Dno macicy w ciąży i po porodzie. Wysokość, badanie i (prawidłowa) budowa
Autor: Marta Roszkowska
Niedługo po tym, jak przyszła mama dowie się, że jest w ciąży, zaczyna się zastanawiać jak podczas tego nadzwyczajnego okresu będzie zmieniał się jej organizm.
Jak będą wyglądały poszczególne etapy ciąży, fazy rozwoju nowego życia, czy kiedy będzie mogła poznać termin porodu.
W gąszczu informacji i zalecanych badań nie zabraknie zapewne pojęcia dna macicy.
Nietrudno się domyślić, gdzie mniej więcej można zlokalizować to miejsce.
Warto jednak wiedzieć jakie procesy zachodzą w tym czasie w macicy i czemu jej dno jest wówczas tak istotne.
Sprawdź w jakim celu mierzy się wysokość dna macicy w ciąży i po porodzie; jak kształtują się normy w poszczególnych tygodniach ciąży.
Przeczytaj o tym, jak wygląda badanie dna macicy i co oznacza wynik.
Dno macicy – gdzie się znajduje? Budowa macicy
Z pojęciem dna macicy kobieta spotyka się przede wszystkim po zajściu w ciążę. Dlaczego dopiero wtedy?
Głównie ze względu na pomiary wysokości dna macicy, które są jednym ze wskaźników wieku ciąży, informują o wzroście macicy i pośrednio o prawidłowości rozwoju ciąży.
Gdzie dokładnie znajduje się dno macicy?
Aby zlokalizować położenie dna macicy warto rozłożyć na czynniki pierwsze budowę samej macicy.
Macica (łac. uterus) to nieparzysty narząd, który wraz z pochwą wchodzi w skład dróg rodnych kobiety.
Dodając do tego jajniki i jajowody powstaje komplet wewnętrznych narządów żeńskiego układu rozrodczego. Wspólnie ze sromem, czyli strukturą zewnętrznych narządów płciowych, tworzą cały układ płciowy kobiety.
Macica jest więc jednym z podstawowych elementów kobiecego układu płciowego. Swoim wyglądem przypomina kształt spłaszczonej od góry gruszki.
Położona jest w centralnej części tzw. miednicy mniejszej, pomiędzy odbytnicą i pęcherzem moczowym.
Wewnątrz podtrzymują ją więzadła i tkanki włókniste.
Od dołu połączona jest z pochwą, a w górnej jej części znajdują się ujścia jajowodów.
Za pomocą tych ostatnich macica łączy się z jajnikami.
Ściana macicy składa się z błony surowiczej, błony mięśniowej i błony śluzowej.
U kobiet, które jeszcze nie rodziły, prawidłowo rozwinięta macica osiąga długość około 7,5 cm, szerokość w granicach 4 cm, przy grubości około 2,5 do 3 cm. Waży wówczas około 50-60 gram.
Jednak podczas ciąży macica ulega nieustannym zmianom, w tym znacznie powiększa swoją objętość.
Musi w końcu pomieścić stopniowo rosnące dziecko.
Pod koniec ciąży macica może ważyć ponad kilogram i osiągać pojemność na poziomie 5 litrów.
Grubość jej ścian z 2,5 cm, spada na ostatnim etapie ciąży do 1,5 cm.
To ogromna zmiana.
Macica zbudowana jest z trzech głównych elementów: trzonu, cieśni i szyjki.
Trzon macicy to najgrubsza, najszersza i najgłębiej położona część macicy, wewnątrz której znajduje się jama macicy.
To w tym miejscu dochodzi do zagnieżdżenia się zarodka i jego dalszego rozwoju w życiu płodowym.
W tym momencie można wreszcie wspomnieć o dnie macicy (łac. fundus uteri), czyli najdalej położonej części trzonu macicy, która łączy się z macicznymi częściami jajowodów.
Trzon macicy zbudowany jest z błony mięśniowej, głównie z mięśni gładkich, których skurcze w końcowej fazie ciąży umożliwiają wydanie dziecka na świat.
Od zewnątrz trzon macicy otacza otrzewna zwana omaciczem.
We wnętrzu z kolei znajduje się endometrium, czyli błona śluzowa jamy macicy, kluczowa w procesie implantacji zapłodnionego jajeczka i odżywiania go w początkowym stadium rozwoju.
Cieśń macicy to z kolei kilkumilimetrowa część, która poza czasem ciąży stanowi przejście trzonu macicy w szyjkę.
W okresie ciąży, około 12. tygodnia, ulega poszerzeniu i uzupełnia objętość trzonu.
Szyjka macicy to zgrubiała dolna część mięśniówki macicy, która łączy pochwę z jamą macicy i jest kanałem dla plemników. Produkując zasadową wydzielinę ułatwia plemnikom dotarcie do celu.
W okresie ciąży szyjka macicy działa jak zwieracz zamykający jamę macicy.
Jak wynika z powyższego opisu, macica jest kluczowym organem w kobiecym procesie rozrodczym.
Do jej głównych zadań należą:
- przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej i umożliwienie jej implantacji;
- stworzenie warunków dla utrzymania i prawidłowego rozwoju płodu;
- pomoc w wydaleniu płodu poza organizm matki wraz z końcem ciąży.
Dno macicy w ciąży: w jakim celu mierzy się jego wysokość?
Jak zachowuje się dno macicy w okresie ciąży?
Macica u ciężarnej kobiety rozciąga się wraz ze wzrostem i rozwojem płodu.
Tym samym jej górna część, czyli dno macicy, zmienia swoje położenie i stopniowo się unosi w stronę mostka.
Proces ten trwa prawie do samego porodu.
Jednak pod koniec ciąży dno macicy obniża się na wysokość pępka.
Dzieje się tak na skutek rozwoju płodu i pod wpływem skracania szyjki macicy.
W jakim celu mierzy się wysokość dna macicy?
Przede wszystkim dla:
- określenia wieku ciąży (chociaż nie jest to stuprocentowy wskaźnik);
- ustalenia wielkości macicy;
- sprawdzenia, czy ciąża rozwija się prawidłowo (nie jest to jedyny wyznacznik).
Wysokość dna macicy a obliczanie wieku ciąży i daty porodu
Określenie jak najbardziej przybliżonego wieku ciąży jest niezwykle istotne przede wszystkim z punktu widzenia odpowiedniego prowadzenia ciąży i kontrolowania rozwoju płodu.
Dzięki znajomości tygodnia, miesiąca czy trymestru ciąży możesz również:
- sprawdzić jakich objawów i dolegliwości związanych z ciążą spodziewać się w danym momencie;
- zapoznać się z informacjami na temat etapów rozwoju dziecka;
- dowiedzieć się kiedy ginekolog będzie mógł określić płeć dziecka lub kiedy będziesz mogła poczuć jego pierwsze ruchy;
- zaplanować konkretne badania i wizyty u lekarza;
- czy w końcu przygotować się do samego porodu i przyjęcia dziecka na świat.
Znajomość wieku ciąży ma również ogromne znaczenie w przypadku ciąż o nieprawidłowym przebiegu (czyli z patologią), czy zagrożonych przedwczesnym porodem.
Taka wiedza pozwala na udzielenie dziecku odpowiedniej pomocy we właściwym czasie.
W celu ustalenia wieku ciąży i przybliżonego terminu porodu stosuje się różne metody.
Najważniejsze z nich to:
- kalkulator ciąży, opierający się na regule obliczeniowej Naegelego, najpopularniejszej wykorzystywanej współcześnie technice wyliczania terminu rozwiązania;
- badanie ultrasonograficzne (USG), szczególnie przydatne u przyszłych mam, które przed zajściem w ciążę miały nieregularne cykle miesiączkowe, gdyż nie sprawdzi się u nich kalkulator ciąży. Najbardziej użytecznym parametrem w USG jest tzw. CRL, czyli długość ciemieniowo-siedzeniowa płodu;
- ustalenie dokładnej daty owulacji i współżycia płciowego dzięki szczegółowemu monitorowaniu cyklu menstruacyjnego;
- znajomość dokładnego terminu inseminacji wewnątrzmacicznej lub zapłodnienia pozaustrojowego i transferu zarodka w przypadku stosowania technik wspomaganego rozrodu;
- moment odczuwania pierwszych ruchów płodu;
- pomiar wysokości dna macicy co ma bezpośredni związek z wiekiem ciąży i wielkością płodu.
Dwa ostatnie sposoby są szczególnie przydatne, gdy kobieta zgłasza się do lekarza w dość zaawansowanej ciąży i nie jest w stanie podać daty ostatniej miesiączki ani ewentualnego terminu zapłodnienia.
Warto przy tym nadmienić, że obliczanie wieku ciąży na podstawie pojawienia się pierwszych ruchów płodu oraz wysokości dna macicy ma charakter przybliżony.
Są to metody zdecydowanie mniej precyzyjne niż chociażby USG czy kalkulator ciąży i obarczone są sporym ryzykiem błędu.
Wysokość dna macicy w ciąży w poszczególnych tygodniach
Wysokość dna macicy mierzy się w konkretnych tygodniach ciąży.
Przyjmuje się pewien schemat prawidłowych wartości w określonym czasie, według poniższej zasady:
- dno macicy w 8. tygodniu ciąży: na wysokości spojenia łonowego;
- dno macicy w 16. tygodniu ciąży: 1-2 palce powyżej spojenia łonowego;
- dno macicy w 20. tygodniu ciąży: 2-3 palce poniżej pępka;
- dno macicy w 24. tygodniu ciąży: na wysokości pępka;
- dno macicy w 28. tygodniu ciąży: na wysokości 2-3 palców powyżej pępka;
- dno macicy w 32. tygodniu ciąży: w połowie odcinka między pępkiem a wyrostkiem mieczykowatym;
- dno macicy w 36. tygodniu ciąży: znajduje się pod łukami żebrowymi;
- dno macicy obniża się w 40. tygodniu ciąży: na 1-2 palce poniżej łuków żebrowych.
Pomiędzy 26. a 34. tygodniem ciąży wysokość macicy odpowiada danemu tygodniowi ciąży.
Oznacza to, że przykładowo 29 cm odległości między spojeniem łonowym a dnem macicy świadczy o trwającym 29. tygodniu ciąży.
Jednak tego typu obliczenia nie są w pełni miarodajne, gdyż każda ciąża może przebiegać inaczej,
Co można stwierdzić w przypadku, gdy wysokość dna macicy nie jest zgodna z przyjętymi normami w poszczególnych tygodniach ciąży?
Szczegółowa diagnoza leży rzecz jasna w gestii lekarza. Nie można wykluczyć, że przyczyną nieprawidłowych odczytów pomiaru wysokości dna macicy w ciąży mogą być:
- złe obliczenie daty porodu;
- niewłaściwe położenie płodu;
- obecność ciąży mnogiej;
- nieprawidłowości w budowie macicy;
- płód olbrzymi, małowodzie, wielowodzie;
- obecność wad rozwojowych;
- zahamowanie wzrostu płodu.
Pamiętaj jednak, że prowadzenie każdej ciąży jest kwestią indywidualną, a wszelkie oceny rozwoju dziecka i zdrowia matki należy pozostawić w rękach specjalistów – ginekologów i położników.
Wysokość dna macicy po porodzie, czyli stopniowe obniżanie
Wiesz już, że wraz z rozwojem ciąży macica stopniowo zwiększa swoje rozmiary.
Po porodzie musi rzecz jasna powrócić do norm sprzed ciąży, czyli swojego pierwotnego położenia, wielkości, kształtu i stanu.
I tak się oczywiście dzieje.
Dzięki temu, że poziom niektórych hormonów znacznie spada po porodzie, spada też ukrwienie mięśnia macicy.
W efekcie tych zmian macica ma szansę w stosunkowo szybkim tempie powrócić do poprzednich rozmiarów – sprzed ciąży.
Warto nadmienić, że w połogu wszystkie kobiecie narządy rozrodcze wracają do tej samej czynności, co przed ciążą.
W pierwszych dobach po porodzie, świeżo upieczona mama może odczuwać skurcze w obszarze macicy, co świadczy o tym, że proces powrotu do stanu sprzed 9 miesięcy właśnie się rozpoczął.
Wraz z inwolucją, czyli cofaniem się zmian ciążowych i poporodowych, zmienia się również wysokość dna macicy, które sukcesywnie się obniża.
Tuż po urodzeniu łożyska wysokość dna macicy znajduje się mniej więcej w połowie odległości pomiędzy pępkiem a spojeniem łonowym.
Podczas pierwszej doby od przyjścia dziecka na świat dno macicy można wyczuć nieco wyżej, mniej więcej na wysokości pępka.
W piątym dniu połogu dno macicy ponownie znajduje się w połowie drogi pomiędzy spojeniem łonowym a pępkiem.
W dziesiątej dobie połogu dno macicy jest już na wysokości spojenia łonowego lub 1–2 palce powyżej.
Po 14 dniach od porodu macica przestaje być wyczuwalna podczas badania przez powłoki brzuszne.
Swoją standardową wielkość macica osiąga po około 6. tygodniach od porodu, czyli na koniec połogu.
Badanie dna macicy – jak wygląda i na czym polega?
Badanie wysokości dna macicy jest jednym z elementów standardowych badań położniczych wykonywanych kontrolnie w okresie ciąży, podczas wizyt u ginekologa.
Ma na celu oszacowanie wspomnianego już wieku ciąży oraz ocenę tego, czy płód rozwija prawidłowo, w odpowiednim tempie.
W trakcie rutynowego badania położniczego przeprowadzany jest indywidualny wywiad medyczny oraz badanie przedmiotowe, polegające na oglądaniu, osłuchiwaniu, dotykaniu i opukiwaniu.
Samo badanie dna macicy w ciąży polega na palpacyjnej, czyli dotykowej, ocenie położenia dna macicy w obszarze jamy brzusznej w stosunku do wyrostka mieczykowatego mostka i przeprowadzane jest w pozycji leżącej.
Wysokość dna macicy mierzy się od szczytu kości łonowej (spojenia łonowego) do dna macicy i określa w centymetrach, jako SF (symphysis-fundus).
Oznaczenie wysokości dna macicy ciężarna może znaleźć w karcie ciąży.
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Z. Ignasiak, A. Janusz, A. Jarosińska, Anatomia Człowieka, część II, wyd. VII, Wrocław 2002, Wydawnictwo AWF Wrocław, ISBN 83-87389-24-2
- A. Bochenek, M. Reicher, Anatomia człowieka. Tom II. Trzewa, wyd. X, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2018, ISBN 978-83-200-4501-7.
- B. Prażmowska, Opieka nad kobietą podczas porodu fizjologicznego, w: Pielęgniarstwo we współczesnym położnictwie i ginekologii, red. Celina Łepecka-Klusek, PZWL , 2010, str. 107.
- W. Pschyrembel, J. Dudenhausen: Położnictwo praktyczne i operacje położnicze, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 6, 2010.
Podobne artykuły
