Zapalenie tkanki łącznej podskórnej – co to za choroba i gdzie występuje? Objawy i leczenie
Autor: Marta Roszkowska / artykuł konsultowany z dr Justyną Milewską
Drobne skaleczenie, oparzenie, ukąszenie, czy zmiany skórne związane z dermatozą mogą stać się idealnym polem do rozwoju infekcji bakteryjnej.
Ale czy jedynie powierzchniowej?
Niekonieczne.
Nawet niewielkie uszkodzenie skóry w zetknięciu z konkretnymi bakteriami może skutkować zapaleniem tkanki łącznej podskórnej, czyli znacznie poważniejszym schorzeniem.
Dowiedz się, czym jest cellulitis i dlaczego nie należy mylić tej choroby z cellulitem.
Sprawdź, w jaki sposób może dojść do zakażenia głębszych partii skóry i kto jest narażony na ten typ choroby tkanki łącznej.
Poznaj objawy, metody leczenia i domowe sposoby łagodzenia symptomów bakteryjnego zapalenia tkanki łącznej podskórnej.
Czym jest tkanka łączna podskórna? Od definicji do bakteryjnego zapalenia
Zanim podejmiemy próbę odpowiedzi na pytanie, co to jest zapalenie tkanki łącznej podskórnej, warto w pierwszej kolejności sprawdzić, co kryje się pod pojęciem samej tkanki łącznej.
Już sama jej nazwa wydaje się uchylać rąbka tajemnicy, jednak termin ten jest zdecydowanie bardziej rozbudowany.
Tkanka łączna (łac. textus connectivus) jest podstawową, a jednocześnie jedną z najważniejszych tkanek zwierzęcych, które występują powszechnie m.in. w ludzkim organizmie. Jest niezwykle zróżnicowana, zarówno pod kątem budowy, jak i pełnionych funkcji. Zbudowana jest z licznych komórek osadzonych w specjalnej substancji międzykomórkowej, zwanej fachowo istotą międzykomórkową.
Ta z kolei składa się z substancji podstawowej (istoty podstawowej) oraz trzech rodzajów włókien białkowych:
- kolagenowych,
- sprężystych,
- retikulinowych.
Tkanka łączna nie jest jednorodna, co oznacza, że dzieli się na wiele odmian. Różnią się one między sobą pod kątem strukturalnym, ale i zadaniowym.
Wśród różnych rodzajów wymienia się:
- tkanki łączne właściwe, w tym: wiotką, zbitą, siateczkowatą, zarodkową, galaretowatą i tłuszczową,
- tkanki łączne oporowe (szkieletowe): chrzęstną i kostną,
- tkanki łączne płynne: krew i limfę.
Tak duża heterogeniczność przekłada się na szereg istotnych funkcji tkanki łącznej, w tym rolę:
- wypełniającą,
- odżywczą,
- podporową,
- mechaniczną,
- magazynującą,
- termoizolacyjną,
- obronną,
- transportową.
Oznacza to, że wśród zadań tkanki łącznej znajdziemy zarówno zapewnianie łączności pomiędzy innymi tkankami, ochronę organizmu przed antygenami, jak i stanowienie podpory dla narządów wewnętrznych i wpływ na utrzymanie ich kształtu.
Tak złożona struktura jest niestety narażona na rozmaite schorzenia, zarówno o podłożu zapalnym, jak i niezapalnym. To choroby tkanki łącznej, które zwane były swego czasu kolagenozami, gdyż utożsamiano je głównie z patologiami w obszarze kolagenu.
Jednak z czasem okazało się, że różnorodne zaburzenia i zmiany dotyczą także innych składników tkanki łącznej, dlatego badacze postanowili znacząco poszerzyć tę grupę chorób. Tkankę łączną możemy odnaleźć niemalże we wszystkim ludzkich narządach. Nie brakuje jej również w anatomii ludzkiej skóry i to właśnie z nią związane jest schorzenie zwane zapaleniem tkanki łącznej.
Ale czym jest tkanka podskórna?
Tkanka podskórna (łac. tela subcutanea, subcutis) – wewnętrzna warstwa skóry, położona pod skórą właściwą.
Zbudowana jest z tkanki łącznej właściwej luźnej; jej luźne utkanie umożliwia częściowe przesuwanie się skóry nad podłożem mięśniowym lub kostnym.
Zawiera również tkankę tłuszczową w ilości zależnej między innymi od wieku, płci, czynności hormonów, odżywienia i trybu życia.
Tłuszcz zgromadzony w tkance podskórnej jest źródłem energii, warstwą izolacyjną, chroni przed urazami a także odgrywa rolę w gospodarce wodno-elektrolitowej ze względu na zdolność wchłaniania dużych ilości wody.
Teraz można odpowiedzieć na pytanie: czym dokładnie jest zapalenie tkanki łącznej i jak się objawia?
Co to jest zapalenie tkanki łącznej i jak dochodzi do zakażenia?
Zapalenie tkanki łącznej podskórnej (łac. cellulitis) to choroba skóry i tkanki podskórnej występująca w postaci ostrego stanu zapalnego, który rozprzestrzenia się zarówno na powierzchni skóry, jak i w jej głębszych warstwach. Schorzenie wywoływane jest przez infekcję bakteryjną, przeważnie na skutek zakażenia szczepami gronkowca złocistego (Staphylococcus auerus) lub paciorkowca (Streptococcus pyogenes), rzadziej bakteriami Haemophilus influenzae, Pasteurella multocida czy grzybami.
W jaki sposób może dojść do rozwoju schorzenia?
Patogeny wnikają w głąb skóry najczęściej w wyniku jej mechanicznego uszkodzenia. Przerwanie ciągłości tkanki powstaje na przykład w efekcie:
- skaleczenia lub zadrapania,
- pogryzienia przez zwierzę, chociażby psa,
- ukąszenia owada,
- poparzenia,
- wykonania tatuażu,
- zabiegu chirurgicznego,
- rozdrapywania zmian skórnych,
- przekłucia ucha, nosa czy innej partii ciała w celu założenia kolczyków.
Warto również nadmienić, że do sprowokowania infekcji bakterie nie potrzebują głębokiej rany. Wystarczy powierzchowne, czasem nawet niewidoczne pęknięcie naskórka, aby drobnoustroje zapoczątkowały proces zapalny. Bardziej niepokojąca informacja jest taka, że do ujawnienia się cellulitisu nie zawsze potrzebne są fizyczne obrażenia skóry. Jak to możliwe?
Nie tylko skaleczenie, czyli kto jest bardziej narażony na zapalenie tkanki łącznej podskórnej?
U części osób ryzyko zakażenia bakteryjnym zapaleniem tkanki łącznej jest wyższe niż u innych i nie musi być związane z przerwaniem ciągłości skóry.
Czy należysz do tej grupy?
To zależy, czy zmagasz się z konkretnymi zaburzeniami i jak wygląda twoja historia związana z zapaleniem tkanki łącznej.
Bardziej narażone na ten typ zakażenia są osoby, u których występują:
- różnego rodzaju choroby skóry, w tym egzema, łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, grzybica skóry czy inne formy dermatoz,
- cukrzyca,
- zaburzenia krążenia, szczególnie w kończynach dolnych i związane z tym żylaki,
- osłabienie układu odpornościowego, w tym choroby przebiegające z obniżeniem odporności (np. AIDS, białaczka, choroby autoimmunologiczne)
- nadwaga lub otyłość,
- ospa wietrzna lub półpasiec,
- przewlekły obrzęk limfatyczny rąk i nóg,
- choroby wątroby.
Zagrożenie zapaleniem tkanki łącznej wzrasta również u osób w podeszłym wieku, czy przyjmujących leki immunosupresyjne, kortykosteroidy lub inne farmaceutyki. Nie bez znaczenia pozostają także wcześniejsze epizody choroby. Jeśli cellulitis pojawia się ponownie, to może oznaczać, że organizm ma skłonność do tego rodzaju infekcji. Warto wówczas skonsultować się z lekarzem w celu ustalenia przyczyn niepokojących nawrotów schorzenia.
Zapalenie tkanki łącznej podskórnej a cellulit – czy mają ze sobą coś wspólnego?
Czy widząc słowo cellulitis nie masz skojarzenia z cellulitem? Pewnie większość osób ma. Ale chociaż oba pojęcia brzmią niemalże identyczne to należy je różnicować, gdyż opisują dwa odrębne zjawiska.
Wiesz już, że cellulitis to medyczne określenie zapalenia tkanki łącznej podskórnej. To choroba bakteryjna, która nie ma nic wspólnego z cellulitem, czyli charakterystycznymi zmianami związanymi z nieprawidłowym rozrostem i rozmieszczeniem tkanki tłuszczowej.
Z pewnością kojarzysz objawy cellulitu, czyli nierówności widoczne na powierzchni skóry ud, pośladków, bioder czy brzucha, przypominające swoim wyglądem skórkę pomarańczową. Jednak symptomy te nie ujawniają się w wyniku procesu zapalnego a zwyrodnienia tkanki podskórnej, które prowadzi do obrzęków, stwardnień i zwłóknień. Warto zapamiętać, że końcówka „itis” jest stosowana w medycynie do określania stanu zapalnego.
Ból, pieczenie i zaczerwienie – kiedy są jedynie wynikiem uszkodzenia skóry, a kiedy to objawy zapalenia tkanki łącznej?
Skaleczenie, zadrapanie czy oparzenie kojarzą się z miejscowym zaczerwienieniem, dolegliwościami bólowymi, czy tymczasowym obrzękiem. Jak symptomy zwykłego uszkodzenia skóry odróżnić od bakteryjnej infekcji?
Gdy rozwija się stan zapalny w obrębie zakażonego miejsca pojawiają się:
- nagłe i silne zaczerwienienie skóry, niekiedy wręcz bordowe czy purpurowe,
- ból, który może się nasilać,
- rozprzestrzeniająca się wysypka,
- obrzęk i opuchlizna,
- pieczenie,
- uczucie gorąca,
- zwiększona tkliwość,
- pęcherze i wybroczyny.
W przypadku niezapalnego urazu z każdym dniem możesz obserwować stopniowe gojenie się rany. W przebiegu bakteryjnego zakażenia obszar zaczerwienienia powiększa się i nieostro odgranicza od zdrowej tkanki.
Miejscowym zmianom towarzyszą również ogólne objawy zapalenia tkanki łącznej, charakterystyczne dla typowego stanu zapalnego, w tym:
- ból głowy,
- podwyższenie temperatury ciała,
- nudności,
- dreszcze,
- nadmierna potliwość,
- ogólne złe samopoczucie.
Obserwując rozwój cellulitisu w niektórych przypadkach odnotowuje się czerwoną smugę przebiegającą od miejsca infekcji do najbliższych węzłów chłonnych, które również mogą być powiększone. Oznacza to, że zakażenie rozprzestrzenia się drogą naczyń chłonnych i sięga nieco głębiej, poza tkanki łączne.
Taka sytuacja pozostawiona bez odpowiedniego leczenia może doprowadzić do rozprowadzenia bakterii po krwiobiegu, a co za tym idzie, po całym organizmie. Może to skutkować zapaleniem opon mózgowych lub bardzo groźną i potencjalnie śmiertelną sepsą (posocznicą). Jeśli więc zauważysz u siebie chociażby początkowe i niekoniecznie wszystkie symptomy zapalenia tkanki łącznej podskórnej, nie zwlekaj z udaniem się do lekarza. Skuteczna terapia nie tylko pozwoli na wyleczenie infekcji, ale może uratować ci życie.
Gdzie występuje zapalenie tkanki łącznej? Czy jakieś miejsce na ciele wymaga szczególnej uwagi?
Zapalenie tkanki łącznej może zająć dowolne miejsce na ciele, ale najczęściej pojawia się w obrębie:
- kończyn dolnych,
- twarzy,
- ramion,
- okolic odbytu.
Infekcja obejmująca nogi, twarz i ramiona częściej dotyczy dorosłych, a u dzieci atakuje przeważnie obszar twarzy i wokół odbytu. Czemu bakterie wybierają akurat te miejsca? Nie są to jakieś szczególne preferencje drobnoustrojów, a prawdopodobnie, akurat w tych rejonach dochodzi do najczęstszych uszkodzeń naskórka, zaburzeń w strukturze tkanki, czy innych stanów zapalnych skóry.
Zapalenie tkanki łącznej podskórnej na nogach może się wiązać nie tylko ze skaleczeniami, ranami, czy przebytymi zabiegami, ale chociażby z grzybicą stóp. Twarz również jest narażona na różnego rodzaju mikrourazy, choroby skóry, czy mniej lub bardziej inwazyjne zabiegi kosmetyczne.
Leczenie zapalenia tkanki łącznej – jak wygląda terapia?
Aby móc wdrożyć odpowiednie leczenie zapalenia tkanki łącznej podskórnej konieczna jest właściwa diagnostyka.
Jaki lekarz powinien dokonać rozpoznania? Nic nie stoi na przeszkodzie, aby w pierwszej kolejności udać się do lekarza rodzinnego np. online, który w razie konieczności skieruje pacjenta do wybranego specjalisty.
Jednak zanim lekarz podejmie jakiekolwiek decyzje dokładnie zbada pacjenta, przeprowadzi wywiad, obejrzy chorą część skóry i zleci badania krwi. Może również zalecić badanie mikrobiologiczne wymazów pochodzących z zakażonych obszarów, co pozwoli na zastosowanie terapii celowanej w konkretną bakterię. Skoro mamy do czynienia z bakterią to nietrudno się domyślić, że podstawą leczenia będą antybiotyki dostępne na receptę.
Jakie? O tym zadecyduje lekarz. Jeśli przepisywanie farmaceutyków nie było poprzedzone testem mikrobiologicznym, to zazwyczaj wprowadza się takie, które wykazują skuteczność zarówno przeciwko gronkowcom, jak i paciorkowcom.
Antybiotyki na zapalenie tkanki łącznej podskórnej mogą być podawane zarówno doustnie, jak i dożylnie. Drugą opcję stosuje się w cięższych przypadkach, zazwyczaj w warunkach szpitalnych. Poza antybiotykoterapią zastosowanie znajdują niektóre leki przeciwbólowe, głównie te na bazie paracetamolu.
Dodatkowo chory powinien wypoczywać i oszczędzać zainfekowane miejsce. Jeśli zakażenie dotyczy kończyny zaleca się tzw. elewację, czyli unieruchomienie i odpowiednie ustawienie nogi, tak aby ułatwić przepływ krwi, zmniejszyć obrzęk i złagodzić symptomy zapalenia. W takim przypadku unikaj pozycji stojącej i siedzącej ze spuszczonymi nogami. Zawsze, jeśli jest to możliwe, unoś chorą kończynę. Możesz ją na przykład kłaść na oparciu kanapy, czy na innym podwyższeniu.
Ważne: Antybiotykoterapię stosuj tak długo, jak zalecił lekarz, nawet jeśli w trakcie leczenia poczujesz znaczną poprawę. W innym wypadku może dojść do nagłego nawrotu infekcji.
Łagodzenie objawów, czyli domowe sposoby na zapalenie tkanki łącznej podskórnej
Leczenie cellulitisu może potrwać 7-14 dni, kilka tygodni, a nawet miesięcy. Wszystko zależy od stopnia zaawansowania schorzenia, kondycji chorego i skłonności do nawrotów infekcji. Podczas trwania terapii warto sięgnąć po domowe sposoby na zapalenie tkanki łącznej podskórnej, które wspierają niwelowanie objawów choroby.
O czym warto pamiętać? Przede wszystkim o:
- wspomnianej już elewacji kończyny – czyli trzymaniu jej w pozycji uniesionej. W przypadku nogi, warto ułożyć ją powyżej poziomu biodra, z kolei ramię, powyżej łokcia;
- piciu odpowiedniej ilości płynów, aby nie dopuścić do odwodnienia;
- robieniu chłodnych okładów w celu zmniejszenia obrzęków;
- unikaniu czynności, które mogą prowadzić do dodatkowych urazów tkanek.
- odpowiedniej dawce odpoczynku, co przyspieszy proce rekonwalescencji.
Ważna jest nie tylko znajomość sposobów na łagodzenie symptomów opisywanej infekcji, ale także wiedza dotycząca profilaktyki. Przyda się zarówno osobom, które borykają się z nawrotami schorzenia, jak i tym, które wolą dmuchać na zimne.
W celu zapobiegania zapaleniu tkanki łącznej:
- dbaj o odpowiednią higienę skóry, nie tylko rąk, ale i całego ciała,
- stosuj odpowiednie kremy i balsamy, aby nie dopuszczać do wysuszania i pękania naskórka,
- wszelkie rany i skaleczenia przemywaj, dezynfekuj i nakładają na nie jałowe opatrunki,
- podczas prac zwiększających ryzyko uszkodzenia skóry zakładaj odzież ochronną,
- lecz i zabezpieczaj zmiany skórne spowodowane innymi infekcjami lub dermatozami,
- kontroluj stan skóry, jeśli należysz do grupy ryzyka, np. cierpisz na cukrzycę,
- ostrożnie przycinaj paznokcie, aby nie uszkodzić otaczającej je skóry.
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Podobne artykuły
