Alergiczne zapalenie spojówek - leczenie, krople i objawy
Autor: Piotr Brzózka
Alergiczne zapalenie spojówek to efekt nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego na alergeny lotne lub kontaktowe. Jakie są typowe objawy schorzenia? Jak przebiega leczenie alergicznego, w tym także atopowego zapalenia spojówek? Jakie krople może przepisać lekarz?
Alergiczne zapalenie spojówek
Alergiczne zapalenie spojówek jest nieinfekcyjnym, niezakaźnym schorzeniem narządu wzroku, występującym incydentalnie, sezonowo lub całorocznie w wyniku reakcji układu odpornościowego na czynniki środowiskowe – alergeny lotne bądź kontaktowe. Ze względu na czynnik sprawczy oraz kliniczny charakter objawów, wyróżnia się kilka podstawowych typów choroby:
- sezonowe alergiczne zapalenie spojówek – dolegliwość powodowana nadwrażliwością na występujące okresowo (zwłaszcza wiosną i latem) alergeny lotne, w tym przede wszystkim pyłki drzew, traw i chwastów. Schorzenie niegroźne i łagodne w przebiegu, jednak z wiekiem może występować w coraz ostrzejszych formach. Mogą towarzyszyć mu ataki astmy, a także katar sienny, obrzęk Quinckego i wyprysk alergiczny.
- Całoroczne alergiczne zapalenie spojówek – nasileniem i charakterem objawów zbliżone do sezonowego, ale niezależne od pory roku. Najczęściej występuje w reakcji na domowe alergeny lotne, takie jak: sierść zwierząt, zarodniki pleśni, roztocza, włosy, wełna.
- Wiosenne zapalenie spojówek i rogówki (coniunctivitis vernalis) – rzadkie, ale bardzo poważne schorzenie. Występuje u dzieci, zaczyna się po 5 roku życia i trwa kilka lat. Wygasa samoistnie lub przeistacza się w typowe dla osób dorosłych zapalenie atopowe.
- Pryszczykowe zapalenie spojówki i rogówki (keratoconiunctivitis phlyctenulosa) – najczęściej dotyka dzieci przed okresem pokwitania, źle odżywione i dorastające w złych warunkach higienicznych.
- Olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówek (coniunctivitis giganto-papillaris) – reakcja na obecność ciała obcego w worku spojówkowym, najczęściej występuje u pacjentów noszących soczewki, a także po operacjach okulistycznych.
- Atopowe zapalenie spojówek i rogówek (AKC – atopic keratoconjunctivitis) – schorzenie rzadkie, ale ciężkie w przebiegu. Dotyka zwłaszcza młodych mężczyzn. Nasila się w okresie zimowym. Grozi bardzo poważnymi powikłaniami.
Atopowe zapalenie spojówek i rogówek
Pod pojęciem atopii rozumiemy genetycznie uwarunkowany zespół zaburzeń układu immunologicznego, których konsekwencją jest nieprawidłowa, nadprogramowa reakcja odpornościowa na czynniki całkowicie obojętne dla osób zdrowych. Choroby atopowe najczęściej dotyczą skóry, ale obejmować też mogą narząd wzroku.
Atopowe zapalenie spojówek i rogówek najczęściej rozpoczyna się po dziesiątych urodzinach, a największe nasilenie objawów notowane jest między trzecią a piątą dekadą życia. Występuje zwłaszcza u mężczyzn cierpiących na atopowe zapalenie skóry (AZS). Schorzenie nie ogranicza się do typowych objawów, takich jak świąd czy łzawienie.
W zaawansowanych stadiach może dochodzić do bliznowacenia spojówek i tworzenia się zrostów spojówki powiekowej i gałkowej. Tarczowate blizny powstają też na rogówce. U pacjentów obserwuje się również neowaskularyzację, czyli powstawanie nowych naczyń krwionośnych w obrębie rogówki, powodujące zamazywanie się obrazu.Inną z potencjalnych konsekwencji jest keratopatia, czyli uszkodzenie rogówki i związane z tym upośledzenie widzenia.
U pacjentów cierpiących na atopowe zapalenie spojówek i rogówek występuje też zwiększona podatność na zakażenie Herpes simplex, czyli wirusem opryszczki zwykłej (HSV), konsekwencją czego jest ciężkie zapalenie rogówki. Często występującą chorobą współtowarzyszącą jest też gronkowcowe zapalnie powiek. Wśród możliwych powikłań możliwe są również ciężkie choroby grożące całkowitą utratą wzroku, jak stożek rogówki.
Objawy alergicznego zapalenia spojówek
Typowe alergiczne zapalenie spojówek obejmuje błonę śluzową pokrywającą wewnętrzną część powiek oraz fragment gałki ocznej. Schorzenie to w większości przypadków (za wyłączeniem zapalenia atopowego) nie jest groźne, ale może być uciążliwe dla pacjenta. Klasyczne objawy alergicznego zapalenia spojówek to:
- świąd, pieczenie, lekka bolesność;
- łzawienie, światłowstręt, niekiedy obecność wydzieliny sklejające powieki;
- przekrwienie i obrzęk spojówek, a czasem także powiek, co może utrudniać otwieranie oka.
W przypadku atopowego zapalenia spojówek i rogówek stwierdza się wyraźnie pogrubiałe powieki, które pokryte są strupami. Pojawia się też odczyn brodawkowy. Możliwe jest pogorszenie widzenia, w szczególności – rozmazywanie obrazu, a nawet ślepota. Typowe jest współwystępowanie innych objawów atopowych, obejmujących głównie boczne fałdy szyjne oraz skórę na zgięciach łokciowych i kolanowych.
Leczenie alergicznego zapalenia spojówek
Leczenie alergicznego zapalenia spojówek uzależnione jest od postaci schorzenia, a także natężenia objawów klinicznych. W przypadku lekkich alergii sezonowych leczenia często nie podejmuje się w ogóle, zalecając pacjentowi jedynie ograniczenie kontaktu z czynnikiem alergizującym (w praktyce może to być związane np. z ograniczeniem wychodzenia z domu w okresie pylenia).
W poważniejszych przypadkach w terapii alergicznego zapalenie spojówek stosowane są przede wszystkim leki przeciwhistaminowe, z których za najskuteczniejszą uchodzi olopatadyna. Innego rodzaju lekami są tzw. stabilizatory komórek tucznych, w tym przede wszystkim 2 proc. kromoglikan sodu.
Przy atopowym zapaleniu spojówek i rogówek lekarz może przepisać także środki sterydowe, w tym bardzo silnie działający deksametazon (którego jednakże nie wolno stosować przez dłuższy czas). Do tego zaleca się niekiedy zażywanie leków przeciwzapalnych (NLPZ) i przemywanie powiek parafiną.
Jak działają krople na alergiczne zapalenie spojówek?
Krople na alergiczne zapalenie spojówek dostępne są zarówno na receptę, po przepisaniu przez lekarza, jak też bez recepty. Do pierwszej grupy należą środki sterydowe i część przeciwhistaminowych, do drugiej stabilizatory komórek tucznych oraz preparaty z grupy NLPZ. Jak działają poszczególne leki?
- 2 proc. kromoglikan sodu - środek o działaniu przeciwalergicznym, przeciwanafilaktycznym i przeciwastmatycznym. Lek stabilizuje błony komórek tucznych, zapobiega uwalnianiu histaminy i innych substancji będących mediatorami reakcji zapalnych. Podany do worka spojówkowego zmniejsza obrzęk i świąd. Te krople do oczu dostępne bez recepty.
- Olopatadyna - lek przeciwalergiczny i przeciwhistaminowy. Jego działanie polega przede wszystkim na blokowaniu receptorów histaminowych H1, czego efektem jest ograniczanie aktywności histaminy biorącej aktywny udział reakcjach alergicznych. Lek łagodzi obrzęk i świąd. Dostępny na receptę.
- Deksametazon – lek z grupy kortykosteroidów. Działa przeciwzapalnie i przeciwalergicznie. Łagodzi obrzęk i świąd. Krople przeznaczone do stosowania w stanach ciężkich, dostępne wyłącznie na receptę.
Czytaj też:
- Konsultacja online z lekarzem rodzinnym w Dimedic.eu
- Rumianek na zapalenie spojówek - czy to skuteczny sposób?
- Przyczyny zapalenia spojówek: skąd się bierze infekcja oka
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Marzena Mielczarek, Choroby zapalne spojówek, Medycyna Rodzinna » 2/2005
- Agnieszka Kubicka-Trząska, Atopowe zapalenie rogówki i spojówek, Okulistyka po Dyplomie, 2016 05
- Ewa Bogacka, Kontaktowe zapalenie spojówek i skóry powiek i CBC (Contact Blepharo-onjuncitivis) na podstawie opisu 2 przypadków, Alergia Astma Immunologia 2018, 23 (3)
Podobne artykuły
