Depresja nastolatków - jak rozpoznać objawy u młodzieży?

Depresja nastolatków – tak powszechna, a tak rzadko dostrzegana. Depresja u młodzieży jest poważną chorobą, występującą wskutek działania czynników genetycznych, rodzinnych, osobowościowych i sytuacyjnych. W skrajnych przypadkach może prowadzić do samobójstwa. Jakie są jej objawy? Jak rozpoznać depresję u nastolatków i co robić w takiej sytuacji? Czy podawać leki?

Depresja nastolatków

Depresja nastolatków jest jednym z najczęściej występujących, a zarazem najrzadziej diagnozowanych problemów zdrowotnych okresu adolescencji. Wedle ostrożnych szacunków, w ujęciu dynamicznym zakłada się, że na tak zwaną dużą depresję zapada na przestrzeni pierwszych 18 lat życia około 20 procent populacji. Natomiast w ujęciu statycznym, na dany moment, przyjąć można, iż zaburzenia depresyjne występują u 1-2 procent dzieci oraz 5-8 procent nastolatków.

Problem ten wyraźnie więc nasila się wraz z osiągnięciem wieku dojrzewania. W tym okresie życia następuje też wyraźne przesunięcie akcentów, jeśli chodzi o zapadalność u obu płci. O ile wcześniej panuje w tym względzie równowaga, o tyle po przekroczeniu bariery 11-13 lat, zauważalna jest zdecydowanie większa zachorowalność na depresję wśród dziewcząt niż chłopców.

Większość teorii wyjaśnia to różnicami hormonalnymi, neurobiologicznymi i kulturowymi w rozwoju kobiet i mężczyzn. Co niezwykle istotne, depresja nastolatków często przez otoczenie błędnie postrzegana jest w kategoriach niewłaściwego, odbiegającego od normy zachowania.

Nic jednak bardziej mylnego. Zaburzenia depresyjne są pełnoprawną jednostką chorobową, ujmowaną w klasyfikacji ICD-10. Należy podkreślić, że depresja jest chorobą bardzo ciężką i trudną w leczeniu. Występujące w jej przebiegu myśli samobójcze niejednokrotnie stanowią impuls wyzwalający zachowania autodestrukcyjne, w tym próby odebrania sobie życia. Warto też wiedzieć, że wystąpienie przynajmniej jednego epizodu depresyjnego w młodości, istotnie zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju choroby w życiu dorosłym.

Skąd się bierze depresja u młodzieży?

Depresja u młodzieży jest chorobą o złożonej patogenezie. Wśród czynników powodujących lub wyzwalających zaburzenia depresyjne, wymienia się determinanty:

• genetyczne. Występowanie depresji u rodziców 3-krotnie zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania u dziecka. Zaburzenia depresyjne lub inne choroby psychiczne stwierdza się u rodziców około 20-50 procent nastoletnich pacjentów. Tzw. poziom dziedziczenia depresji wynosi przynajmniej 50 proc. Czynniki genetyczne zwiększają podatność dziecka na tzw. stresory i jego predyspozycję do wystąpienia depresji oraz lęku;
• rodzinne. Depresja bardzo często powodowana jest wystąpieniem stresorów w najbliższym otoczeniu, na gruncie rodzinnym. Do głównych tego typu czynników należą: konflikty w rodzinie, niski statut społeczno-ekonomiczny rodziny, śmierć jednego z rodziców lub opiekunów, przemoc fizyczna, gwałt, molestowanie seksualne w rodzinie, zaniedbanie ze strony rodziców, oziębłe relacje, brak czułości i zainteresowania dziećmi, niedostępność rodziców (np. z powodów zawodowych), niewłaściwy styl wychowawczy, choroby rodziców wywołujące niewydolność wychowawczą rodziny, a także generujące poczucie zagrożenia i postawy lękowe u dzieci, uzależnienie członków rodziny od używek, przestępczy lub pasożytniczy sposób funkcjonowania;
• osobowościowe, psychologiczne, mające zarówno charakter pierwotny i wrodzony, jak też występujące wtórnie, w tym: wysoki poziom lęku, niska samoocena, wysoki samokrytycyzm, zniekształcenia poznawcze, negatywny styl poznawania i wyjaśniania otaczającego świata, niskie umiejętności społeczne, wysoki perfekcjonizm;
• związane z ekspozycją na stres. Tego typu czynniki zazwyczaj nakładają się na determinanty wymienione wyżej, pełniąc rolę swoistego wyzwalacza. Z badań wynika, że nawet 70 procent nastolatków, u których stwierdzono depresję, wcześniej przeżyło traumatyczne wydarzenie. Tego typu stresorami są: uczestnictwo w wypadku, choroba, kalectwo, zawód miłosny, prześladowanie fizyczne i psychiczne, odrzucenie społeczne, zwłaszcza przez środowisko rówieśnicze, upokorzenie, zawstydzenie, wyśmianie, niepowodzenia w szkole, na polu sportowym i w kontaktach towarzyskich.

Objawy depresji u nastolatków

Typowe objawy depresji u nastolatków, to:

• wyraźne obniżenie nastroju utrzymujące się przez dłuższy czas, niezależnie od okoliczności i pory dnia,
• rozdrażnienie, płaczliwość, skłonność do wpadania w złość lub rozpacz, wrogość wobec otoczenia. w wielu przypadkach tego typu symptomy występują w większym natężeniu, niż smutek,
• obniżona samoocena, poczucie bycia gorszym, niż rówieśnicy. nieadekwatne obwinianie się,
• pogorszone funkcjonowanie w rodzinie, szkole, środowisku rówieśniczym – zaniedbywanie obowiązków, pogorszenie wyników w szkole, zamykanie się w czterech ścianach własnego pokoju, postępująca alienacja,
• utrata zainteresowania otaczającą rzeczywistością, rzeczami które wcześniej sprawiały przyjemność. nieumiejętność odczuwania radości,
• obniżenie aktywności fizycznej, spędzanie czasu w łóżku, przedłużająca się bezczynność, brak inicjatywy, problem z mobilizacją do działania,
• obniżenie sprawności intelektualnej – problemy z koncentracją, zapamiętywaniem, uczeniem się, logicznym myśleniem. zubożenie mowy, zdawkowe wypowiedzi,
• zaburzenia snu – bezsenność lub senność, zaburzenia rytmu dobowego – wstawanie lub zasypianie o nietypowych porach, brak aktywności w ciągu dnia,
• zaburzenia łaknienia lub nadmierny apetyt, zauważalna utrata masy ciała lub nadmierne przybieranie na wadze,
• ucieczka w używki: alkohol, papierosy, narkotyki. skłonność do zachowań patologicznych, zamknięcie w rzeczywistości wirtualnej (media społecznościowe, gry komputerowe etc.),
• myśli samobójcze, których konsekwencją mogą być próby odebrania sobie życia.

Jak rozpoznać depresję u nastolatków?

Dziecięca depresja stosunkowo rzadko jest poprawnie identyfikowana przez rodziców, w szczególności jeśli skupiają się oni na pojedynczych objawach, a nie mają umiejętności holistycznego spojrzenia obejmującego ogół niepokojących symptomów.

Dlatego depresja u nastolatków często postrzegana jest w kategoriach niegrzecznego zachowania, demoralizacji, lenistwa czy młodzieńczego buntu. Posługując się prostymi kalkami, rodzice doszukują się też zgubnego wpływu środowisk rówieśniczych, problemów z używkami lub schorzeń i zaburzeń takich, jak bulimia czy anoreksja.

Depresja zazwyczaj przychodzi na myśl w ostatniej chwili i też najczęściej nie w kategoriach poważnej choroby, a dziecięcego „focha”. Stąd całkowicie nieuprawnione i nieskuteczne twierdzenia kierowane pod adresem dzieci: „weź się w garść”, „o co ci chodzi, przecież masz wszystko”, „ja w twoim wieku miałam gorzej”. W tym kontekście najistotniejsze staje się pytanie, jak rozpoznać depresję u nastolatków? Jest to bowiem pierwszy krok ku temu, by zapewnić dziecku skuteczną pomoc.

Spośród powyższych objawów depresji u nastolatków, najważniejszym kryterium diagnostycznym jest stwierdzenie chronicznego pogorszenia nastroju w perspektywie przynajmniej 2-tygodniowej. Pamiętajmy jednak, że zazwyczaj o zaburzeniach depresyjnych mówimy w przypadku wystąpienia łącznie większej liczby symptomów, które stanowią kompletny zespół chorobowy. Nie należy więc koncentrować się na pojedynczych zachowaniach i postawach, lecz spróbować spojrzeć na dziecko holistycznie.

Leczenie depresji u młodzieży

Leczenie depresji u młodzieży obejmuje trzy poziomy postępowania, alternatywne wobec siebie lub komplementarne, w zależności do czynników osobowościowych oraz postaci choroby i natężenia jej objawów. Wymienić w tym kontekście można takie działania, jak:

• farmakoterapia. W przypadku młodzieży z dostępnej gamy farmaceutyków na receptę, psychiatra wybiera się zazwyczaj względnie dobrze tolerowane leki z grupy inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI), takie jak fluoksetyna, escitalopram czy paroksetyna. Należy jednak pamiętać, że leczenie farmakologiczne pacjentów przed ukończeniem 18 roku życia rodzi wiele kontrowersji. Panuje przekonanie, że tego typu środki powinny być wdrażane jedynie w przypadku najcięższych zaburzeń depresyjnych, a także wystąpienia choroby afektywnej dwubiegunowej (z fazami depresji i manii);
• psychoterapia. Jest to podstawowy standard działania. W przypadku nastoletnich pacjentów najlepsze wyniki przynosi terapia poznawczo-behawioralna. Metody tego typu sprawdzają się zwłaszcza w sytuacji zaburzeń o podłożu lękowym;
• psychoedukacja. W leczeniu depresji ważne jest też uświadomienie rodzicom oraz dzieciom podstawowych faktów, a więc wyjaśnienie, że depresja jest chorobą, że nie należy się jej wstydzić ani jej piętnować, a także – jakie są metody leczenia, ich skuteczność oraz możliwe skutki uboczne. Działania psychoedukacyjne kładą także nacisk na to, co może zrobić otoczenie dla nastoletniego pacjenta oraz – jak zapobiegać nawrotom choroby w przyszłości i co robić, gdyby do nich doszło.

Czytaj też:

• Zioła na depresję i lęki - jakie suplementy i mieszanki?
• Rodzaje depresji i stopnie - objawy typowe i nietypowe

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

Lekarz psychiatra online

Lekarz rodzinny online

Lekarz internista

E-recepta online

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.