Malaria – objawy, zarodziec, szczepionka, lek na malarię
Każdego roku typowe dla malarii objawy przechodzi około 220 milionów ludzi na całym świecie. Objawy malarii a także jej powikłania okazują się śmiertelne dla około 600 tysięcy osób w skali 12 miesięcy. Mimo, że zarodziec malarii jest jednym z największych zagrożeń zdrowotnych na świecie, pierwsza w historii szczepionka na malarię dopiero w 2018 r. ma być pilotażowo wprowadzona w 3 krajach Afryki. Reszta świata musi wstrzymać oddech i w razie potrzeby zdać się na tradycyjne leki na malarię…
Co to jest malaria?
Malaria, zwana też zimnicą, pozostaje w drugiej dekadzie XXI wieku roku jedną z najbardziej śmiercionośnych chorób w skali całego globu. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że rocznie na malarię zapada około 220 milionów ludzi, z czego około 600 tysięcy umiera. Do około 80 procent zachorowań dochodzi w Afryce, z czego 4/5 przypadków dotyczy dzieci poniżej 5 roku życia.
Co to jest malaria? Malaria to groźna choroba pasożytnicza wywoływana przez zarodźce – pierwotniaki z rodzaju Plasmodium, przenoszona przez samice komarów widliszek. Najbardziej typowym objawem malarii są silne dreszcze, bardzo wysoka gorączka oraz potężne poty, następujące po sobie cyklicznie, w odstępach od 24 do 72 godzin, w zależności od tego, który z typów zarodźca był źródłem zakażenia malarią.
Sprawdź także: Malaria w Polsce - choroby przenoszone przez komary
Malaria - objawy
Pierwsze objawy malarii pojawiają się około 2 tygodni od kontaktu z przenoszącym zakażenie komarem. Malaria zaczyna się atakiem dreszczy, któremu towarzyszy uczucie potwornego zimna. Objawy te zwiastują nadejście gorączki, która trwa około 4-6 godzin i zazwyczaj przekracza pułap 40 stopni Celsjusza. Potem temperatura spada, co objawia się intensywnym poceniem się.
W dalszej kolejności cykl powtarza się aż do czasu wyleczenia. W międzyczasie pojawiają się też inne objawy malarii, takie jak ból głowy, wymioty, nudności, biegunka, bóle brzucha spowodowane powiększeniem śledziony, bóle mięśni i stawów oraz kręgosłupa, duszności, kaszel. Malaria objawy może też mieć poważniejsze, jak choćby zaburzenia świadomości, majaczenie, niedokrwistość hemolityczna, żółtaczka, uszkodzenia neurologiczne, uszkodzenia narządów wewnętrznych. W najcięższych przypadkach malaria kończy się śmiercią. Wiele przy tym zależy, jaki charakter ma choroba, co w dużej mierze warunkowane jest typem zarodźca, który wywołał malarię.
Zarodziec malarii
Zarodziec malarii to pierwotniak pasożytujący w wątrobie i śledzionie, a także w czerwonych krwinkach człowieka (żywiciela pośredniego) oraz w organizmie komara (żywiciela ostatecznego). Zarodziec malarii występuje w kilku odmianach, wśród których wymienić można:
- Zarodziec ruchliwy (Plasmodium vivax)
- Zarodziec sierpowaty (Plasmodium falciparum)
- Zarodziec pasmowy (Plasmodium malariae)
- Zarodziec owalny (Plasmodium ovale)
- Zarodziec małpi (Plasmodium knowlesi)
Najczęściej człowiek narażony jest na zakażenie przez zarodziec ruchliwy, natomiast najniebezpieczniejszą odmianą jest zarodziec sierpowaty – możliwe powikłania wywołanej przez niego malarii to m.in. uszkodzenia mózgu, ciężka niewydolność krążeniowo-oddechowa, niewydolność nerek, śpiączka. Część powikłań może się okazać śmiertelna.
Zarodziec malarii – cykl rozwoju
Aby zrozumieć, w jaki sposób dochodzi do zakażenia przez zarodziec malarii, należy wyjaśnić, na czym polega cykl rozwoju tego pierwotniaka. Pełny cykl rozwoju zarodźca malarii obejmuje kilka faz, wśród których można wymienić
- rozmnażanie płciowe w organizmie komara
- powstanie sporozoitów, czyli inwazyjnych form, które poprzez ślinę komara trafiają do krwiobiegu człowieka
- Rozmnażanie bezpłciowe w organizmie człowieka – kolejne podziały w wątrobie oraz czerwonych krwinkach, których rezultatem jest rozrywanie erytrocytów i atak uwolnionych merozoitów na kolejne krwinki, skutkujący wysoką gorączką
- Wytworzenie gametocytów w organizmie człowieka, które mogą zostać pobrane przez kolejnego komara wraz z krwią i po przejściu opisanego wyżej procesu rozmnażania płciowego, przekazane następnemu człowiekowi – tak dochodzi do większości przypadków zakażeń malarią.
Szczepionka na malarię
Ze względu na przerażające żniwo, jakie zbiera każdego roku choroba, szczepionka na malarię od dziesiątek lat spędza naukowcom sen z powiek. Choć trudno w to uwierzyć, przełom w tej kwestii ogłoszono dopiero w 2015 roku, gdy po 30 latach badań jeden z koncernów farmaceutycznych, przy wsparciu fundacji Billa i Melindy Gatesów zakończył pracę nad specyfikiem zwiększającym odporność na malarię. Na 2018 rok zapowiedziano pilotażowy program, w ramach którego pierwsza w historii szczepionka na malarię zostanie podana 750 tysiącom dzieci w Ghanie, Kenii i Malawi. Szacuje się, że stworzona szczepionka na malarię pozwala w 40 procentach zapobiec rozwojowi najcięższych postaci choroby. Nie jest to oszałamiający odsetek, ale biorąc pod uwagę skalę zjawiska, WHO ma nadzieję, że szczepionka na malarię uratuje dziesiątki tysięcy istnień ludzkich w skali roku.
Pamiętać należy, że pilotażowe wprowadzenie szczepionki na malarię w trzech afrykańskich krajach nie oznacza, że specyfik ten będzie szybko (o ile w ogóle) dostępny dla podróżnych udających się w tropiki. Póki co, zawierzyć trzeba innym metodom zapobiegania malarii, a w razie konieczności – podjąć leczenie.
Czytaj również: Szczepionka na malarię - cena. Profilaktyka malarii
Lek na malarię – tabletki na malarię ACT
Leki przeciwmalaryczne stosowane są w dwóch celach. Pierwszy to profilaktyka (o czym więcej za chwilę), drugi to oczywiście leczenie w sytuacji, gdy doszło do zakażenia. Jako standard w krajach objętych ryzykiem malarii, stosuje się w takiej sytuacji terapię ACT (Artemisinin-based Combination Therapy). W jej ramach tabletki na malarię używane są w różnych kombinacjach, przy czym prawie zawsze jednym ze składników jest tzw. artemizyna lub jej syntetyczne pochodne. Możliwe warianty spotykane w terapii ACT to:
- artemeter/lumefantryna
- dihydroartemizynina/piperachina
- artezunat/amodiachina
- artezunat/sulfadoksyna-pirymetamina
- artezunat + meflochina
- artezunat + doksycyklina lub klinadamycyna
- atowakwon/prokwanil
- chinina + doksycyklina lub klindamycyna
- chlorochina + prymachina
Terapia ACT jest skuteczna w przypadku zakażeń przez większość zarodźców malarii. Jednak zakażenie najbardziej zjadliwym zarodźcem sierpowatym implikuje konieczność szpitalnego leczenia na oddziale intensywnej terapii, gdzie oprócz tabletek na malarię, podaje się też dożylnie artesunian, ewentualnie artemeter lub chininę.
Czytaj więcej: Malaria - leczenie w Polsce, leki przeciwmalaryczne
Malaria profilaktyka
Tak jak wspomnieliśmy, wobec braku szczepionki na malarię, niezwykle istotne stają się działania profilaktyczne. W przypadku malarii profilaktyka obejmuje kilka metod:
- Ostrożność: nie przebywanie na otwartych przestrzeniach od zmroku do świtu bez odpowiedniego zabezpieczenia przed komarami, nie pozostawianie otwartych okien w hotelu itp.
- Moskitiery – fizyczne zabezpieczanie się przed dostępem komarów do pomieszczeń, w których przebywamy. Moskitiery można montować na oknach, lub nad łóżkiem, czy nad stołem.
- Repelenty – środki chemiczne odstraszające komary, oparte na takich substancjach jak DEET lub IR3535. Dostępne w aerozolach, kremach i żelach, służą do zabezpieczania części ciała, które nie są okryte ubraniem.
- Chemioprofilaktyka malarii – czyli zabezpieczenie farmakologiczne. Przed wyjazdem w tropiki zaleca się nabyć tabletki na malarię i przyjmować je profilaktycznie, zaczynając cykl od 1 do 7 dni przed rozpoczęciem podróży, kontynuując przez cały czas jej trwania i kończąc 4 tygodnie po powrocie do domu. W chemioprofilaktyce najczęściej stosuje się następujące tabletki na malarię:
- Doksycyklina – antybiotyk z grupy tetracyklin
- Chlorochina – lek pierwotniakobójczy
- Meflochina – związek chemiczny w Polsce niedostępny w sprzedaży, podejrzewany o silne skutki uboczne.
Zobacz artykuł:
Choroby tropikalne - z wysypką, zakaźne, pasożytnicze
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Podobne artykuły
