Depresja reaktywna-egzogenna: objawy, przyczyny, leczenie

Depresja reaktywna (egzogenna) powodowana jest czynnikami zewnętrznymi, w tym przede wszystkim traumatycznymi wydarzeniami oraz wyniszczającymi relacjami międzyludzkimi. Jakie są objawy depresji egzogennej i na czym polega jej leczenie?

Czym jest depresja reaktywna?

Depresja reaktywna, zwana też egzogenną lub zewnątrzpochodną, to stosunkowo łagodna postać choroby, w niewielkim tylko stopniu warunkowana wewnętrznymi czynnikami biologicznymi (jeśli występują, to głównie w charakterze swoistej predyspozycji).

Związana jest przede wszystkim z reakcją układu emocjonalnego na zewnętrzne czynniki psychospołeczne oraz traumatyzujące wydarzenia. Bezpośredni związek depresji reaktywnej z bodźcem determinującym jej wystąpienie sprawia, że jest ona traktowana częściej w kategoriach zaburzenia afektywnego, niekoniecznie zaś choroby.

Dlatego też w jej leczeniu rzadziej stosuje się silne leki oddziałujące na funkcjonowanie układu nerwowego i hormonalnego, a częściej metody psychoterapeutyczne. W przypadku depresji reaktywnej doskonałym lekarstwem zazwyczaj jest też czas, którego upływ rozmiękcza odziaływanie czynnika traumatyzującego.

Depresja endogenna i egzogenna

Psychiatria wyróżnia wiele postaci depresji. Przez lata jedną z podstawowych linii podziału było rozróżnienie między depresją egzogenną, a depresją endogenną, czyli wewnątrzpochodną. W ostatnim czasie klasyfikacja ta uległa rozmyciu i coraz częściej mówi się o wzajemnym przenikaniu czynników wywołujących stany depresyjne.

Niemniej, w ogólnym zarysie można powiedzieć, że depresja endogenna, w odróżnieniu od egzogennej, występuje przede wszystkim na gruncie zaburzeń w pracy systemów nerwowego i hormonalnego, a w szczególności związana jest niedoborem takich neuroprzekaźników, jak:

• serotonina (odpowiada za poczucie szczęścia),
• noradrenalina (mobilizuje ciało i umysł do działania),
• dopamina (oddziałuje na tzw. układ nagrody).

Czysta depresja egzogenna nie ma żadnego konkretnego, namacalnego powodu zewnętrznego, dlatego tak często jest niezrozumiała dla otoczenia pacjenta.

Należy jednak wiedzieć, że przebieg depresji endogennej może być dodatkowo modyfikowany przez czynniki zewnętrzne, z kolei depresja egzogenna z większym prawdopodobieństwem może wystąpić u osób z niedoborem wspomnianych hormonów. To jedna z przyczyn tego, iż w obecnej nomenklaturze granica pomiędzy pojęciami depresji egzogennej i endogennej zaciera się.

Przyczyny depresji reaktywnej

Przyczyny depresji reaktywnej trudno jest wymienić enumeratywnie. Tego typu zaburzenia afektywne powodowane są przede wszystkim sytuacją życiową pacjenta. Niemniej, do typowych czynników stymulujących rozwój depresji reaktywnej należą:

• śmierć bliskiej osoby,
• rozstanie z życiowym partnerem,
• ciężka, przewlekła, dojmująca choroba, kalectwo, lęk przed pogorszeniem stanu zdrowia i przed śmiercią,
• uczestnictwo w wypadku, jako ofiara lub sprawca (i związane z tym obrażenia fizyczne, a także lęk, wyrzuty sumienia etc.),
• utrata pracy, brak źródła dochodu, niepewność finansowa,
• długotrwały konflikt na łonie rodziny, w środowisku rówieśniczym oraz na gruncie zawodowym i związana z tym stała ekspozycja na stres,
• prześladowanie, alienacja społeczna, w szczególności w wieku młodzieńczym, w szkole,
• trwanie w toksycznej, wyniszczającej relacji,
• nieumiejętność radzenia sobie ze stałą presją czasu i wyniku w pracy,
• problemy zdrowotne dotykające osób bliskich – zwłaszcza dzieci, partnerów i rodziców.

Objawy depresji egzogennej

Objawy depresji egzogennej, nawet jeśli zbliżone do symptomów depresji endogennej, zazwyczaj mają bardziej ograniczony charakter i mniejsze natężenie. Do najczęściej występujących należą:

• utrzymujące się przez dłuższy czas przygnębienie (można w tym przypadku sięgnąć do ogólnej definicji depresji, która mówi o występowaniu depresyjnego nastroju przez większą część dnia w okresie przynajmniej 2-tygodniowym),
• apatia, niechęcenie, bierność, rozdrażnienie,
• wycofywanie się z kontaktów społecznych, zaniedbywanie relacji rodzinnych i obowiązków służbowych,
• zachowania nihilistyczne i agresywne (w tym także skłonność do krzywdzenia samego siebie),
• zaburzenia snu np. bezsenność oraz łaknienia,
• myśli samobójcze, z rzadka także próby odebrania sobie życia.

Ile trwa depresja reaktywna?

Ile trwa depresja reaktywna? Czas występowania zaburzeń ściśle skorelowany jest z czasem występowania życiowych trudności. Jeśli powodem depresji jest toksyczna relacja trwająca przez większą część życia i będąca stanem nieprzemijającym, depresja reaktywna może trwać nawet kilkadziesiąt lat. W przypadku wydarzeń tragicznych, ale jednorazowych, takich jak śmierć bliskiej osoby, reakcja organizmu może być różna.

Depresja najczęściej występuje między 4. i 5. fazą żałoby, wskutek nieumiejętności poradzenia sobie ze wszechogarniającym smutkiem oraz niemożności akceptacji rzeczywistości. Stan taki może trwać kilka tygodni lub miesięcy, ale też wiele lat – wszystko zależy od indywidualnych predyspozycji, sytuacji życiowo-rodzinnej oraz tego, czy osobie cierpiącej została udzielona fachowa pomoc.

Leczenie depresji reaktywnej

O ile w przypadku depresji endogennej farmakologia i leczenie przez lekarza psychiatrę lekami na receptę jest podstawowym sposobem działania ze względu na konieczność dostymulowania procesów syntezy określonych neuroprzekaźników, o tyle chorzy na depresję egzogenną potrzebują przede wszystkim terapii psychologicznej.

Najlepsze efekty osiągane są przez psychoterapeutów pracujących w nurcie poznawczo-behawioralnym. Uczestnictwo w spotkaniach ze specjalistą pozwala przepracować i zrozumieć problem, a następnie wypracować mechanizmy radzenia sobie z zaistniałą sytuacją.

Psychoterapia może też stanowić swego rodzaju oparcie, zwłaszcza jeśli brak go ze strony najbliższych lub jeśli pacjent jest samotny. W sytuacji, gdy depresja jest konsekwencją nie tyle pojedynczego wydarzenia, co trwania w pewnej sytuacji, podstawą leczenia jest też poprawa okoliczności życiowych, a więc na przykład zakończenie wyniszczającej relacji uczuciowej, zmiana pracy lub szkoły etc. Jeśli natomiast chodzi o leczenie farmakologiczne, silne leki antydepresyjne stosuje się względnie rzadko i tylko w charakterze wspierającym.

Czytaj też:

• Wahania nastroju: u mężczyzn, nastolatków, kobiet
• Nieleczona depresja - objawy i skutki. Do czego prowadzi?

---

Przychodnia online Dimedic - wybierz konsultację:

Lekarz psychiatra online

Lekarz rodzinny online

Lekarz internista

E-recepta online

---

Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.