Tarczyca – jak ważną rolę pełni w Twoim organizmie?
Autor: Marta Chruścińska / artykuł konsultowany z dr Małgorzatą Śmiechurą
Tarczyca to mały, ale bardzo ważny narząd w Twoim organizmie.
Jego funkcjonowanie ma wpływ na każdy układ (pokarmowy, mięśniowy, nerwowy, itd.) w Twoim ciele.
Dlatego właśnie problemy z tarczycą mają naprawdę szeroki zakres skutków ubocznych, które możesz u siebie odczuwać lub nie wiązać ich z tym organem.
Senność, problemy z koncentracją, problemy skórne, nieregularne cykle miesiączkowe, a nawet… problemy z układem krążenia!
Jeśli zauważysz niepokojące objawy – niezwłocznie zgłoś się do lekarza lub wykonaj badania hormonalne w kierunku chorób tarczycy.
Jakie to badania i czy jesteś je w stanie wykonać na NFZ?
Przeczytaj tekst i dowiedz się – jak ważne funkcje pełni tarczyca?
Spis treści:
Czym jest tarczyca i jaka jest jej funkcja?
Gdzie znajduje się tarczyca?
Hormony produkowane przez tarczycę
Choroby tarczycy
Niedoczynność tarczycy: objawy
Nadczynność tarczycy: objawy
Badania tarczycy
Normy hormonów tarczycy
USG tarczycy
Tarczyca: czym jest ten organ i jakie są jego funkcje?
Tarczyca jest największym gruczołem układu wewnątrzwydzielniczego (hormonalnego), umiejscowionym u podstawy szyi.
U dorosłego człowieka waży zaledwie 20-30 gramów.
Waga tarczycy nie przekłada się jednak na jej istotność dla organizmu.
To znaczy?
Od niej zależy tak naprawdę… praca niemal każdego układu w Twoim ciele.
Produkowane przez tarczycę hormony regulują funkcjonowanie układu:
- nerwowego;
- pokarmowego;
- mięśniowego;
- krwionośnego;
- płciowego.
Odpowiadają także za termogenezę (utrzymanie stałej temperatury ciała), metabolizm białek, tłuszczów i węglowodanów, gospodarkę wodno-elektrolitową oraz wapniowo-fosforanową.
Często jest Ci zimno?
Może to świadczyć o złej pracy tarczycy!
Ale… myślisz, że to tylko wewnętrzne procesy?
Nic bardziej mylnego!
Od stężenia hormonów tarczycy we krwi zależy także kondycja Twojej skóry, włosów i paznokci.
Co więcej…
Tyroksyna oraz trójjodotyronina mają decydujący wpływ na embiorgenezę – są niezbędne do rozwoju ośrodkowego układu nerwowego u płodu oraz do wzrostu kości.
Warunkują także przebieg dojrzewania płciowego.
Poza tym nieprawidłowe stężenie hormonów tarczycy u matki może skutkować nieodwracalnymi zaburzeniami rozwojowymi u dziecka.
Dlatego bardzo ważne są profilaktyczne badania tarczycy, zwłaszcza wtedy kiedy planujesz zajść w ciążę oraz podczas samej ciąży.
Gdzie jest i jak wygląda tarczyca?
Tarczyca jest umiejscowiona w przednio-dolnej części szyi – znajduje się poniżej krtani i przylega bezpośrednio do tchawicy.
Jak wygląda chora tarczyca?
Czasem można ją wyczuć, jeśli jest, np. powiększona.
A czasem nawet... zobaczyć!
Bo powiększona tarczyca często odznacza się na skórze.
Ze względu na jej położenie, możesz także odczuwać np. ucisk na gardło, co świadczy o tym, że może tam występować jakiś stan zapalny.
Więzina tarczycy znajduje się w przedniej części szyi, dokładnie na wysokości drugiego, trzeciego i czwartego pierścienia tchawicy.
Jak anatomicznie wygląda tarczyca?
Gruczoł tarczycowy jest zbudowany z dwóch płatów bocznych i łączącej je więziny, nazywanej także cieśnią.
Niekiedy występuje także trzeci płat piramidowy, będący pozostałością przewodu tarczowo-językowego z okresu płodowego.
Szacuje się, że występuje on u około 28-55 procent populacji.
Tarczyca kształtem przypomina motyla lub kokardę.
Wyposażona w płat piramidowy bywa także przyrównywana do litery „H”, bez niego zaś do litery „U”.
Nie jest to jednak narząd, który u każdej osoby będzie wyglądał tak samo.
Dlaczego?
Gruczoł tarczowy zazwyczaj jest niesymetryczny – na ogół prawy płat jest większy od lewego.
W rzadkich przypadkach więzina tarczycy jest nieobecna, wtedy gruczoł składa się z dwóch niezależnych płatów.
Poza tym jej rozmiar i kształt może zmieniać się nawet pod wpływem różnych faz cyklu miesiączkowego u kobiet.
Komórki pęcherzykowe są podstawową jednostką czynnościową i strukturalną tarczycy i układają się w pęcherzyki wypełnione koloidem.
Pomiędzy pęcherzykami lub w ich ścianie występują komórki C tarczycy.
Cechą charakterystyczną tarczycy jest także bardzo dobre ukrwienie – przepływ krwi wynosi 5 ml/g/min.
Jakie hormony produkuje tarczyca?
Gruczoł tarczowy człowieka wytwarza i wydziela do krwi trzy (bardzo ważne) hormony:
- tyroksynę (T4);
- trójjodotyroninę (T3);
- kalcytoninę.
Należy je badać zwłaszcza wtedy jeśli masz podejrzenie, że praca Twojej tarczycy może być zaburzona.
Lekarze często zalecają tylko zbadanie TSH, czyli hormon produkowany przez przysadkę mózgową, który stymuluje tarczycę do działania.
Tymczasem to właśnie wyniki FT3 i FT4 często wskazują, co dolega Twojej tarczycy.
Tyroksyna jest głównym produktem wydzielniczym tarczycy – stanowi aż 85 procent jej produkcji hormonalnej.
Za co odpowiada ten hormon?
Pełni głównie funkcję prohormonu.
Czyli?
Prohormony w ujęciu biologicznym to takie hormony, które modyfikują się i rozdzielają na właściwie cząstki innych hormonów.
T4 jest prekursorem trójjodotyroniny, będącej aktywnym biologicznie hormonem, który bierze udział w produkcji energii w każdej żywej komórce Twojego organizmu.
Konwersja T4 do T3 zachodzi w tarczycy, wątrobie, nerkach, mięśniach szkieletowych, sercu oraz innych narządach przy udziale enzymów dejodynazy.
Kalcytonina z kolei jest hormonem wytwarzanym przez komórki C tarczycy, który odpowiada przede wszystkim za gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu.
Komórki C tarczycy to duże komórki o owalnych jądrach.
Znajdują się na obwodzie pęcherzyków, a czasem także pomiędzy nimi.
Co dzieje się, kiedy tarczyca wytwarza nieprawidłową ilość hormonów?
Otóż problemy z tarczycą pojawiają się wtedy, gdy zaczyna ona wytwarzać za mało (lub za dużo) hormonów.
I wtedy…
Należy suplementować niedobory hormonów lekami, lub też hamować innymi środkami zbytnie ich wytwarzanie.
Czy choroby tarczycy można zaliczyć do chorób cywilizacyjnych?
Okazuje się, że… niestety tak.
Dlaczego?
Ponieważ czynniki środowiskowe mogą odgrywać bardzo dużą rolę, jeśli chodzi o tarczycę.
Kwestie, które mogą zwiększać Twoją podatność na nieprawidłową pracę tarczycy, to:
- stres (zwłaszcza długotrwały);
- zanieczyszczenia środowiska;
- hormony zawarte w jedzeniu (zwłaszcza w mięsie);
- uwarunkowania genetyczne;
- występujące inne choroby autoimmunologiczne;
- niedobory żywieniowe;
- zawartość jodu w spożywanej żywności.
Zdarza się, że problemy z tarczycą mają naprawdę poważny wpływ na Twoje samopoczucie.
Do wczesnych objawów, które mogą sygnalizować Ci problemy z tym organem należą przede wszystkim apatia, ciągłe zmęczenie i niewyspanie oraz wzmożone odczuwanie zimna w organizmie.
Poza tym w wyniku zaburzeń czynnościowych tarczycy mogą rozwinąć się różnorodne schorzenia.
Jakie?
Do najczęstszych chorób gruczołu tarczowego zaliczają się nadczynność i niedoczynność tarczycy.
A jak się objawiają?
Niedoczynność tarczycy – jakich objawów możesz się spodziewać?
Niedoczynność tarczycy jest zespołem objawów chorobowych związanym z niedoborem hormonów w organizmie.
Choroba daje następujące objawy:
- zaparcia;
- przyrost masy ciała;
- wodobrzusze;
- bradykardia (spowolnienie pracy serca);
- spowolnienie ruchów i mowy;
- osłabienie siły mięśniowej;
- zmniejszona tolerancja wysiłku;
- płyn w worku osierdziowym;
- niedokrwistość;
- senność;
- zaburzenia pamięci i koncentracji;
- obfite miesiączki i cykle bezowulacyjne u kobiet;
- sucha, łuszcząca się skóra;
- obrzęki tkanki podskórnej i pogrubienie rysów twarzy;
- suche, łamliwe i nadmiernie wypadające włosy.
Jak widzisz, niektóre objawy są mniej poważne (senność), inne trochę bardziej (spowolnienie pracy serca).
Warto mieć na uwadze swój organizm oraz to, jakie daje Ci sygnały, aby w porę reagować.
Nadczynność tarczycy: objawy
A jak może objawiać się nadczynność tarczycy?
Analogicznie do niedoczynności, nadczynność tarczycy jest związana z nadmiarem jej hormonów w Twoim organizmie, czego objawem może być:
- tachykardia (przyspieszenie pracy serca);
- spadek masy ciała;
- rozdrażnienie;
- nerwowość;
- niepokój;
- drżenie rąk;
- biegunki;
- bezsenność;
- wytrzeszcz oczu;
- nadmierna potliwość;
- skąpe miesiączki.
Mogą pojawić się także problemy skórne czy przyrost masy ciała, pomimo, że zazwyczaj przy nadczynności jest to spadek kilogramów.
Charakterystyczne mogą być także… nieregularne cykle miesiączkowe, a także problemy z zajściem w ciążę!
Pamiętaj jednak, że tak naprawdę ile osób – tyle objawów.
Tarczyca może dawać różne sygnały i w różnych kombinacjach, dlatego tak ważna jest za równo Twoja czujność, jak i lekarza.
Poza tym – jeśli podejrzewasz, że coś może być nie tak, a szereg wyżej opisanych objawów pokrywa się z rzeczywistością, zawsze możesz umówić się na konsultację z lekarzem rodzinnym (telefoniczną lub online)lub endokrynologiem.
Być może potrzebna będzie dalsza diagnostyka, jednak będziesz w stanie porozmawiać ze specjalistą dużo wcześniej, niż np. w Twojej przychodni.
Badaj swoją tarczycę!
Jak często?
Najlepiej raz na rok.
Nawet (a zwłaszcza) profilaktycznie!
Jeśli masz uwarunkowania genetyczne do chorób tarczycy, to tym bardziej jest to dla Ciebie wskazane.
Zwłaszcza, że badania tarczycy (czyli TSH, FT3 i FT4) możesz wykonać na zlecenie swojego lekarza rodzinnego, czyli w ramach NFZ – bezpłatnie.
Przy okazji wykonywania, np. morfologii warto poprosić lekarza także o dodatkowe parametry, jakimi są właśnie hormony tarczycy.
Co daje taki obraz?
Często stężenia hormonów tarczycy względem siebie (np. podwyższone TSH, a FT4 w dolnej granicy) będą wskazywać na to, że możesz mieć niedoczynność tarczycy.
Jeśli wyniki będą odwrotne (TSH poniżej normy, a FT4 w górnych widełkach), to prawdopodobnie masz nadczynność tarczycy.
Jeśli okaże się, że cierpisz na chorobę tarczycy to powinno się także raz na rok (lub częściej, jeśli jest taka potrzeba) monitorować także przeciwciała aTG, aTPO i TRAb.
Niestety lekarz rodzinny może nie przepisać Ci tych badań na NFZ.
Możliwe, że w celu dalszej diagnostyki wyda skierowanie do poradni endokrynologicznej, gdzie lekarz specjalista będzie mógł zalecić Ci wykonanie tych wskaźników.
A co to za parametry?
Są to wskaźniki, które mogą potwierdzić lub wykluczyć występowanie autoimmunologicznych chorób tarczycy, do których należy np. choroba Hashimoto.
Oczywiście badania tarczycy możesz wykonać także odpłatnie.
Wiele przychodni oferuje pakiety tarczycowe, dzięki czemu zapłacisz trochę mniej za badania, niż w przypadku, kiedy każdy wynik wykonywany byłby oddzielnie.
W laboratoriach pakiety (podstawowe i rozszerzone) często są w promocjach, dlatego warto obserwować różne punkty w swoim mieście.
Na przykład za rozszerzony pakiet tarczycowy (TSH, FT3, FT4, aTPO, aTG i TRAb) zapłacisz w regularnej cenie około 350 zł, a w promocyjnej około 180 zł.
Jakie poziomy hormonów powinna zachować Twoja tarczyca?
Chcesz wiedzieć, czy Twoje wyniki mieszczą się w normie?
Jeśli chodzi o TSH, to jest to 0,27–4,2 µU/ml, a dla kobiet w ciąży:
- I trymestr: od 0,1 do 2,5 mIU/l;
- II trymestr: od 0,1 do 3,0 mIU/l;
- III trymestr :od 0,1 do 3,0 mIU/l.
Z kolei hormony produkowane przez tarczycę mają normy:
- FT3: 2,00 – 4,40 pg/m;
- FT4: 0,93 – 1,70 ng/dl.
Jeśli badaniu zostały poddane także przeciwciała, to zazwyczaj:
- anty-TPO: podwyższone, powyżej 35 IU/ml;
- anty-TG: podwyższone, powyżej 115 IU/ml.
Oczywiście pamiętaj, że powyższe normy mogą odbiegać od tego, jakie są w miejscu, w którym zrobiono badania.
Choć możesz się po prostu rozeznać w wynikach – nie odkładaj wizyty u lekarza, jeśli któryś wynik nie wyszedł prawidłowo.
Czasem oczywiście potrzebne jest powtórzenie badań, ale niech zadecyduje o tym lekarz.
Już nawet jeden zmieniony wynik może być sygnałem, że zaczyna dziać się coś niepokojącego.
Jeśli masz kłopot z interpretacją wyników badań, może je skonsultować online z lekarzem w Dimedic.
Czy konieczne jest USG tarczycy?
Czasem oprócz badań, które pobierane są z krwi, konieczne jest także sprawdzenie tego, jak wygląda tarczyca poprzez badanie ultrasonograficzne (USG).
Kiedy może zalecić Ci je lekarz?
Na przykład wtedy, kiedy podejrzewa jakieś patologie tarczycy czy wyczuwa jakieś guzki.
Poza tym zaleci Ci je także wtedy, kiedy:
- podejrzewa wole guzkowe;
- chce skontrolować stan Twojej tarczycy;
- wyczuwa guzki lub inne zmiany palpacyjne (poprzez dotyk);
- podejrzewa rozrost w obrębie narządu;
- jesteś po leczeniu radiologicznym w obrębie szyi;
- masz uwarunkowania genetyczne do chorób tarczycy, w tym nowotworów.
Warto badać tarczycę ultrasonograficznie.
Czasem okazuje się, że struktura tarczycy jest np. niejednorodna, ale dopóki Twoje wyniki badań z krwi są dobre – często nie ma się czym martwić.
Przy okazji warto wspomnieć, że badanie USG nie boli.
W czasie badania po prostu leżysz na plecach, a lekarz głowicą aparatu ultrasonograficznego przejeżdża po szyi badając tarczycę oraz sąsiadujące z nią struktury.
Do badania nie musisz się jakoś specjalnie przygotowywać, wystarczy, że założyć ubranie, które nie będzie kolidowało lekarzowi w swobodnym poruszaniu się głowicą po Twojej szyi.
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Podobne artykuły
