Łojotokowe zapalenie skóry głowy. Przyczyny, objawy, leczenie ŁZS głowy

Konsultacja z e-receptą Lek. rodzinny Specjalista

Łojotokowe zapalenie skóry występuje u od 1- 3% światowej populacji, przy czym bardzo często dosłownie wchodzi chorym na głowę. Osobom dotkniętym schorzeniem obserwują u siebie nie tylko zmiany wizualne, które wpływają na ich samopoczucie, takie jak silne przetłuszczenie się skóry z tzw. łupież łojotokowy. Często muszą się również mierzyć z dokuczliwym świądem, który wraz z nadmierną produkcją sebum może prowadzić do kolejnego problemu – utraty włosów, czyli tzw. łysienia łojotokowego.

O tym, jakie są przyczyny choroby, jak ją rozpoznać oraz co na łojotokowego zapalenie skóry głowy stosować, by doprowadzić do remisji, dowiesz się z artykułu poniżej.

Czym jest łojotokowe zapalenie skóry głowy?

Kiedy łojotokowe zapalenie skóry zajmuje obszar owłosionej skóry głowy (co nie wyklucza rozwoju objawów w innych rejonach ciała) mówi się o łojotokowym zapaleniu skóry głowy. To przewlekłe schorzenie dermatologiczne, przebiegające z okresami remisji i nawrotów. Leczenie nie prowadzi do ustąpienia choroby, a jedynie redukcji jej objawów. 

Łojotokowe zapalenie skóry głowy – przyczyny

Istnieje kilka czynników, które zwiększają ryzyko rozwoju łojotokowego zapalenia skóry głowy. Przyczyny nie są do końca poznane, ale obecnie za najważniejsze uznaje się:

• nadaktywność gruczołów łojowych 
• nadmierną kolonizację grzyba Malassezia furfur – drobnoustroje te produkują lipazy, które prowadzą do uwolnienia wolnych kwasów tłuszczowych, a te z kolei – do rozwoju stanu zapalnego i świądu.

Choroba może wystąpić się w dowolnym wieku, niezależnie od płci. Częściej jednak dotyka mężczyzn, szczególnie w okresie dojrzewania, gdy aktywność gruczołów łojowych jest największa. Oprócz tego istnieje kilka czynników predysponujących do rozwoju ŁZS, tj.: 

• Zaburzenia bariery ochronnej skóry – w wyniku których naskórek za szybko rogowacieje.
• Choroby endokrynologiczne – w szczególności prowadzące do wzrostu poziomu androgenów, m.in. zespół policystycznych jajników, który odpowiada za wystąpienie choroby u kobiet. Androgeny nasilają pracę gruczołów łojowych. 
• Nadmierna kolonizacja bakterii Staphylococcus epidermidis. 
• Dysfunkcje układu odpornościowego – u osób zakażonych wirusem HIV obserwuje się znacznie większą zachorowalność niż w populacji ogólnej (40-80% w stosunku do 1-3%).
• Okres jesienno-zimowy – w tych porach roku przeważa również ciepła odzież, która nie przepuszcza powietrza. Światło słoneczne łagodzi objawy choroby.
• Przyjmowanie niektórych leków, tj. buspironu, chlorpromazyny, haloperidolu, gryzeofulwiny, interferonu alfa, litu, metyldopy, fenotiazyny, cymetydyny, psoralenów, środków androgennych.

Łojotokowe zapalenie skóry głowy – objawy

Chorzy skarżą się na: 

• świąd i pieczenie
• błyszczenie się skóry 
• złuszczanie się naskórka (łuski koloru szarego lub zabarwione przez łój na żółto) 
• nadmierną utratę włosów
• nawroty choroby w okresie jesienno-zimowym.

ŁZS najsilniej objawia się w miejscach największego wydzielania łoju, czyli okolicach, w których wyrastają włosy. Dlatego szczególnie uporczywe jest łojotokowe zapalenie skóry głowy. Silne łuszczenie naskórka przypomina łupież (tzw. łupież łojotokowy), a dokuczliwy świąd powoduje dyskomfort i skłania chorych do częstego drapania, które mechanicznie uszkadza cebulki włosów, osłabiają je. 

Przy długotrwałych zmianach może dojść również do zaczopowania ujść gruczołów łojowych. Znajdują się one w mieszkach włosowych, które tym samym również zostają zatkane przez sebum. Nadmiar łoju wypycha zdrowe włosy i ogranicza cebulkom dostęp do krwi i tlenu. Łój może się również skrystalizować w mieszkach, uniemożliwiając wzrost nowych włosów. W ten sposób rozwija się tzw. łysienie łojotokowe. 

Powszechna u niemowląt ciemieniucha to również rodzaj łojotokowego zapalenia skóry głowy. Objawy tej postaci choroby to grubo uwarstwione, żółte, tłuste łuski, które w pierwszej kolejności zajmują obszar płata ciemieniowego, ale mogą również zająć pozostałą powierzchnię głowy. Za przyczyny schorzenia uważa się podwyższone stężenie androgenów pochodzących z krwi matki oraz kolonizację grzyba Candida albicans, które preferują obszary skóry bogate w gruczoły łojowe. Zmiany zazwyczaj pojawiają się w 3-5 tygodniu życia i trwają 2-3 miesiące. 

Łojotokowe zapalenie skóry głowy – leczenie

W Polsce dostępnych jest dostępnych kilka rodzajów preparatów w terapii łojotokowego zapalenia skóry głowy. Większość z nich stanowią szampony lecznicze. Dobór produktu odbywa się podczas konsultacji lekarskie i zależy przede wszystkim od stopnia nasilenia objawów. W zależności od oczekiwanego efektu działania, w składzie leków na ŁZS znajdują się:

• substancje przeciwgrzybicze – ketokonazol, cyklopiroksolamina;
• glikokortykosteroidy – betametazon, klobetazol, fluocynolon; 
• inhibitory kalcyneuryny – takrolimus i pimekrolimus.

Leczenie przeciwgrzybicze ma na celu ograniczenie kolonizacji grzybami Malassezia. W tym celu stosuje się szampony z:

• cyklopiroksolaminą w stężeniu 1% (kosmetyk) lub 1,5% (lek na receptę) – cyklopiroks z olaminą wykazuje dodatkowo działanie przeciwbakteryjne wobec bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych oraz  przeciwzapalne. Efekt ten zawdzięcza hamującemu wpływowi na aktywność enzymów odpowiedzialnych za produkcję prostaglandyn, czyli mediatorów odczynu zapalnego. Lek łatwo przenika do mieszków włosowych i skóry. Preparat stosuje się 2-3 razy w tygodniu. Zalecany czas kuracji to 4 tygodnie. W praktyce leczenie trwa zazwyczaj do uzyskania pożądanych efektów. 
• ketokonazolem w stężeniu 2% (OTC) – również działa przeciwzapalnie, dzięki zdolności do zatrzymania syntezy leukotrienów – substancji uczestniczących w procesach zapalnych w organizmie. Szampon zaleca się stosować 2 razy w tygodniu przez 2 do 4 tygodni. Nie powinien być stosowany u dzieci poniżej 12 roku życia. 

Korzystając z szamponów na łojotokowe zapalenie skóry głowy, należy pamiętać, by po nałożeniu preparatu na skórę głowy pozostawić go na kilka minut (zgodnie z zaleceniami producenta) i dopiero po tym czasie spłukać. 

Glikokortykosteroidy znalazły zastosowanie w leczeniu ŁZS skóry głowy ze względu na swoje silne działanie przeciwzapalne. 

• pianka z walerianianem betametazonu oraz kalcypotriolem – produkt aplikuje się raz na dobę. Jeśli wystąpi odpowiedź na leczenie, wdraża się leczenie podtrzymujące, zmniejszając dawkowanie do 2 razy w tygodniu. Połączenie substancji czynnych łagodzi stan zapalny i normalizuje tempo podziałów komórek skóry. 
• szampon z klobetazolem w stężeniu 0,05% – stosuje się go raz dziennie, wmasowując w suchą skórę głowy i spłukując po 15 min. Klobetazol to silny glikokortykosteroid, z reguły stosowany przy umiarkowanym i ciężkim przebiegu choroby. W celu złagodzenia ciężkich objawów ŁZS głowy może być używany na przemian z szamponem przeciwgrzybiczym z ketokonazolem. Kuracja nie powinna trwać dłużej niż 4 tygodnie.  

Po użyciu preparatów z GKS koniecznie trzeba umyć ręce. Leki z tej grupy dostępne są tylko na receptę (również w wersji elektronicznej, czyli e-receptę). Aby ją uzyskać, najlepiej skonsultować się z dermatologiem – online lub stacjonarnie. 

Zazwyczaj nie przyjmuje się konkretnej ścieżki dla leczenia łojotokowego zapalenia skóry głowy. Wypadanie włosów ustaje wraz z opanowaniem jego pierwotnej przyczyny. 

Gdy terapia miejscowa nie wystarcza do opanowania choroby, lekarz może wprowadzić leczenie ogólnoustrojowe ketokonazolem, itrakonazolem i retinoidu w niskiej dawce. W jednym z najnowszych badań pacjenci przyjmowali najpierw 200 mg itrakonazlu codziennie przez tydzień, a następnie przez 2 pierwsze dni miesiąca w 3 kolejnych miesiącach (tzw. terapia pulsowa). Taki schemat leczenia przyniósł poprawę w postaci złagodzenia stanu zapalnego u 93% pacjentów. 

Oddzielnym zagadnieniem jest dziecięce łojotokowe zapalenie skóry głowy. Jak leczyć je leczyć, skoro dotyka głównie niemowląt, których skóra jest delikatna, niedojrzała i o wiele cieńsza niż u osoby dorosłej?

Ciemieniuchę można usunąć domowymi sposobami – za pomocą oliwki, oliwy z oliwek albo peelingiem z rozmoczonych w wodzie płatków owsianych czy otrębów pszennych. Wystarczy nasmarować nimi głowę dziecka 1-2 h przed kąpielą. W tym celu można również użyć parafiny płynnej czy białej wazeliny, a w cięższych przypadkach również emolientów (aplikowanych 2 razie dziennie), które skutecznie zmiękczą łuski, ułatwiając ich usunięcie. Włosy najlepiej umyć łagodnym szamponem dla dzieci, a na końcu usunąć łuski tamponem z waty lub wyczesać nawarstwione sebum miękką szczotką do włosów dla dzieci. Na końcu można zaaplikować krem z hydrokortyzonem, 2%-owym ketokonazolem lub pimekrolimusem. Hydrokortyzon (słaby glikokortykosteroid) łagodzi stan zapalny skóry. Takromlimus i pimekrolimus to tzw. inhibitory kalcyneuryny, które działają przede wszystkim immunomodulująco. Podczas terapii tymi lekami ważne jest, aby zadbać o ochronę przeciwsłoneczną. 

Podczas leczenia ciemieniuchy lepiej unikać:

• preparatów z olejem arachidonowym i migdałowym – ponieważ mogą one uczulać
• drażniących mydeł, które zawierają SLS
• sztucznych barwników i substancji zapachowych
• produktów z kwasem salicylowym 
• szamponów z siarczkiem selenu – ze względu na potencjalne toksyczne działanie.

Co na łojotokowe zapalenie skóry głowy? Nie tylko leki

W łojotokowym zapaleniu skóry głowy istotnym elementem terapii jest zbilansowana dieta. Powinna dostarczać odpowiednie ilości witamin B2 i PP oraz minerałów – cynku i selenu. Można rozważyć suplementację tych składników. 

Bogatymi źródłami tych składników są: 

• Niacyna (witamina B3, PP) – przetwory mięsne, mięso drobiowe, wieprzowe oraz (gorzej przyswajalne) pokarmy rośline, takie jak ziemniaki, otręby pszenne, rośliny strączkowe. 
• Ryboflawina (witamina B2) – drożdże spożywcze, wątroba cielęca, mięso, wędliny wieprzowe, sery twarogowe, podpuszczkowe, jaja. 
• Selen – podroby, przetwory mięsne, ryby, drożdże, płatki owsiane, makaron, brokuł, biała kapusta.
• Cynk – ostrygi, mięso, wątróbka, jaja, pełnoziarniste produkty zbożowe. 

Warto również zwrócić uwagę zawartość swojej szafy. Noszenie obcisłych, nieprzepuszczających powietrza ubrań sprzyja zaostrzeniu objawów choroby. Lepiej wybrać przewiewną odzież (np. bawełnianą), która zapewni skórze komfort i ograniczy jej aktywność wydzielniczą. 

Przyczyną nasilenia choroby może być również stres. Aby się z nim uporać, w zależności od przyczyny nadmiernego napięcia, można wybrać terapię, wysiłek fizyczny lub np. dłuższy wypoczynek. 

Pielęgnacja skóry przy ŁZS głowy

Do pielęgnacji skóry objętej zapaleniem łojotokowym przeznaczone są kosmetyki oznaczone jako DS (z ang. seborrheic dermatitis). Ich główną rolą jest przywrócenie prawidłowego proces odnowy naskórka. W składzie tych produktów, a także w recepturze niektórych leków OTC z takim samym wskazaniem, znajdują się substancje wspierające proces leczenia, czyli: 

• Dziegcie – to produkty suchej destylacji drewna. Działają przeciwbakteryjnie i silnie dezynfekująco. Oprócz tego odżywiają skórę, łagodzą świąd i pieczenie skóry. 
• Siarczek selenu – wykazuje właściwości przeciwdrożdżakowe, redukuje kolonizację grzybów Malassezia furfur.
• Pirokton olaminy – działa przeciwgrzybiczo, przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie.  
• Pirytonian cynku – również wykazuje efekt grzybobójczy. Może być stosowany w każdym wieku. 
• Ichtiol – zmniejsza wydzielanie sebum, działa ściągająco, przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie wobec bakterii Gram-dodatnich. 
• Siarka – wywołuje efekt przeciwbakteryjny, przeciwgrzybiczy i keratolityczny.
• Kwasy, np. migdałowy, mlekowy, salicylowy – działają keratolitycznie (rozpuszcza zrogowaciałą warstwę naskórka) i pomaga usunąć zrogowaciałe łuski, zwiększając penetrację pozostałych substancji przez skórę. Oprócz tego rozpuszczają nadmiar sebum, działają przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie. Kwas salicylowy jest składnikiem m.in. oliwki salicylowej, stosowanej w tym samym wskazaniu. Oliwkę należy wetrzeć w skórę głowy, zostawić na 1-2 h, a następnie zmyć. 
• Tlenek cynku – reguluje wydzielanie sebum, działa wysuszająco i przeciwzapalnie.
• Polidokanol – zmniejsza swędzenie. 
• Olejek z drzewa herbacianego – działa przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo i przeciwzapalnie. 

W pielęgnacji skóry zajętej przez chorobę lepiej unikać:

• produktów pielęgnacyjnych zawierających alkohol
• mydeł wysuszających oraz o silnie zasadowym pH
• preparatów z substancjami zapachowymi.

Koniecznie należy również pamiętać o regularnym czyszczeniu przyborów do włosów. 

Profilaktyka przy ŁZS głowy

Łojotokowe zapalenie skóry głowy jest chorobą przewlekłą, ze skłonnością do nawrotów, a poprawa stanu skóry jest zazwyczaj tymczasowa. Aby zapobiec rozwojowi objawów, w okresie remisji stosuje się preparaty miejscowe, głównie szampony przeciwgrzybicze, które ograniczają namnażanie grzybów Malassezia furfur.

Przy ciężkim przebiegu choroby, po ustąpieniu objawów zaleca się terapię podtrzymującą doustnym lekiem przeciwgrzybiczym, np. itrakonazolem w modelu pulsowym (200 mg leku przyjmowane przez 2 pierwsze dni każdego miesiąca). Pozytywne efekty stwierdzono również przy stosowaniu terbinafiny w dawce 250 mg przyjmowana codziennie przez miesiąc. 

Udostępnij

Do znajomych

Tweetnij

Wyślij link