Nietrzymanie moczu: objawy, rodzaje, przyczyny, leczenie

Nietrzymanie moczu jest nieprzyjemną dolegliwością. Dotyka ludzi w różnym wieku i różnych okolicznościach, jednak najczęściej zmagają się z nim kobiety, które dodatkowo są narażone na pojawienie się tej dolegliwości po przebytej ciąży lub zmiany hormonalne powodowane menopauzą.

Obecnie dostępnych jest wiele skutecznych metod leczenia nietrzymania moczu – czy to wysiłkowego, czy to powodowanego innymi czynnikami.

Jednak w większości przypadków może się okazać, że skutecznym sposobem na nietrzymanie moczu jest ćwiczenie mięśni dna miednicy oraz inne formy rehabilitacji.

Niemniej – gdy okazuje się, że ćwiczenia na nietrzymanie moczu nie przynoszą efektów, może się okazać, że potrzebujesz leków, które pomogą Ci złagodzić problem, z którym się zmagasz.

Zatem: z tego tekstu dowiesz się co powoduje nietrzymanie moczu, jak możesz je skutecznie leczyć domowymi sposobami oraz co warto zrobić, gdy okaże się, że ćwiczenia nie pomagają.

Nietrzymanie moczu - czym jest?

Nietrzymanie moczu to dolegliwość, która objawia się mimowolnym wyciekaniem moczu przez cewkę moczową.

Jest to wstydliwa dolegliwość i wiele osób może cierpieć z jej powodu – utrudnia normalne funkcjonowanie, a do tego zniechęca do wychodzenia z domu.

Istnieje wiele przyczyn nietrzymania moczu i w większości przypadków jest ono objawem innych schorzeń, dlatego tak istotne jest zrozumienie przyczyn stojących za tym konkretnym problemem.

Do przyczyn nietrzymania moczu można zaliczyć:

• wrodzone nieprawidłowości, wady budowy układu moczowo płciowego lub efekty uboczne przebytych zabiegów;
• przerost prostaty u mężczyzn oraz towarzyszące mu problemy;
• zaburzenia hormonalne u kobiet, w szczególności w okresie menopauzy oraz perimenopauzy;
• kłopoty z napięciem mięśni dna miednicy, a dokładniej – ich zbyt niskie napięcie;
• brak aktywności fizycznej po porodzie – w czasie ciąży i porodu wiele mięśni odpowiedzialnych też za utrzymanie moczu jest rozluźnionych, a zarzucenie ćwiczeń po porodzie może powodować problemy z utrzymaniem moczu;
• różne choroby (od udaru, przez komplikacje po urazach i operacjach neurologicznych, aż do poważniejszych chorób, takich jak Alzheimer czy Parkinson);
• infekcje dróg moczowych, zwłaszcza te przewlekłe lub nieleczone.

Tego typu problemy ze zdrowiem mogą powodować przewlekłe nietrzymanie moczu i faktycznie mogą wymagać albo leczenia albo dobrze przeprowadzonej rehabilitacji.

Podobnie jak w przypadku innych schorzeń, nietrzymanie moczu ma wiele rodzajów, które różnią się między sobą intensywnością objawów, momentami ich pojawienia się czy wreszcie – leczeniem.

Rodzaje nietrzymania moczu

Wśród rodzajów nietrzymania moczu należy wymienić:

• wysiłkowe nietrzymanie moczu– pojawia się najczęściej podczas kaszlu, śmiechu lub kichania, czyli w sytuacjach, w których aktywują się mięśnie brzucha i zwiększają ciśnienie w jamie brzusznej. Efektem jest mimowolne oddawanie moczu, właśnie podczas tego rodzaju wysiłku. Samo wysiłkowe nietrzymanie moczu powoduje znaczne osłabienie mięśni dna miednicy i występuje najczęściej u kobiet;
• mieszane nietrzymanie moczu – powodowane jest najczęściej stresem i może mieć podłoże psychosomatyczne;
• nietrzymanie moczu prawdziwe – wynika ono ze złej konstrukcji układu moczowo-płciowego (czy to wrodzonymi, czy to nabytymi);
• nietrzymanie moczu powodowane zmniejszeniem objętości pęcherza – pojawia się u osób, które cierpią na inne rodzaje chorób (na przykład przy ostrym zapaleniu pęcherza). Efektem tej formy nietrzymania moczu jest ciągłe i silne parcie na pęcherz oraz popuszczanie moczu, którego nie możesz powstrzymać;
• nietrzymanie moczu z przepełnienia – pojawia się przy schorzeniach związanych z prostatą, najczęściej przy zmianach nowotworowych. Powodują je problemy z oddawaniem moczu – pęcherz jest przepełniony, a oddanie moczu jest utrudnione;
• nietrzymanie moczu z nagłym parciem, czyli tak zwany „zespół pęcherza nadreaktywnego” – powoduje je złe działanie pęcherza moczowego, który kurczy się i powoduje silne parcie na mocz, a niekiedy – mimowolne jego oddawanie. Jest to rodzaj nietrzymania moczu, który występuje najczęściej w wyniku powikłań pooperacyjnych.

Przyczyny nietrzymania moczu

Przyczyny nietrzymania moczu są zróżnicowane, w zależności od postaci, jaką przybiera schorzenie, wieku oraz płci pacjenta, ogólnego stanu jego zdrowia, trybu życia, przebytych operacji etc. Jeśli chodzi o patogenezę, wyróżnia się trzy podstawowe typy inkontynencji:

• wysiłkowe nietrzymanie moczu – do wycieku moczu z cewki dochodzi na skutek aktywności fizycznej powodującej wzrost ciśnienia w jamie brzusznej, takiej jak sport, praca, kichanie, kaszel, śmiech. Powodem dysfunkcji jest osłabienie mięśni dna miednicy (tzw. mięśni Kegla) lub pogorszenie pracy aparatu zwieraczowego cewki moczowej. Jest to najczęstsza postać inkontynencji u kobiet, dotykająca około 40 procent pań po 55 roku życia, ale często też młodszych. Schorzenie to występuje także u mężczyzn, lecz ze znacznie mniejszą częstotliwością;
• NTM z parć naglących – związane jest z silnym uczuciem parcia na pęcherz, niewywoływanego jednak przez obiektywne czynniki patologiczne, takie jak infekcje układu moczowego, kamicę czy nowotwory. Również występuje częściej u kobiet, ale w tym przypadku dysproporcja nie jest rażąca;
• mieszane – przyczyny nietrzymania moczu mają związek zarówno z osłabieniem mięśni dna miednicy i cewki moczowej, jak też z nagłym i silnym parciem na pęcherz.

Przyczyny nietrzymania moczu u kobiet

Podłoże NTM rozpatrywać można też pod kątem tzw. czynników ryzyka, a także predyspozycji. W takim ujęciu najczęstsze przyczyny nietrzymania moczu u kobiet to:

W przypadku wysiłkowego NTM:

• zmiany hormonalne występujące w okresie menopauzy – niedobór estrogenów,
• poród uszkadzający struktury w okolicach krocza, w tym mięśnie, nerwy i tkankę łączną w obrębie miednicy mniejszej,
• przebyte operacje cewki moczowej oraz ginekologiczne (np. usunięcia macicy),
• wady wrodzone, w tym wada tkanki łącznej,
• radioterapia.

W przypadku NTM z parć naglących:

• schorzenia neurologiczne (stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona oraz Alzheimera, urazy rdzenia kręgowego, udary mózgu),
• operacje w miednicy mniejszej.

Należy pamiętać, że sama płeć żeńska jest czynnikiem zwiększającym ryzyko zapadnięcia na NTM, podobnie jak podeszły wiek. Oprócz tego należy jeszcze wymienić determinanty „przyczyniające się”, takie jak palenie papierosów, picie alkoholu, otyłość, częste zaparcia, a także przyjmowanie niektórych leków.

Przyczyny nietrzymania moczu u mężczyzn

Przyczyny nietrzymania moczu u mężczyzn są nieco odmienne. Wymienić wśród nich można przede wszystkim:

• przerost gruczołu krokowego, czyli prostaty. Narząd ten znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie pęcherza. Zwiększając swoją objętość, co jest normalnym objawem starzenia organizmu, prostata zaczyna uciskać pęcherz, zwiększając uczucie parcia na mocz, a w konsekwencji – jego popuszczanie;
• uszkodzenia i osłabienie newralgicznych struktur (m.in. zwieracza cewki moczowej) w wyniku operacji urologicznych, w szczególności związanych z prostatą (prostatektomia, przezcewkowa elektroresekcja, adenomektomia stercza), a także zabiegów w obrębie odbytnicy;
• choroby neurologiczne – podobnie jak u kobiet;
• osłabienie mięśni dna miednicy w związku ze starzeniem się organizmu.

O ile w przypadku kobiet NTM zazwyczaj ma postać wysiłkową, o tyle u mężczyzn 80 procent przypadków związanych jest z nadreaktywnością pęcherza.

Jakie są przyczyny nietrzymania moczu u dzieci?

Nietrzymanie moczu u dzieci to przede wszystkim tak zwane moczenie nocne, ale coraz częściej mówi się też o dziennym. Z raportu SMG/KRC wynika, że problem ten dotyczy około 300 tysięcy pacjentów w wieku 5-14 lat. Do niedawna utrzymywał się pogląd, iż główną przyczyną nietrzymania moczu u dzieci są zaburzenia emocjonalne o charakterze lękowym, związane między innymi z patologiami życia w środowisku szkolnym czy domowym.

Dziś wiemy, że zaburzenie to ma zdecydowanie bardziej złożone podłoże, a nerwica jest jednym tylko z potencjalnych jego powodów (stosunkowo rzadkim). Badania wykazały, że dysfunkcja ta jest silenie warunkowana genetycznie – w przypadku około 40 proc. małych pacjentów udało się stwierdzić, iż tego typu problem dotyczył w przeszłości przynajmniej jednego z jego rodziców. Zgodnie z wprowadzoną klasyfikacją, u dzieci wyróżnia się obecnie:

• moczenie niemonosymptomatyczne – jego przyczyną mogą być wrodzone lub nabyte nieprawidłowości układu moczowego albo nerwowego, zaburzenia endokrynologiczne oraz metaboliczne. Wymienić w tym kontekście można między innymi takie problemy zdrowotne, jak: wady zastawki cewki tylnej, odpływy pęcherzowo-moczowodowe, ektopia ujścia moczowodu, tzw. pęcherz neurogenny, będący konsekwencją przepukliny oponowo-rdzeniowej, przewlekła choroba nerek, cukrzyca, moczówka centralna lub nerkowa, tubulopatia, nawykowa polidypsja, padaczka, uporczywe zaparcia, alergie pokarmowe, zespół bezdechów nocnych;
• moczenie nocne monosymptomatyczne, którego przyczyną są przede wszystkim zaburzenia czynnościowe układu moczowego, w tym głównie nadmiar moczu produkowanego w nocy w stosunku do objętości pęcherza.

Przyczyny hormonalne nietrzymania moczu

Wśród wszystkich czynników etiologicznych nietrzymania moczu, w szczególności warto wyróżnić przyczyny hormonalne, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. W pierwszym z przypadków, w grę najczęściej wchodzi obniżenie poziomu estrogenów, a więc żeńskich hormonów płciowych, co następuje w okresie menopauzy. Jedną z konsekwencji tego stanu rzeczy jest obniżenie napięcia mięśniowego, a co za tym idzie - utrata elastyczności cewki moczowej oraz mięśni dna miednicy.

Dochodzi też w związku z tym do zmniejszenia ilości kolagenu w mięśniach i więzadłach, co negatywnie wpływa na stabilność i funkcjonowanie struktur znajdujących się w obrębie miednicy mniejszej. Także u mężczyzn kluczową rolę odgrywają hormony. Wraz z rozpoczynającą się andropauzą (po 40-45 roku życia) spada poziom testosteronu, wskutek czego rozpoczyna się przerost prostaty i związany z tym ucisk cewki moczowej.

Ćwiczenia na nietrzymanie moczu

Zanim zaczniesz leczyć nietrzymanie moczu – ćwiczenia, które pomagają. Nietrzymanie moczu jest najczęściej powiązane ze źle działającymi mięśniami dna miednicy, nazywanymi niekiedy mięśniami Kegla. Dlatego często zaleca się, żeby zacząć terapię nietrzymania moczu od ćwiczeń wzmacniających te obszary ciała.

Dodatkowo ćwiczenia mięśni dna miednicy są dobrą metodą profilaktyczną dla kobiet i mężczyzn w każdym wieku, nawet jeśli nigdy nie odczuwali objawów związanych z nietrzymaniem moczu. Same ćwiczenia wzmacniające mięśnie Kegla są proste i możesz je wykonywać niemal w dowolnym momencie.

Zasada jest prosta – napinasz mięśnie tak, jak w sytuacji, w której chcesz zatrzymać przepływ moczu (czyli klasyczna sytuacja, gdy do najbliższej łazienki jest jeszcze kawałek, a chce Ci się siku). Seria dziesięciu takich napięć po trzy sekundy może pomóc we wzmocnieniu mięśni dna miednicy.

Więcej o ćwiczeniach na nietrzymanie moczu.

Leczenie nietrzymania moczu

Leczenie nietrzymania moczu zakłada kilka komplementarnych wobec siebie lub alternatywnych ścieżek terapii.

Wyróżnić wśród nich można:

• leczenie zachowawcze – m.in. redukcja masy ciała, zerwanie z nałogiem tytoniowym, leczenie chorób sprzyjających inkontynencji, takich jak stany zapalne układu moczowo-płciowego, cukrzyca czy zaburzenia neurologiczne;
• rehabilitacja, w tym: ćwiczenia mięśni dna miednicy, biofeedback, elektrostymulacja;
• leczenie farmakologiczne, z udziałem takich leków na nietrzymanie moczu jak: leki antycholinergiczne (oksybutynina, tolterodyna, fesoterodyna, darifenacyna, solifenacyjna), inhibitory acetylocholinoesterazy (distygmina), leki alfaadrenomimetyczne (midodryna), trójpierścienne leki antydepresyjne (imipramina), inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (duloksetyna), alfa-blokery (prazosyna, doksazosyna, terazosyna, tamsulosyna, alfuzosyna), agoniści receptorów GABA (baklofen), neurotoskyny (toksyna botulinowa, rezynyferatoksyna);
• leczenie chirurgiczne, przez pochwę lub przez powłoki brzuszne;
• leczenie laserowe, przezpochwowe.

Operacja na nietrzymanie moczu

Do operacji pacjent kwalifikowany jest po stwierdzeniu nieskuteczności metod nieinwazyjnych.

W praktyce zabiegi chirurgiczne wykonuje się niemal wyłącznie w przypadku tzw. wysiłkowego NTM, ewentualnie mieszanego.

Rzadkością jest natomiast operacja na nietrzymanie moczu z tzw. parć naglących.

W zależności od charakteru, natężenia i patogenezy zaburzenia, a także wieku pacjenta i ogólnego stanu jego zdrowia, dostępne są takie zabiegi na nietrzymanie moczu, jak:

• zabiegi pętlowe (po angielsku: sling) polegające na wprowadzeniu specjalnej taśmy pod cewkę moczową, w celu uniesienia jej i podparcia. Operacje te uchodzą za mało inwazyjne. Przeprowadzane są laparoskopowo przez brzuch, ale też przezpochwowo, z użyciem naturalnych materiałów biologicznych (taśmy wykonuje się m.in. z powięzi mięśni, pozyskiwanych od pacjenta lub ze zwłok). Są bardzo skuteczne (do 95 procent wyleczeń). Wyraźną ich wadą jednak jest duża liczba niepożądanych powikłań, w tym utrudnienia w oddawaniu moczu;
• załonowe podwieszenia szyi pęcherza (m.in. operacja Burcha) – przyszycie sklepienia pochwy do więzadeł nad spojeniem łonowym lub przytwierdzenie tkanek okołocewkowych do spojenia łonowego. Jest to typowa, silnie inwazyjna operacja, gwarantująca jednak bardzo wysoką skuteczność na poziomie około 90 proc.;
• przezpochwowe igłowe podwieszenia szyi pęcherza, którą przytwierdza się szwami do mięśni brzucha (zabiegi Pereyry, Raza, Stameya, Gittesa). Metoda mało inwazyjna, ale też mało skuteczna (od kilku do około 30 procent);
• laparoskopowa kolposuspensja (sposobem Burcha);
• plastyka przedniej ściany pochwy – mało skuteczna i coraz rzadziej stosowana.

Pętlowy zabieg na nietrzymanie moczu

Spośród wyżej wymienionych, najczęściej obecnie wykonywany zabieg na nietrzymanie moczu to sling. Operacje tego typu uchodzą za najbardziej uniwersalne - mogą być stosowane w różnych postaciach NTM, także w sporadycznych przypadkach tzw. pęcherza nadreaktywnego.

Oprócz klasycznej postaci, wyróżnia się też różne mutacje i odmiany operacji pętlowych, w tym przede wszystkim zabieg TVT (ang. tension free vaginal tape). W czasie operacji wykorzystuje się w tym przypadku taśmę z siatki prolenowej, zakładanej na środkowy odcinek cewki moczowej, a nie na szyję pęcherza. TVT wykonuje się przezpochwowo. Skuteczność również jest na bardzo wysokim poziomie (95 proc.), zabieg niesie jednak ryzyko przebicia igłą pęcherza a w sporadycznych sytuacjach nawet jelita. W drugim z wymienionych przypadków skutki mogą być nawet śmiertelne.

Laserowe leczenie nietrzymania moczu

W ostatnich latach coraz częściej pacjentkom oferowane jest laserowe leczenie nietrzymania moczu.

Metoda ta polega na fototermicznym obkurczaniu ścianek pochwy za pomocą wiązki światła.

Efektem ma być:

• stymulacja włókien kolagenowych do namnażania się,
• poprawa tzw. kąta cewkowo-pęcherzowego,
• wzmocnienie powięzi pochwowo-pęcherzowej.

Zabieg ten wykonywany jest bez znieczulenia, a pacjentki nie muszą być hospitalizowane. Laserowe leczenie nietrzymania moczu wykonuje się przede wszystkim w stanach lekkich i średnich NTM o charakterze wysiłkowym, najczęściej u pacjentek w młodym wieku, u których zaburzenie rozwinęło się w wyniku porodu.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że zabieg ten wywołuje niemałe kontrowersje. Kilka lat temu głośnym echem w środowisku lekarskim odbiło się stanowisko Polskiego Towarzystwa Uroginekologicznego odnośnie stosowania laserów do leczenia inkontynencji.

Było ono jednoznacznie negatywne:

„Kierując się dbałością o interes polskich pacjentek i zapewnienie im rzetelnego leczenia, PTUG nie popiera leczenia nietrzymania moczu i obniżenia narządów miednicy mniejszej z użyciem lasera, uznając tę metodę za eksperymentalną, niesprawdzoną, wątpliwie skuteczną i możliwie obarczoną późnymi powikłaniami.”

Nietrzymanie moczu – cena leczenia laserem

Cena leczenia laserem nietrzymania moczu różni się w zależności od miasta i renomy konkretnej kliniki. W Warszawie koszt jednego zabiegu waha się od 800 do nawet 3500 złotych plus 150-180 zł za wstępną konsultację. We Wrocławiu ceny rozpięte są od 1500 do 3200 zł, a w Łodzi od 750 do 2500 zł. Należy pamiętać, że w poważniejszych przypadkach często wykonuje się nie jedną, a dwie sesje, co podwaja koszty. Czy istnieje możliwość tego typu leczenia za darmo?

Czy NFZ refunduje zabieg laserowy na nietrzymanie moczu?

Nie – Fundusz nie pokrywa kosztów nawet w niewielkim odsetku.

Oferuje jednak pełną refundację innych, typowo operacyjnych zabiegów mających na celu eliminację problemu NTM.

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

Lekarz rodzinny

Lekarz internista

E-recepta online

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.