Atopowe zapalenie spojówek i rogówki: objawy, leczenie, przyczyny

Atopowe zapalenie spojówek to ciężka choroba o podłożu genetycznym i alergicznym, która może doprowadzić nawet do utraty wzroku. Zobacz, jak objawia się atopowe zapalenie oczu, jakie są jego przyczyny, a także sposoby leczenia oraz możliwe powikłania.

Czym jest atopowe zapalenie spojówek?

Atopia jest wrodzonym, genetycznie warunkowanym zespołem zaburzeń o charakterze alergicznym, w wyniku których dochodzi do nieprawidłowej odpowiedzi układu immunologicznego na czynniki uczulające.

Efektem tego jest wytworzenie przeciwciał IgE, które zostają skierowane przeciw alergenom, w konsekwencji powodując reakcję zapalną.

Manifestacją tego typu zaburzeń są określone schorzenia (często ze sobą współwystępujące), takie jak:

• astma,
• atopowe zapalenie skóry (azs),
• katar sienny,
• atopowe zapalenie spojówek i rogówki.

Atopowe zapalenie spojówek i rogówki (AKC – atopic keratoconjunctivitis) uważane jest za najgroźniejszą ze wszystkich alergicznych chorób powierzchni oka.

Typowe jego objawy są ciężkie i utrzymują się z różnym nasileniem przez długie lata, wykazując się umiarkowaną podatnością na leczenie.

Wśród licznych zaś powikłań oraz schorzeń i zaburzeń towarzyszących są też takie, które prowadzić mogą do znacznego pogorszenia parametrów widzenia, a nawet całkowitej utraty wzroku.

Przyczyny atopowego zapalenia oczu

Przyczyny atopowego zapalenia oczu są takie same, jak wszystkich innych schorzeń tego typu – kluczowy jest mechanizm genetycznych predyspozycji do wystąpienia określonych, niepożądanych odczynów w odpowiedzi na kontakt z alergenem.

Wśród substancji uruchamiających tego typu reakcje są:

• alergeny wziewne – pyłki drzew, traw i krzewów, roztocza kurzu domowego, zarodniki pleśni, sierść zwierząt domowych, ludzkie włosy;
• alergeny pokarmowe, w tym przede wszystkim białka, zarówno zwierzęce (m.in. krowie, kurze), jak i roślinne (orzechy, kakao, marchew, seler);
• alergeny kontaktowe – metale, substancje chemiczne, kosmetyki, leki, płyny do konserwacji soczewek, konserwanty zawarte w kroplach do oczu.

Co niezwykle istotne, bardzo często AKC jest oczną manifestacją atopowego zapalenia skóry, występującą kilka lat od pojawienia się pierwszych objawów AZS.

Jeśli chodzi o sam patomechanizm, w przypadku atopowego zapalenia spojówek do wystąpienia odczynów alergicznych dochodzi zarówno w wyniku reakcji IgE zależnych, jak też IgE niezależnych, których mediatorami są limfocyty Th2 i Th1.

Jak podaje dr hab. Agnieszka Kubicka-Trząska w opracowaniu Atopowe zapalenie rogówki i spojówek, u pacjentów cierpiących na AKC, notuje się:

• podwyższone stężenia IgE w surowicy i we łzach;
• dominację komórek tucznych, eozynofili i limfocytów wśród komórek nacieku zapalnego w spojówce;
• podwyższone stężenie interleukin IL4 i IL5 we łzach, których poziom wprost skorelowany jest ze stanem zaawansowania objawów.

Cytokiny IL4 i IL5 aktywują proces uwalniania się mediatorów reakcji zapalnych, takich jak eozynofilowe białko kationowe, neurotoksyna eozynofilowa czy gelatinaza B, które mogą powodować poważne powikłania w obrębie rogówki.

Objawy atopowego zapalenia spojówek

AKC jest chorobą przewlekłą, trwającą kilka, kilkanaście a nawet kilkadziesiąt lat.

Objawy atopowego zapalenie spojówek z całą mocą ujawniają się zazwyczaj między dwudziestym a pięćdziesiątym rokiem życia, choć początki choroby u wielu osób, zwłaszcza płci męskiej, obserwować można już po dziesiątych urodzinach.

Do typowych symptomów AKC należą:

• świąd powiek – występuje u przeszło 90 procent pacjentów;
• pieczenie, uczucie piasku w oczach, syndrom tzw. suchego oka – dotyka około 60 procent osób chorujących na atopowe zapalenie spojówek;
• przekrwienie i obrzęk spojówki;
• zaczerwienienie, obrzęk, pogrubienie powiek (przy jednoczesnej cienkości powlekającej je skóry);
• występowanie strupów na powiekach;
• przerost brodawek spojówkowych;
• objaw Denniego-Morgana – pojawienie się fałdu skórnego poniżej dolnej powieki;
• objaw Hertoghe’a – przerzedzenie łuków brwiowych;
• wypadanie rzęs, całkowita ich utrata lub przeciwnie – nadmierny wzrost;
• bliznowacenie spojówek i tworzenie się zrostów spojówki powiekowej i gałkowej.

Natężenie objawów atopowego zapalenia spojówek następuje zazwyczaj w okresach zimowych.

Należy pamiętać, że bardzo często towarzyszą im symptomy innych tego typu schorzeń, w tym astmy i AZS, ze szczególnym uwzględnieniem bocznych fałdów szyjnych oraz skóry na zgięciach łokciowych i kolanowych.

Leczenie atopowego zapalenia spojówek

Leczenie atopowego zapalenia spojówek wymaga zastosowania szerokiego arsenału środków farmakologicznych, zarówno miejscowych, jak i ogólnoustrojowych.

W postaci kropli do oczu stosuje się:

• stabilizatory komórek tucznych, takie jak kromoglikan, a także lodoksamid i nedokromil;
• leki łączące w sobie funkcje przeciwalergiczne i przeciwhistaminowe (olopatadyna, ketotifen, epinastyna, azelastyna);
• krople steroidowe – najbezpieczniejsze z nich zawierają substancje czynne o nazwie fluorometolon lub loteprednol (mogą być stosowane u pacjentów z jaskrą), w przypadku zaostrzenia choroby, rekomendowane są silniejsze sterydy, takie jak prednizolon, deksametazon i betametazon;
• leki immunosupresyjne, w tym przede wszystkim cyklosporyna, obniżające aktywność układu odpornościowego (tylko w ciężkich stanach);
• niesteroidowe leki przeciwzapalne – wspierająco w terapii;
• leki typowo przeciwhistaminowe (emedastyna, lewokabastyna) – jedynie pomocniczo ze względu na krótkotrwałe efekty działania.

Jeśli wymaga tego stan pacjenta, lekarz może przepisać receptę także środki przyjmowane doustnie.

Należą do nich:

• leki przeciwhistaminowe II generacji, w tym ebastyna, cetyryzyna, loratadyna, azelastyna, mizolastyna, lewocetyryzyna i bilastyna – hamują one aktywność receptorów histaminowych, ograniczając w ten sposób reakcję zapalną;
• preparaty złożone, zawierające leki przeciwhistaminowe i sympatykomimetyczne (cetyryzyna z pseudoefedryną lub loratadyna z pseudoefedryną).

Możliwe powikłania atopowego zapalenia spojówek i rogówki

Większość środków stosowanych w leczeniu atopowego zapalenia spojówek i rogówki ma silne działanie i wiele potencjalnych skutków ubocznych (dlatego zazwyczaj wydawane są na receptę, po przepisaniu przez lekarza).

Dotyczy to zwłaszcza preparatów sterydowych.

Mimo to nie należy rezygnować z terapii farmakologicznej.

Pamiętajmy, że AKC jest ciężką chorobą o jeszcze cięższych powikłaniach.

Należą do nich:

• keratopatia – uszkodzenia nabłonka rogówki skutkujące osłabieniem widzenia;
• plamki Trantasa – powstające na oku białe grudki, złożone z eozynofili oraz zwyrodniałych komórek nabłonka;
• neowaskularyzacja rogówki – powstawanie nowych naczyń krwionośnych, powodujące rozmycie widzianego obrazu;
• stożek rogówki – ciężka i nieuleczalna choroba prowadząca do znacznej lub całkowitej utraty wzroku;
• ciężki herpetyczne zapalenie rogówki, wywołane przez herpes simplex, czyli wirus HSV;
• gronkowcowe zapalnie powiek.

Czytaj też:

• Rumianek na zapalenie spojówek - czy to skuteczny sposób?

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

Lekarz rodzinny online

Lekarz pediatra online

Lekarz internista

E-recepta online

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.