzieci najczęściej wymaga zastosowania antybiotyku na zapalenie spojówek, miejscowo lub ogólnie.

U dzieci starszych, narażonych przede wszystkim na zakażenia ze strony paciorkowców, gronkowców oraz bakterii Gram-ujemnych, lekami pierwszego wyboru są:

• lewofloksacyna – chemioterapeutyk z grupy fluorochinolonów,
• azytromycyna – antybiotyk z grupy makrolitów,
• tobramycyna – antybiotyk z grupy aminoglikozydów.

Są to typowe antybiotykowe krople na zapalenie spojówek u dzieci w wieku nieco starszym, a także dla noworodków, ze względu na szerokie spektrum działania używane w najczęstszych zakażeniach bakteryjnych. 

Jeśli chodzi o inne postaci zapalenia spojówek - w przypadku zakażenia dwoinką rzeżączki, na które narażone są noworodki, stosuje się takie środki, jak:

• benzylopenicylina - antybiotyk z grupy penicylin,
• cefuroksym - antybiotyk będący cefalosporyną drugiej generacji.

Wspomnieć w tym miejscu można jeszcze o zakażeniach chlamydiowych, które stanowią oddzielną kategorię pod względem biologicznym.

Noworodkom podaje się dwa typy leków:

• erytromycyna – antybiotyk działający ogólnoustrojowo,
• azytromycyna – antybiotyk działający miejscowo.

Alergiczne zapalenie spojówek u dzieci

Alergiczne zapalenie spojówek u dzieci leczy się poprzez zastosowanie daleko posuniętych działań profilaktycznych, w tym przede wszystkim unikanie kontaktu z alergenami, a także włączenie leków takich jak:

• emedastyna, lewokabastyna, antazolina – leki przeciwhistaminowe,
• olopatadyna, epinastyna, kromoglikan - tak zwane stabilizatory komórek tucznych,
• diklofenak i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne,
• deksametazon, fluorometolon – krople steroidowe,
• cyklosporyna, takrolimus – leki immunopresyjne.

Należy pamiętać, że większość wymienionych leków dostępnych jest wyłącznie na receptę, a tę może przepisać jedynie lekarz, stacjonarnie lub w czasie telekonsultacji przez Internet.

Zapalenie spojówek u niemowlaka

Zapalenie spojówek u niemowlaka i noworodka jest schorzeniem występującym stosunkowo często.

Szczególny charakter ma infekcja w wieku noworodkowym, która często może być związana z zakażeniem przez chorą matkę w czasie porodu, za pośrednictwem błon śluzowych dróg rodnych.

Natomiast im dzieci starsze, tym częstsze są typowe zakażenia przenoszone drogą kropelkową oraz oralno-fekalną (bakteryjne i wirusowe), a także pierwsze odczyny typu alergicznego (powodowane zwłaszcza z pyleniem roślin, sierścią zwierząt oraz roztoczami kurzu domowego).

Noworodkowe schorzenia oczu wyróżnia się z ogółu infekcji nie tylko z uwagi na odmienną etiologię, ale również ze względu na:

• bardzo młody wiek pacjentów,
• kompletną niedojrzałość organizmu,
• natężenie oraz łatwość rozprzestrzeniania się objawów i powikłań.

Dlatego też uchodzą one za wyjątkowo niebezpieczne.

Z drugiej strony należy mieć świadomość, że w ostatnich latach, dzięki postępom w opiece prenatalnej, znacząco udało się ograniczyć liczbę tego typu przypadków.

Zapalenie spojówek u noworodka

Zapalenie spojówek u noworodka może wystąpić już drugiego dnia życia – na ogół nie ma wówczas wątpliwości, że do zakażenia doszło w czasie porodu.

W większości przypadków za tego typu infekcję noworodkową odpowiedzialne są patogeny przenoszone przez drogi rodne - te same, które odpowiadają za choroby weneryczne, i którymi matka dziecka najprawdopodobniej zaraziła się w trakcie stosunku seksualnego.

Objawy zapalenia spojówek u noworodka i niemowlaka

Objawy zapalenia spojówek u noworodka i niemowlaka różnią się w zależności od etiologii schorzenia.

Do klasycznych symptomów, w większym lub mniejszym natężeniu występujących w różnych postaciach choroby, należą:

• łzawienie,
• przekrwienie oczu,
• świąd, szczypanie, pieczenie,
• powiększone węzły chłonne,
• obecność wydzieliny ropnej lub ropno-śluzowej,
• odczyny brodawkowe albo grudkowe.
• występowanie tzw. błon rzekomych.

W przypadku rzeżączkowego zapalenia spojówki, ilość wydzieliny ropnej jest bardzo duża, co prowadzi do sklejania się oczu. Pojawia się też bardzo silny obrzęk, zawężający szparę między powiekami. Spojówki są mocno przekrwione, rogówka może ulec owrzodzeniu, a nawet uszkodzeniu.

W chlamydiowym zapaleniu spojówek wydzielina jest bardziej śluzowa i mniej obfita, mniej wyraziste są też inne objawy. Natomiast w przypadku infekcji wywołanej przez wirus opryszczki HSV, wydzielina ma charakter surowiczy. Stosunkowo wyraźny jest w tym przypadku obrzęk powiek, dodatkowo mogą się na nich pojawić małe pęcherzyki.

Zapalenie spojówek u noworodka a szczepienie

Wielu rodziców zastanawia się, czy zapalenie spojówek u noworodka jest przeciwwskazaniem do poddania dziecka szczepieniu.

To o tyle istotne, że czas infekcji może wynosić nawet kilka tygodniu, a noworodki i niemowlęta obowiązuje względnie rygorystyczny kalendarz szczepień.

Decyzję w takiej sytuacji każdorazowo powinien podjąć lekarz, nie mniej istnieje ogólnie akceptowana zasada, w myśl której infekcje miejscowe nie stanowią podstawy do przesunięcia daty szczepienia, jeśli tylko stan ogólny dziecka jest dobry.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

Lekarz rodzinny online

Lekarz pediatra online

Lekarz internista

E-recepta online

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.