Trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy - objawy i leczenie
Autor: Piotr Brzózka
Trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy jest wynikiem zmian w podwzgórzu, czyli części podkorowej mózgowia, będącego centralną częścią ośrodkowego układu nerwowego.
Jakie są objawy trzeciorzędowej niedoczynności tarczycy? Jak przebiega leczenie?
Rodzaje niedoczynności tarczycy
Niedoczynność tarczycy to zespół objawów związany z niedoborem hormonów tarczycy (HT) w organizmie.
Ze względu na przyczynę wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje choroby:
- Pierwotną niedoczynność tarczycy
- Wtórną niedoczynność tarczycy: drugorzędową i trzeciorzędową.
Niedoczynność tarczycy dzieli się także na wrodzoną oraz nabytą.
Pierwsza manifestuje się w życiu płodowym lub tuż po narodzinach, druga natomiast w późniejszych życiu.
W medycynie wyróżnia się ponadto zespół obwodowej oporności na hormony tarczycy, który daje podobne objawy do niedoczynności tarczycy.
Schorzenie nie jest jednak wynikiem niedoboru hormonów tarczycy, lecz brakiem reakcji tkanek obwodowych na HT.
Czym jest trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy
Trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy jest wynikiem zmian zachodzących w podwzgórzu, czyli części podkorowej mózgowia, będącego centralną częścią ośrodkowego układu nerwowego.
Natomiast drugorzędowa niedoczynność tarczycy rozwija się na skutek chorób przysadki mózgowej – gruczołu dokrewnego zlokalizowanego wewnątrz czaszki, który produkuje i wydziela hormony.
Podwzgórze razem z przysadką tworzą układu podwzgórzowo-przysadkowy, który reguluje funkcje wydzielnicze gruczołów dokrewnych w ciele człowieka – nie tylko tarczycy, ale także przytarczyc, trzustki, grasicy, nadnerczy, jąder oraz jajników.
Pierwotna niedoczynność tarczycy z kolei jest efektem zmian zachodzących w samych gruczole tarczowym.
W niektórych klasyfikacjach niedoczynność tarczycy dzieli się na pierwotną, wtórną (drugorzędową) oraz trzeciorzędową.
Wtórna i trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy – przyczyny
Wtórna i trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy jest wynikiem zaburzeń w układzie podwzgórzowo-przysadkowym, który reguluje funkcje wydzielnicze tarczycy.
Oś podwzgórze-przysadka-tarczyca działa na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego.
Nadrzędną rolę pełni tutaj podwzgórze.
Wydziela hormon o nazwie tyreoliberyna (TRH), który stymuluję przysadkę do produkcji tyreotropiny (TSH), która z kolei pobudza tarczycę do wytwarzania własnych hormonów:
- tyroksyny (T4),
- trójjodotyroniny (T3),
- kalcytoniny.
Niski poziom hormonów tarczycy w organizmie stymuluje układ podwzgórzowo-przysadkowy do pracy.
Podwzgórze wykrywa obniżony poziom tyroksyny i zaczyna produkować TRH.
Przysadka stymulowana przez TRH, a także niskie stężenie T4, również zaczyna produkować TSH, które pobudza tarczycę do produkcji T4 i T3.
W ten sposób funkcjonuje układ podwzgórze-przysadka-tarczyca.
Jego praca może jednak zostać zaburzona przez różnorodne czynniki.
Wśród przyczyn wtórnej i trzeciorzędowej niedoczynności tarczycy wymienia się:
- genetycznie nieprawidłowości w układzie podwzgórzowo-przysadkowym,
- wielohormonalną niedoczynność przysadki mózgowej,
- niedoczynność podwzgórza,
- izolowany niedobór TSH,
- choroba Sheehana,
- choroby autoimmunologiczne,
- nowotwory zlokalizowane w okolicy podwzgórza lub przysadki,
- przyczyny jatrogenne (operacja neurochirurgiczna).
Objawy trzeciorzędowej niedoczynności tarczycy
Objawy trzeciorzędowej niedoczynności tarczycy nie różnią się od symptomów obserwowanych w pozostałych rodzajach choroby.
Jedynie mogą być słabiej wyrażone niż w niedoczynności pierwotnej.
Do podstawowych objawów hipotyreozy zaliczają się:
- zaparcia,
- zwiększenie masy ciała (nadwaga/otyłość),
- wodobrzusze,
- bradykardia (spowolnienie pracy serca),
- zmniejszona tolerancja wysiłku,
- płyn w worku osierdziowym,
- niedokrwistość,
- obfite miesiączki i cykle bezowulacyjne u kobiet,
- suche, łamliwe i nadmiernie wypadające włosy,
- senność,
- zaburzenia pamięci i koncentracji,
- osłabienie siły mięśniowej.
Objawy kliniczne niedoczynności tarczycy są niespecyficzne.
Podobne symptomy obserwuje się w wielu jednostkach chorobowych, dlatego do rozpoznania choroby niezbędne są badania.
Pierwotna niedoczynność tarczycy nie sprawia zazwyczaj trudności diagnostycznych.
Schorzenie wykrywa się na podstawie niskiego stężenia wolnej tyroksyny (fT4) i podwyższonego stężenia TSH w surowicy krwi.
Podstawowe badania laboratoryjnie nie wystarczą jednak, by wykryć wtórną postać choroby.
W diagnostyce wtórnej i trzeciorzędowej niedoczynności tarczycy wykonuje się następujące badania:
- test stymulacji TRH,
- ocenę czynności hormonalnej przysadki,
- rezonans magnetyczny okolicy podwzgórzowo-przysadkowej.
Leczenie trzeciorzędowej niedoczynności tarczycy
Po postawieniu ostatecznej diagnozy pacjent powinien jak najszybciej poddać się leczeniu.
Leczenie wtórnej niedoczynności tarczycy, podobnie jak pierwotnej, polega na uzupełnianiu niedoboru hormonów tarczycy za pomocą leków na niedoczynność tarczycy.
Pacjenci przyjmują doustnie sól sodową lewoskrętnej tyroksyny, otrzymywaną syntetycznie.
Celem leczenia jest doprowadzenie do eutyreozy (prawidłowej stężenia hormonów tarczycy w organizmie).
Co warto podkreślić, pacjenci ze zdiagnozowaną niedoczynnością tarczycy muszą przyjmować lewotyroksynę do końca życia.
Powinni także być pod opieką poradni endokrynologicznej i wykonywać okresowo badania hormonalne.
W Polsce dostępne są obecnie następujące leki zawierające lewotryksynę:
Euthyrox:
- Euthyrox 25 µg (50 i 100 tabletek);
- Euthyrox 50 µg (50 i 100 tabletek);
- Euthyrox 75 µg (50 i 100 tabletek);
- Euthyrox 100 µg (50 i 100 tabletek);
- Euthyrox 112 µg (50 tabletek);
- Euthyrox 125 µg (50 i 100 tabletek);
- Euthyrox 150 µg (50 i 100 tabletek);
- Euthyrox 175 µg (50 tabletek)
Letrox:
- Letrox 50 µg (50 tabletek);
- Letrox 75 µg (50 tabletek);
- Letrox 100 µg (50 tabletek);
- Letrox 125 µg (50 tabletek);
- Letrox 150 µg (50 tabletek).
Dostępne są wyłącznie na receptę. Leki te może wypisać lekarz specjalista (w przypadku diagnozy) lub w ramach kontyuacji leczenia nawet lekarz rodzinny (również online).
Czytaj też:
Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Katarzyna Łącka, Adam Czyżyk, Leczenie niedoczynności tarczycy, Farmacja Współczesna 2008; 1: 222-230
- Joanna Karpińska, Bożena Kryszałowicz, Anna Błachowicz, Edward Franek, Pierwotne, wtórne i jatrogenne zaburzenia czynności tarczycy, Choroby Serca i Naczyń 2007, tom 4, nr 1, 48–53.
Podobne artykuły
