Cholesterol - norma, badania, leki. Czym jest cholesterol LDL, HDL?
Cholesterol LDL a HDL – czym się różnią? Cholesterol, której frakcji jest nazywany złym? Jakie badanie należy wykonać, aby sprawdzić poziom złego i dobrego cholesterolu w organizmie? Ile wynoszą normy cholesterolu całkowitego, HDL i LDL? Odpowiedzi na te i inne pytania, znajdziesz w tym artykule oraz zamieszczonych powyżej.
Czym jest cholesterol?
Cholesterol jest lipidem wytwarzanym samodzielnie przez organizm, ale także w niewielkim stopniu dostarczanym wraz z pożywieniem. Cholesterol jest syntetyzowany w wątrobie oraz jelicie cienkim, a następnie wraz białkami (pod postacią lipoprotein) jest transportowany do wszystkich komórek ciała. Jego obecność w każdej komórce ciała gwarantuje prawidłową pracę układu nerwowego. Ponadto cholesterol bierze udział w produkcji kwasów tłuszczowych i hormonów płciowych. Wpływa także na produkcję witaminy D.
Cholesterol LDL
Cholesterol występuje w organizmie pod postacią dwóch frakcji: LDL i HDL. LDL to skrót od angielskiego Low Density Lipoproteins, oznaczającego lipoproteiny niskiej gęstości. Cholesterol, jak każdy rodzaj lipidów, jest transportowany po organizmie razem z białkami, czyli pod postacią lipoprotein. Cholesterol tworzący razem z białkami lipoproteiny niskiej gęstości (cholesterol LDL) jest nazywany złym cholesterolem. Dlaczego? Otóż lipoproteiny niskiej gęstości odpowiadają za transport cholesterolu z wątroby do komórek ciała. Jeśli stężenie cholesterolu LDL w organizmie jest zbyt wysokie, w trakcie tegoż transportu zaczyna się on odkładać w tętnicach. Złogi złego cholesterolu w naczyniach tętniczych są nazywane blaszką miażdżycową. Nadmiar cholesterolu LDL jest zatem bezpośrednią przyczyną miażdżycy, a także innych chorób sercowo-naczyniowych.
Cholesterol HDL
Druga frakcja cholesterolu to HDL. Analogicznie, jest to skrót od High Density Lipoproteins, czyli lipoprotein dużej gęstości. Cholesterol HDL jest transportowany wraz z białkami w przeciwnym kierunku niż LDL, czyli trafia do wątroby, w której ulega rozkładowi, a następnie jest usuwany z organizmu razem z żółcią. Cholesterol, który wędruje po organizmie pod postacią lipoprotein dużej gęstości jest nazywany dobrym cholesterolem, gdyż posiada on zdolność do usuwania nadmiaru cholesterolu LDL. W trakcie transportu odbywającego się w stronę wątroby lipoproteniny dużej gęstości oczyszczają tkanki obwodowe oraz ściany naczyń tętniczych z tzw. złego cholesterolu, chroniąc w ten sposób organizm przed miażdżycą.
Badanie cholesterolu
W diagnostyce miażdżycy, a także innych chorób sercowo-naczyniowych, wykonuje się badania krwi na oznaczenie stężenia cholesterolu w organizmie, czyli tzw. lipidogram. Badanie cholesterolu zalicza się do badań podstawowych, zlecanych zwykle okresowo przez lekarzy pierwszego kontaktu. Pacjenci są najczęściej kierowani na tzw. pełny lipidogram, w skład, którego wchodzą pomiary stężeń:
Trójglicerydy to tłuszcze proste, dostarczane do organizmu wraz z pożywieniem, stanowiące dla człowieka podstawowy materiał energetyczny. Jeśli są dostarczane w nadmiarze, odkładają się w ciele pod postacią tkanki tłuszczowej. Nadmiar trójglicerydów, podobnie jak cholesterolu LDL, znacząco podnosi ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
Cholesterol całkowity – norma
Jakie wyniki lipidogramu świadczą o niskim ryzyku miażdżycy, a jakie o wysokim? Za normę uznaje się stężenie cholesterolu całkowitego wynoszące poniżej 200 mg/dL. Norma dla cholesterolu LDL wynosi poniżej 100 mg/dL, zaś dla cholesterolu HDL powyżej 35 mg/dL u mężczyzn i powyżej 45 mg/dL u kobiet. Natomiast wartość trójglicerydów nie powinna przekraczać 150 mg/dL.
Generalnie wartości mieszczące się w granicach normy świadczą o niskim ryzyku miażdżycy, zaś powyżej normy o wysokim. Warto zauważyć, że im niższe stężenie cholesterolu LDL i im wyższe cholesterolu HDL, tym lepiej. O niskim ryzyku chorób sercowo-naczyniowych decyduje odpowiedni balans pomiędzy poziomem złego i dobrego cholesterolu.
Za alarmujące uznaje się wartości cholesterolu całkowitego powyżej 240 mg/dL i cholesterolu LDL powyżej 160 mg/dL. Przy takich wynikach lipidogramu, pacjent powinien niezwłocznie zmienić dietę.
Jak obniżyć cholesterol LDL dietą?
Zmiana nawyków żywieniowych jest warunkiem niezbędnym do obniżenia stężenia cholesterolu LDL, jednakże przy bardzo wysokich wartościach złego cholesterolu, poza dietą, konieczne jest leczenie farmakologiczne. Jak powinna wyglądać dieta osoby z wysokim stężeniem cholesterolu LDL? Po pierwsze chory powinien ograniczyć do minimum spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych i tłuszczów trans. Niewskazane są następujące produkty:
- tłuste wędliny,
- kiełbasy,
- podroby,
- boczek,
- golonka,
- baranina,
- masło,
- smalec,
- twarde margaryny,
- pasztety,
- tłusta śmietana,
- tłuste sery (topiony, pleśniowy),
- produkty zawierające olej palmowy,
- dania typu fast food,
- dania smażone na głębokim tłuszczu,
- chipsy,
- ciasta i ciasta,
- produkty wysokoprzetworzone, takie jak zupki w proszku, gotowe sosy.
Tłuszcze trans i nasycone należy zastąpić zdrowymi tłuszczami nienasyconymi, które można znaleźć w następujących produktach:
- oliwa z oliwek,
- olej lniany,
- awokado,
- orzechy,
- ryby,
- algi,
- wysokiej jakości miękkie margaryny ze sterolami.
Po drugie dieta na obniżenie cholesterolu LDL powinna obfitować w błonnik pokarmowy, które wiąże zły cholesterol i pomaga usuwać go z organizmu. Źródłem błonnika w diecie są następujące produkty:
- pełnoziarniste pieczywo,
- pełnoziarnisty makaron,
- ryż brązowy,
- nasiona roślin strączkowych (fasola, bób, groch),
- warzywa takie jak pietruszka, seler,
- kasze (gryczana, jęczmienna),
- płatki owsiane, zbożowe pszenne i żytnie,
- otręby,
- suszone owoce,
- orzechy,
- czarne jagody,
- jeżyny,
- porzeczki,
- maliny,
- wiórki kokosowe.
Po trzecie wreszcie, należy unikać wszelkich używek, zwłaszcza alkoholu i papierosów. Nadmiernie spożycie alkoholu wpływa bowiem na wzrost stężenia złego cholesterolu, zaś palenie papierosów obniża poziom dobrego cholesterolu.
