Przyczyny nietrzymania moczu - u dzieci i dorosłych
Autor: Piotr Brzózka
Przyczyny nietrzymania moczu (inkontynencji) znacznie różnią się u dorosłych kobiet i mężczyzn, a także u dzieci. NTM powodowane może być przez zmiany hormonalne, dysfunkcje układu nerwowego, schorzenia układu moczowo-płciowego i wiele innych czynników. Jakich?
Przyczyny nietrzymania moczu
Przyczyny nietrzymania moczu są zróżnicowane, w zależności od postaci, jaką przybiera schorzenie, wieku oraz płci pacjenta, ogólnego stanu jego zdrowia, trybu życia, przebytych operacji etc. Jeśli chodzi o patogenezę, wyróżnia się trzy podstawowe typy inkontynencji:
- wysiłkowe nietrzymanie moczu – do wycieku moczu z cewki dochodzi na skutek aktywności fizycznej powodującej wzrost ciśnienia w jamie brzusznej, takiej jak sport, praca, kichanie, kaszel, śmiech. Powodem dysfunkcji jest osłabienie mięśni dna miednicy (tzw. mięśni Kegla) lub pogorszenie pracy aparatu zwieraczowego cewki moczowej. Jest to najczęstsza postać inkontynencji u kobiet, dotykająca około 40 procent pań po 55 roku życia, ale często też młodszych. Schorzenie to występuje także u mężczyzn, lecz ze znacznie mniejszą częstotliwością;
- NTM z parć naglących – związane jest z silnym uczuciem parcia na pęcherz, niewywoływanego jednak przez obiektywne czynniki patologiczne, takie jak infekcje układu moczowego, kamicę czy nowotwory. Również występuje częściej u kobiet, ale w tym przypadku dysproporcja nie jest rażąca;
- mieszane – przyczyny nietrzymania moczu mają związek zarówno z osłabieniem mięśni dna miednicy i cewki moczowej, jak też z nagłym i silnym parciem na pęcherz.
Przyczyny nietrzymania moczu u kobiet
Podłoże NTM rozpatrywać można też pod kątem tzw. czynników ryzyka, a także predyspozycji. W takim ujęciu najczęstsze przyczyny nietrzymania moczu u kobiet to:
W przypadku wysiłkowego NTM:
- zmiany hormonalne występujące w okresie menopauzy – niedobór estrogenów,
- poród uszkadzający struktury w okolicach krocza, w tym mięśnie, nerwy i tkankę łączną w obrębie miednicy mniejszej,
- przebyte operacje cewki moczowej oraz ginekologiczne (np. usunięcia macicy),
- wady wrodzone, w tym wada tkanki łącznej,
- radioterapia.
W przypadku NTM z parć naglących:
- schorzenia neurologiczne (stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona oraz Alzheimera, urazy rdzenia kręgowego, udary mózgu),
- operacje w miednicy mniejszej.
Należy pamiętać, że sama płeć żeńska jest czynnikiem zwiększającym ryzyko zapadnięcia na NTM, podobnie jak podeszły wiek. Oprócz tego należy jeszcze wymienić determinanty „przyczyniające się”, takie jak palenie papierosów, picie alkoholu, otyłość, częste zaparcia, a także przyjmowanie niektórych leków.
Przyczyny nietrzymania moczu u mężczyzn
Przyczyny nietrzymania moczu u mężczyzn są nieco odmienne. Wymienić wśród nich można przede wszystkim:
- przerost gruczołu krokowego, czyli prostaty. Narząd ten znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie pęcherza. Zwiększając swoją objętość, co jest normalnym objawem starzenia organizmu, prostata zaczyna uciskać pęcherz, zwiększając uczucie parcia na mocz, a w konsekwencji – jego popuszczanie;
- uszkodzenia i osłabienie newralgicznych struktur (m.in. zwieracza cewki moczowej) w wyniku operacji urologicznych, w szczególności związanych z prostatą (prostatektomia, przezcewkowa elektroresekcja, adenomektomia stercza), a także zabiegów w obrębie odbytnicy;
- choroby neurologiczne – podobnie jak u kobiet;
- osłabienie mięśni dna miednicy w związku ze starzeniem się organizmu.
O ile w przypadku kobiet NTM zazwyczaj ma postać wysiłkową, o tyle u mężczyzn 80 procent przypadków związanych jest z nadreaktywnością pęcherza.
Jakie są przyczyny nietrzymania moczu u dzieci?
Nietrzymanie moczu u dzieci to przede wszystkim tak zwane moczenie nocne, ale coraz częściej mówi się też o dziennym. Z raportu SMG/KRC wynika, że problem ten dotyczy około 300 tysięcy pacjentów w wieku 5-14 lat. Do niedawna utrzymywał się pogląd, iż główną przyczyną nietrzymania moczu u dzieci są zaburzenia emocjonalne o charakterze lękowym, związane między innymi z patologiami życia w środowisku szkolnym czy domowym.
Dziś wiemy, że zaburzenie to ma zdecydowanie bardziej złożone podłoże, a nerwica jest jednym tylko z potencjalnych jego powodów (stosunkowo rzadkim). Badania wykazały, że dysfunkcja ta jest silenie warunkowana genetycznie – w przypadku około 40 proc. małych pacjentów udało się stwierdzić, iż tego typu problem dotyczył w przeszłości przynajmniej jednego z jego rodziców. Zgodnie z wprowadzoną klasyfikacją, u dzieci wyróżnia się obecnie:
- moczenie niemonosymptomatyczne – jego przyczyną mogą być wrodzone lub nabyte nieprawidłowości układu moczowego albo nerwowego, zaburzenia endokrynologiczne oraz metaboliczne. Wymienić w tym kontekście można między innymi takie problemy zdrowotne, jak: wady zastawki cewki tylnej, odpływy pęcherzowo-moczowodowe, ektopia ujścia moczowodu, tzw. pęcherz neurogenny, będący konsekwencją przepukliny oponowo-rdzeniowej, przewlekła choroba nerek, cukrzyca, moczówka centralna lub nerkowa, tubulopatia, nawykowa polidypsja, padaczka, uporczywe zaparcia, alergie pokarmowe, zespół bezdechów nocnych;
- moczenie nocne monosymptomatyczne, którego przyczyną są przede wszystkim zaburzenia czynnościowe układu moczowego, w tym głównie nadmiar moczu produkowanego w nocy w stosunku do objętości pęcherza.
Przyczyny hormonalne nietrzymania moczu
Wśród wszystkich czynników etiologicznych nietrzymania moczu, w szczególności warto wyróżnić przyczyny hormonalne, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. W pierwszym z przypadków, w grę najczęściej wchodzi obniżenie poziomu estrogenów, a więc żeńskich hormonów płciowych, co następuje w okresie menopauzy. Jedną z konsekwencji tego stanu rzeczy jest obniżenie napięcia mięśniowego, a co za tym idzie - utrata elastyczności cewki moczowej oraz mięśni dna miednicy.
Dochodzi też w związku z tym do zmniejszenia ilości kolagenu w mięśniach i więzadłach, co negatywnie wpływa na stabilność i funkcjonowanie struktur znajdujących się w obrębie miednicy mniejszej. Także u mężczyzn kluczową rolę odgrywają hormony. Wraz z rozpoczynającą się andropauzą (po 40-45 roku życia) spada poziom testosteronu, wskutek czego rozpoczyna się przerost prostaty i związany z tym ucisk cewki moczowej.
Czytaj też:
- Nietrzymanie moczu u kobiet - leki, tabletki. Leczenie
- Nietrzymanie moczu u mężczyzn. Wkładki urologiczne, leki
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Bibliografia do artykułu
- Katarzyna Jobs, Anna Jung, Moczenie nocne u dzieci – aktualnie obowiązujące definicje i standardy postępowania, Pediatr Med Rodz 2014, 10 (1)
- Wysiłkowe nietrzymanie moczu, Zespół pęcherza nadreaktywnego, http://www.ntm.pl
- Tomasz Derewiecki, Małgorzata Mroczek, Piotr Majcher, Paweł Chruściel, Znaczenie problemu nietrzymania moczu wśród kobiet po 40 roku życia, Hygeia Public Health 2015, 50(1)
- Paweł Dębiński, Tadeusz Niezgoda, Klasyfikacja nietrzymania moczu i sposoby leczenia, Przegląd urologiczny 2014/5 (87)
- Joanna Witkoś, Grzegorz Onik, Jan Budziosz, Karolina Sieroń, Wysiłkowe nietrzymanie moczu – czynności sprzyjające występowaniu objawów choroby, Ostry dyżur 2016 . tom 9 . numer 4
Podobne artykuły
