Tabletka „dzień po”, czyli awaryjna antykoncepcja na nieplanowane przypadki: jak działa i czy jest bezpieczna?
Autor: Marta Chruścińska / artykuł konsultowany z dr Justyną Milewską
Jak mawiają – przypadki chodzą po ludziach.
Może się to zdarzyć także w łóżku.
Jeśli na co dzień się zabezpieczasz, ale jesteś aktywna seksualnie, to awaryjne sytuacje mogą przytrafić się nawet Tobie.
Pęknięta lub zsunięta prezerwatywa, pominięcie tabletki antykoncepcyjnej czy po prostu złe wyliczenie dni płodnych.
Pamiętaj, że istnieją sposoby na to, aby zminimalizować ryzyko zajścia w nieplanowaną ciążę.
Mowa o antykoncepcji awaryjnej, zwanych „tabletkami awaryjnymi”, czy tabletkami „dzień po”.
Możesz dostać je jedynie na receptę lub e-receptę i kupić w aptece.
Pamiętaj, żeby środki hormonalne i inne leki kupować jedynie z zaufanych źródeł.
A jak działają te tabletki i czy to, że pomawia się je o bycie „wczesnoporonnymi” to fakt czy mit?
Spis treści:
Czym jest tabletka „dzień po” (antykoncepcja awaryjna)?
Jak działa antykoncepcja awaryjna
Skuteczność tabletki „dzień po”
Następny cykl po zażyciu antykoncepcji awaryjnej
Skutki uboczne tabletki „dzień po”
Antykoncepcja awaryjna: na receptę czy bez?
Ile kosztuje antykoncepcja awaryjna
Leki wczesnoporonne a tabletka „dzień po”
Antykoncepcja awaryjna w postaci tabletki „dzień po” – co to jest?
Tabletka „dzień po” (ang. morning after pill lub EC – emergency contraception) jest formą awaryjnej antykoncepcji, która ma zapobiec dojściu do zapłodnienia po stosunku seksualnym bez zabezpieczenia.
Właściwie nie tylko w takiej sytuacji.
Każdemu może zdarzyć się pęknięta prezerwatywa w trakcie seksu czy też po prostu chwila zapomnienia.
Działanie antykoncepcji awaryjnej opiera się na zatrzymaniu owulacji, a przez to – uniemożliwieniu dojścia do zapłodnienia.
Co ważne – tabletka „dzień po” nie przerywa ciąży (jeśli zdążyło dojść do zapłodnienia) i dotychczasowe badania nie wykazały także, by ta tabletka miała negatywny wpływ na istniejącą ciążę.
Krąży opinia, że tabletka „dzień po” jest tabletką wczesnoporonną, ale w związku z powyższym – odpowiedź brzmi – nie.
Jest to mit.
Tzw. antykoncepcja awaryjna powstała po to, żeby w sytuacjach nagłych i nieprzewidzianych móc uniknąć niechcianej ciąży.
Jeśli się przed nią zabezpieczasz (z różnych przyczyn), to niewątpliwie podchodzisz do tematu odpowiedzialnie.
Kobiety najczęściej sięgają po ten rodzaj antykoncepcji, gdy inna forma zabezpieczenia się przed niechcianą ciążą zawiodła, bo np. pomyliła się w obliczeniach dni płodnych.
Po „tabletkę po” sięgają też kobiety, które padły ofiarą gwałtu.
Antykoncepcja awaryjna jest formą antykoncepcji doraźnej, bo przyjmuje się ją jednorazowo po odbytym stosunku.
Jest zalecana niezależnie od dnia cyklu, w momencie kiedy miał miejsce stosunek bez zabezpieczenia lub istnieje ryzyko ciąży związane z nieprzewidzianą sytuacją.
W Polsce możesz otrzymać receptę na tabletkę awaryjną na dwa rodzaje tabletek, które opierają się na podobnym mechanizmie działania.
Różnią się składem i czasem skuteczności, jednak oba dostępne są w aptekach wyłącznie na receptę.
Możesz także skorzystać z szybkiej konsultacji online na tabletkę dzień po w Dimedic.eu; jeśli lekarz uzna, że są wskazania do jej przyjęcia – przepisze Ci e-receptę, którą zrealizujesz w polskich aptekach.
Pierwszy z preparatów – Escapelle (inaczej Levonelle) zawiera lewonorgestrel i powinien być zażyty maksymalnie w ciągu 72 godzin od stosunku.
Z kolei tabletka ellaOne zawiera octan uliprystalu i powinna być połknięta najpóźniej w ciągu 120 godzin od aktywności seksualnej.
Zasada jest jedna – im wcześniej zażyjesz taką tabletkę, tym bardziej zwiększasz swoje szanse na pomyślne dla Ciebie rozwiązanie – czyli opóźnienie owulacji i zminimalizowanie możliwości zapłodnienia.
Na jakiej zasadzie działa tabletka awaryjna „dzień po”?
Skuteczność działania tabletki zależy od tego, w jakim fazie cyklu się znajdujesz wtedy, kiedy ją zażywasz.
Jeśli jesteś tuż przed owulacją środki aktywne w preparatach hamują ją, uniemożliwiając jednocześnie dojrzenie komórki jajowej, a przez to – zapłodnienie jej i zajście w ciążę.
Do czego to prowadzi?
Plemnik obumiera zanim zapłodni komórkę jajową, której owulacja jest opóźniona.
Jeśli antykoncepcja awaryjna jest przyjęta po owulacji, to powoduje tylko zmiany w błonie śluzowej macicy, które utrudniają zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej i dlatego skuteczność „tabletki po” jest znacznie zmniejszona lub czasami zupełnie nieskuteczna.
Tabletka ta nie powoduje przerwania ciąży, gdy do niej już dojdzie.
Lek po prostu nie ma większego wpływu na rozwój ciąży.
Substancja aktywna występująca np. w EllaOne w dużo większych dawkach jest stosowana w leczeniu mięśniaków macicy i nie powoduje zagrożenia dla ciąży.
Skuteczność tabletki awaryjnej „dzień po”
Skuteczność tabletki dzień po zależy od tego, jak szybko się ją przyjmie.
W awaryjnej sytuacji każda godzina, jak mało kiedy, naprawdę ma znaczenie.
W pierwszej dobie po „wpadce” skuteczność tej metody antykoncepcji jest najwyższa i według różnych szacunków sięga 97-99 procent.
Jeśli zmagasz się z nadwagą czy otyłością, to skuteczność dostępnych obecnie na rynku tabletek „dzień po” jest znacznie mniejsza.
To dlatego, że nadmierna ilość tkanki tłuszczowej w pewien sposób blokuje prawidłowe działanie hormonów.
Pamiętaj jednak, że największe znaczenie dla skuteczności tabletki „dzień po” ma fakt czy do owulacji już doszło czy nie.
Jeśli już doszło do uwolnienia dojrzałej komórki jajowej, skuteczność tej metody zapobiegania ciąży spada drastycznie.
Trzeba jednocześnie pamiętać, że tabletka EllaOne obniża skuteczność dotychczasowej antykoncepcji hormonalnej, dlatego po jej zażyciu, nie należy przyjmować aktualnej antykoncepcji hormonalnej do pięciu dni od zastosowania ElleOne.
Dlaczego?
Ze względu na interakcje EllaOne z antykoncepcją hormonalną.
Ważne jednak, abyś dopytała lekarza dokładnie jak zażywać dalej Twoją antykoncepcję (jeśli jest to antykoncepcja hormonalna).
Jest to także ważna informacja dla lekarza, który wiedząc, że przyjmujesz na co dzień hormony, powinien zalecić Ci jednorazowo Levonelle, a nie EllaOne.
Należy przyjąć Levonelle najszybciej jak jest to możliwe, a na drugi dzień wrócić do aktualnie przyjmowanej antykoncepcji hormonalnej.
Pamiętaj, że hormony zawarte w tabletce muszą mieć czas na wchłonięcie.
To ważne, bo jednym ze skutków ubocznych po zażyciu tabletki „dzień po” są nudności.
Jeśli do wymiotów dojdzie do 3 godz. po zażyciu tabletki – konieczne będzie jej ponowne zażycie.
Czy następny cykl miesiączkowy po zażyciu tabletki awaryjnej będzie regularny?
Przede wszystkim to, czy następny cykl miesiączkowy będzie w normie zależy od wielu czynników.
Jakich?
Na przykład od tego, czy na co dzień zażywasz antykoncepcję hormonalną czy skorzystałaś z opcji awaryjnej tabletki dlatego, że na przykład pękła prezerwatywa, czy zawiodły inne mechaniczne środki antykoncepcyjne, niewpływające na Twoją gospodarkę hormonalną.
Po zastosowaniu octanu uliprystalu, jak i lewonogestrelu, krwawienie powinno wystąpić zgodnie z cyklem, w przewidywanym terminie.
Niekiedy jednak krwawienie miesiączkowe może pojawić się kilka dni za wcześnie lub za późno.
W przypadku 7-dniowego opóźnienia powinnaś udać się do lekarza w celu wykluczenia ciąży, a najpierw przeprowadzić test ciążowy.
Czy antykoncepcja awaryjna ma jakieś skutki uboczne?
Przede wszystkim pamiętaj, że tabletki awaryjne nie powinny być wykorzystywane jako forma stałej antykoncepcji.
Ze względu na skutki uboczne i duży wpływ na rozregulowanie cyklu miesięcznego, zaleca się przyjmowanie maksymalnie jednej takiej tabletki w czasie jednego cyklu.
Jeśli sytuacja powtórzy się więcej niż raz w Twoim cyklu miesięcznym może to oznaczać, że Twoja antykoncepcja zawodzi i być może trzeba zmienić ją na inną?
Pamiętaj, że choć tabletka awaryjna nie jest tabletką wczesnoporonną, to jednak ma ogromny wpływ – przede wszystkim na Twoją gospodarkę hormonalną.
Do możliwych skutków ubocznych tabletki dzień po możesz zaliczyć m.in.:
- nudności;
- wymioty;
- ból głowy;
- zawroty głowy;
- uczucie zmęczenia;
- tkliwość piersi;
- zaburzenia cyklu miesiączkowego;
- ból brzucha w czasie cyklu miesiączkowego;
- krwawienia śródmiesiączkowe;
- zmiany na skórze/reakcje alergiczne – pokrzywka, świąd, obrzęk twarzy.
Tabletka EllaOne nie zwiększa natomiast ryzyka wystąpienia zakrzepicy, ale może zaostrzyć ataki astmy, dlatego nie powinny jej przyjmować pacjentki z zaawansowaną chorobą.
Lekarze nie zalecają także przyjmowania lewonorgestrelu przez kobiety, u których występuje zapalenie jajowodów i istnieje ryzyko ciąży pozamacicznej.
Preparatu tego nie powinny przyjmować także kobiety z ciężkimi zaburzeniami czynności wątroby i ciężkimi zespołami złego wchłaniania (np. przy chorobie Leśniowskiego-Crohna), bo antykoncepcja może się okazać nieskuteczna.
Jak widzisz – antykoncepcja awaryjna to nie przelewki.
Należy do niej podchodzić odpowiedzialnie.
Z drugiej strony, awaryjna sytuacja może przydarzyć się każdemu, warto jednak zadbać o to, aby taki wyjątek nie stał się regułą.
A kiedy nie wolno zażyć takiej tabletki w ogóle?
Wśród przeciwwskazań, które wykluczają Cię z przyjęcia tabletki „dzień po” wymienia się:
- stwierdzoną ciążę;
- nowotwory hormonozależne;
- karmienie piersią;
- zaburzenia zakrzepowo-zatorowe.
Tabletka „dzień po”: tylko na receptę
W polskich aptekach od kwietnia 2015 roku każda osoba powyżej 15. roku życia mogła kupić tabletkę ellaOne bez recepty (zarejestrowana Escapelle zawsze była na receptę).
Było to możliwe po tym, jak Komisja Europejską w 2014 roku uznała, że tabletki te mogą być „stosowane bezpiecznie i skutecznie bez potrzeby uzyskania recepty”.
Jednak w 2017 roku ówczesny minister zdrowia – Konstanty Radziwiłł – uznał, że skoro w Polsce wszystkie inne hormonalne środki antykoncepcyjne były dotychczas dostępne na receptę, to nie ma powodu, żeby pigułkę dzień po sprzedawać bez recepty.
Dlatego 25 maja 2017 roku posłowie przegłosowali rządowy projekt ustawy, która wprowadza receptę na tzw. „pigułkę dzień po” i od 22 lipca nie ma już wolnej sprzedaży żadnej antykoncepcji awaryjnej.
Oprócz Polski recepty na tabletki dzień po obowiązują także w Bośni i Hercegowinie, Rosji, na Ukrainie i na Węgrzech.
Ile kosztuje antykoncepcja awaryjna w Polsce?
Tabletki awaryjne są w Polsce dostępne tylko na receptę, dlatego najpierw należy skontaktować się z lekarzem, a dopiero później pójść do apteki.
Koszt tabletki, w zależności od jej rodzaju oraz konkretnej apteki, waha się od 30 do nawet 120 zł.
Do tego oczywiście dosyć często należy dodać koszt wizyty lekarskiej w prywatnym gabinecie, bo zapisanie się do lekarza rodzinnego na konsultację może być problemem.
Oczywiście możesz próbować otrzymać receptę na ten środek, np. udając się na izbę przyjęć najbliższego szpitala po godz. 18 czy do swojego lekarza rodzinnego.
Niestety jednak nie każdy lekarz wykaże się zrozumieniem i przepisze Ci tabletkę „dzień po” od ręki, niektórzy mogą powołać się na „klauzulę sumienia”, a godziny upływają…
W walkę o prawa kobiet do zakupu tabletek dzień po bez recepty zaangażowali się lekarze.
Powstała inicjatywa „Lekarze kobietom”, w ramach której ginekolodzy wystawiają recepty na tabletki po za darmo lub za symboliczną złotówkę.
Na stronie internetowej lekarzekobietom.pl można znaleźć mapę z zaznaczonymi miejscowościami, w których przyjmują lekarze zaangażowany w akcję.
Żeby otrzymać dane tego lekarza, należy wypełnić stosowany formularz.
Wszystkie niezbędne informacje można znaleźć na podanej stronie internetowej.
Pomocy Polkom udzielają też zagraniczne organizacje.
Wchodząc na stronę Women on Web kobiety mogą otrzymać darmową receptę online.
Po wypełnieniu formularza, na adres mailowy przyjdzie recepta, którą należy wydrukować i pokazać w aptece.
Musisz jednak wiedzieć, że nie każda apteka będzie honorować taką receptę.
Dlaczego?
Problemem może być podpis na recepcie.
Zgodnie z przepisami w Polsce obowiązują dwa rodzaje recept – tradycyjna (włączając w to transgraniczną), papierowa z odręcznym podpisem lekarza oraz e-recepta z podpisem cyfrowym, wykonanym w specjalnym programie.
Recepta wydrukowana przez pacjentkę posiada co prawda podpis własnoręczny, ale zeskanowany, a zatem w rozumieniu przepisów nie spełnia wymogów ani recepty tradycyjnej ani elektronicznej.
Dlatego wiele przychodni online – jak chociażby nasza, Dimedic, ma w swojej ofercie szybkie konsultacje na antykoncepcję awaryjną.
Rozumiemy jak ważna jest szybka reakcja w tej sytuacji, dlatego nasi lekarze traktują konsultacje na tabletkę „dzień po” priorytetowo.
Nasi lekarze pracują w ciągu tygodnia od 8 do 20, a w weekendy – od 9 do 21 (z przerwami).
Tabletka „dzień po” to nie tabletka wczesnoporonna
Tabletki awaryjne dostępne w polskich aptekach nie są, zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), tabletkami wczesnoporonnymi, bo choć działają już po zapłodnieniu, to nie dopuszczają do implantacji (zagnieżdżenia się) zarodka.
Dopiero od tego momentu według WHO można mówić o poronieniu, choć istnieje też pogląd, że już samo powstanie zarodka jest początkiem życia.
Tymczasem tabletka wczesnoporonna to taka, która działa już po implantacji, czyli usuwa zagnieżdżony w błonie śluzowej (czyli endometrium) zarodek.
Najbardziej kontrowersyjnym takim środkiem jest niedopuszczona do sprzedaży w Polsce francuska tabletka Mifegyne, kiedyś zwana RU 486.
To lek sterydowy, który ma w składzie prostaglandyny wywołujące skurcze mięśnia miednicy, prowadzące do poronienia.
Ta tabletka poronna ma wielu przeciwników nie tylko dlatego, że jest formą aborcji, ale także dlatego, że było wiele przypadków, kiedy nie doszło do poronienia, a dzieci rodziły się z licznymi deformacjami.
Niemniej – w Polsce nie są dostępne legalnie tabletki wczesnoporonne.
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Podobne artykuły
