Wrzód weneryczny – co to jest i jak wygląda? Objawy, przyczyny i leczenie
Autor: Marta Roszkowska / artykuł konsultowany z dr Justyną Milewską
Słyszysz: wrzód weneryczny.
Myślisz: coś strasznego, co przenosi się drogą płciową.
I jest w tym sporo prawdy.
Ale wszystko zależy od tego, jak definiujesz „coś strasznego”, ale wrzód miękki, bo znany jest również pod taką nazwą, z pewnością nie należy ani do niewidocznych, ani do bezbolesnych.
I faktycznie – rozprzestrzenia się w wyniku kontaktów seksualnych.
Sprawdź, co dokładnie przyczynia się do powstania wrzodu wenerycznego i jak ochronić się przed zakażeniem.
Gdzie zlokalizowane są zmiany i czy można je przeoczyć?
Co to jest wrzód weneryczny i kto jest na niego narażony?
Wrzód weneryczny z pewnością nie kojarzy się z niczym przyjemnym.
Wręcz przeciwnie, oba słowa występujące w nazwie schorzenia budzą grozę.
Ale czy słusznie?
Wrzód weneryczny, znany również jako wrzód miękki (łac. ulcus molle; ICD-10: A57), szankier miękki czy szankroid, należy do grupy zakaźnych chorób wenerycznych, czyli przenoszonych drogą płciową.
Do rozwoju zakażenia przyczyniają się bakterie, a dokładnie Gram-ujemne pałeczki Ducreya (łac. Haemophilus ducreyi).
Choroba najczęściej występuje w krajach rozwijających się, głównie w tropikalnej i subtropikalnej strefie klimatycznej.
W Afryce, Azji Południowo-Wschodniej czy na Karaibach występuje ona endemicznie, czyli stale, z liczbą zachorowań utrzymującą się przez lata na podobnym poziomie.
Jednak na skutek współczesnej migracji, swobodnego przemieszczania się pomiędzy kontynentami i licznych podróży zagranicznych, wrzód miękki weneryczny pojawia się także poza obszarami permanentnego bytowania.
Oznacza to, że rozpoznaje się go również w Europie czy Ameryce Północnej, w tym sporadycznie na terenie Polski, głównie u osób powracających z egzotycznych wypraw.
Kto jest narażony na ryzyko zarażenia wrzodem miękkim?
Zarówno mężczyźni, jak i kobiety, jednak u panów diagnozuje się go znacznie częściej.
Czy to oznacza, że głównie mężczyźni przywożą z tropików pamiątki wątpliwej jakości?
Co prowadzi do pojawienia się wrzodu wenerycznego? Przyczyny i ryzyko zarażenia
Za pojawienie się wrzodu wenerycznego odpowiadają bakterie Haemophilus ducreyi.
Ale w jaki sposób dostają się do organizmu?
Choroba przenosi się podczas kontaktów seksualnych z osobami, które już wcześniej zostały zakażone wrzodem miękkim.
Wrotami inwazji patogenów są najprawdopodobniej mikrourazy i otarcia w obrębie skóry i błon śluzowych, które powstają w trakcie intymnego zbliżenia.
W szczególności te występujące w obszarze narządów płciowych.
Jakie sytuacje sprzyjają przenoszeniu się pałeczki Ducreya? Podobnie jak w przypadku innych chorób wenerycznych, wszelkie ryzykowne zachowania seksualne, czyli:
- seks bez zabezpieczenia, chociażby w postaci prezerwatywy, która nie chroni całkowicie przed infekcjami, ale znacznie zmniejsza ryzyko zachorowania,
- przygodne stosunki seksualne, szczególnie w rejonach endemicznego występowania chorobotwórczych bakterii,
- częste zmiany partnerów seksualnych,
- korzystanie z komercyjnych usług seksualnych, np. z tzw. seksturystyki,
- kontakty seksualne z wieloma osobami,
- zaniedbanie odpowiedniej higieny okolic intymnych.
Jeśli więc zauważysz na swoim ciele jakiekolwiek niepokojące objawy i zdajesz sobie sprawę z możliwego źródła ich pochodzenia, nie zwlekaj z wizytą u lekarza.
I pamiętaj, aby nie ukrywać przed specjalistą żadnych istotnych szczegółów dotyczących egzotycznej eskapady.
Lekarza mało co zaskoczy, a każdy detal pomoże w diagnostyce schorzenia.
Ale skąd masz wiedzieć, że obserwowane zmiany to akurat wrzód weneryczny?
Jak wygląda wrzód weneryczny, czyli po czym rozpoznać charakterystyczne objawy choroby?
Wrzód weneryczny uzewnętrznia się w dość specyficzny sposób, ale nie na tyle jednoznaczny, aby nie można go było pomylić z symptomami innej choroby.
Jego właściwe rozpoznanie potrafi być problematyczne nie tylko dla laika. Co w takim razie powinno wzbudzić twoje zainteresowanie?
Poniższych objawów wrzodu wenerycznego z pewnością nie przeoczysz.
Tuż po wkroczeniu bakterii wrzodu wenerycznego do organizmu następuje ich okres wylęgania, który może trwać od 2 do 14 dni, ale średnio zajmuje ok. 5-7 dni.
Po tym czasie w miejscu pierwotnego kontaktu patogenu ze skórą lub błoną śluzową ujawnia się rodzaj tkliwej, rumieniowej plamki lub grudki, która przeobraża się w krostę.
W kolejnym etapie stopniowo ulega ona powiększeniu, rozpadowi i przekształceniu w nadżerkę, a następnie w owrzodzenie, które:
- potrafi być bardzo bolesne,
- przyjmuje nieregularny kształt,
- ma miękkie dno i brzegi,
- otoczone jest zaczerwienionym odczynem zapalnym,
- wyraźnie odznacza się od zdrowej tkanki,
- na spodzie pokryte jest obfitą, żółtoszarą ropną wydzieliną oraz ziarniną, która ma tendencję do pękania i krwawienia,
- może być pojedyncze lub mnogie, co oznacza, że w okolicy jednego wrzodu mogą powstawać kolejne.
Obok owrzodzeń pojawiających się w okolicy odbytu można również odnotować rozpadliny, czyli głębokie ubytki w skórze.
Widocznym zmianom skórnym mogą towarzyszyć:
- powiększenie i bolesność pobliskich węzłów chłonnych (najczęściej jednostronne), które mogą ulegać spontanicznemu rozpadowi z przebiciem się na powierzchnię skóry.
- podwyższona temperatura ciała,
- ogólne osłabienie i złe samopoczucie,
- ból podczas stosunku,
- dyskomfort podczas oddawania moczu.
W jakich miejscach najczęściej ujawniają się owrzodzenia?
Gdzie występuje wrzód weneryczny u mężczyzn, a gdzie u kobiet? Lokalizacja zmian
Chociaż wrzód miękki dotyczy obu płci, to zdecydowanie częściej pojawia się u mężczyzn.
Pierwotne wykwity zwiastujące chorobę pojawiają się u panów przeważnie na penisie, w szczególności na napletku i wędzidełku, a rzadziej:
- w rowku zażołędnym,
- na żołędzi prącia,
- na skórze worka mosznowego,
- w okolicy ujścia cewki moczowej.
U kobiet schorzenie może przebiegać z dostrzegalnymi symptomami lub bezobjawowo.
Owrzodzenia ujawniają się zazwyczaj na wargach sromowych większych, niekiedy obustronnie.
Mogą również zająć:
- przedsionek pochwy,
- wargi sromowe mniejsze,
- okolice szyjki macicy,
- obszar okołoodbytniczy.
Bywa również i tak, że u pań zamiast wrzodów widocznych na powierzchni genitaliów pojawia się:
- ból i pieczenie podczas oddawania moczu,
- zapalna wydzielina z pochwy, czyli upławy,
- dolegliwości bólowe podczas kontaktu seksualnego,
- gorączka i osłabienie.
Zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet zmiany mogą dotyczyć także odbytu, na przykład w wyniku kontaktów analnych, czy ust, języka lub podniebienia po seksie oralnym.
Możliwe jest również przeniesienie bakterii Haemophilus ducreyi w inne obszary ciała, co nosi nazwę autoinokulacji.
Owrzodzenia można wówczas zaobserwować m.in. na udach, w okolicy krocza, na klatce piersiowej, ale również na palcach dłoni czy na twarzy.
Czy tak wyglądające i zlokalizowane zmiany dają stuprocentową pewność diagnostyczną?
Diagnostyka wrzodu wenerycznego – jakie badania potwierdzą lub wykluczą chorobę
Nawet najbardziej standardowe objawy wrzodu wenerycznego nie stanowią jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, z jaką chorobą mamy do czynienia.
Dlatego tak ważne jest, aby tuż po odkryciu niepokojących symptomów skonsultować się z lekarzem.
W pierwszej kolejności możesz udać się do internisty, który w razie potrzeby pokieruje dalej do dermatologa np. online – możesz się z nim skontaktować od razu, na przykład w przychodni online Dimedic) lub wenerologa.
Kobiety mogą od razu wybrać ginekologa.
Diagnostyka wrzodu miękkiego najczęściej jest kilkuetapowa.
Rozpoczyna ją badanie kliniczne, podczas którego lekarz dokonuje oceny zmian oraz wszelkich symptomów towarzyszących.
Nie mniej ważny jest szczegółowy wywiad lekarski.
Jednak wstępne oględziny oraz informacje uzyskane od pacjenta stanowią jedynie podstawę do dalszych analiz, które mogą potwierdzić bądź wykluczyć wrzód weneryczny.
W celu wykonania kolejnych badań pobiera się fragment zainfekowanej tkanki, materiał ze zmienionych chorobowo węzłów chłonnych oraz zleca dodatkowe testy laboratoryjne.
Zastosowanie w rozpoznaniu wrzodu wenerycznego znajdują m.in.:
- klasyczna hodowla bakteryjna,
- badania mikroskopowe na obecność pałeczek Gram-ujemnych,
- badania serologiczne,
- testy wirusologiczne,
- identyfikacja materiału genetycznego bakterii za pomocą metody PCR.
Niestety wadą różnorodnych badań na obecność pałeczek Haemophilus ducreyi jest mocno ograniczona dostępność, wysoka cena, a niekiedy i niska czułość.
To sprawia, że diagnozowanie wrzodu wenerycznego opiera się przede wszystkim na wymienionym oglądaniu zmian, zebraniu dokładnych informacji, ale również na wykluczeniu innych schorzeń, które mogą prowadzić do podobnych symptomów.
Wrzód weneryczny różnicuje się z innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową, w tym przede wszystkim z:
- kiłą,
- opryszczką zwykłą,
- rzeżączką,
- chlamydiozą.
Rekomendowane są również testy na HIV, gdyż zmiany towarzyszące szankroidowi zwiększają ryzyko zakażenia tym wirusem.
Po postawionej diagnozie nadchodzi czas na leczenie.
Leczenie wrzodu wenerycznego – weź lek, nie czekaj aż samo zniknie
W leczeniu wrzodu miękkiego liczy się czas i przestrzeganie zaleceń specjalisty.
Im szybciej wdrożysz odpowiednią terapię, tym lepiej, gdyż uchronisz się przed rozwojem choroby oraz ewentualnymi powikłaniami.
Zapobiegniesz również dalszemu rozprzestrzenianiu się bakterii, nie tylko na własne ciało, ale również na inne osoby.
Kuracja zakażenia Haemophilus ducreyi polega w głównej mierze na przyjmowaniu konkretnych antybiotyków, w określonych dawkach.
W zależności od rekomendowanego farmaceutyku, może być on aplikowany domięśniowo lub doustnie.
W tym przypadku sięga się najczęściej po:
- ceftriakson,
- azytromycynę,
- cyprofloksacynę,
- erytromycynę.
Ponadto zajęte węzły chłonne mogą wymagać aspiracji treści ropnej, czyli jej odciągania za pomocą igły lub drenażu.
Taki zabieg pozwala na uniknięcie powstawania przetok.
Ważne: Pamiętaj o tym, że leczenie wrzodu wenerycznego dotyczy także partnerów seksualnych, szczególnie tych, z którymi współżycie miało miejsce w ciągu 10 dni poprzedzających wystąpienie symptomów.
Nawet jeśli osoby te nie mają aktualnie żadnych widocznych objawów, powinny pozostać pod obserwacją i poddać się terapii.
Po rozpoczęciu antybiotykoterapii niektóre dolegliwości ustępują już po kilku dniach, a owrzodzenie znika w ciągu 7-14 dni, w zależności do wielkości, rozległości i intensywności zmian.
Odpowiednio leczona choroba z reguły nie pozostawia po sobie śladów, chyba że wrzody były dość duże.
Wówczas na ciele mogą utrzymywać się trwałe blizny.
A co w przypadku niepodjęcia leczenia?
Nieleczony wrzód weneryczny a powikłania. Czy warto ryzykować?
Rokowanie w przypadku wrzodu miękkiego jest zazwyczaj bardzo pomyślne, o ile odpowiednio wcześnie zostanie wdrożone właściwe leczenie.
W innym wypadku mogą pojawić się bolesne i uciążliwe konsekwencje.
Na liście powikłań wrzodu wenerycznego można odnaleźć:
- rozległe zniszczenia tkanek w obszarze okolic intymnych oraz widoczne blizny,
- nadkażanie zmian innymi bakteriami, co może prowadzić do powstawania bardzo głębokich owrzodzeń,
- wrzód mieszany, który może się ujawnić w wyniku jednoczesnego zakażenia krętkiem bladym, czyli kiłą,
- owrzodzenia lokalnych węzłów chłonnych prowadzące do ich ropnego zapalenia i rozpadu,
- zwiększone ryzyko zakażenia innymi chorobami wenerycznymi oraz wirusem HIV.
Dodatkowo mężczyzn może dotknąć stulejka, przetoki cewkowe czy zapalenie żołędzi.
Kobiety są z kolei narażone na powstanie przetok łączących kanał pochwy ze światłem odbytnicy.
Chociaż powyższa lista nie należy do najdłuższych to z pewnością nie zwiastuje niczego dobrego.
Zatem zamiast się zastanawiać nad ewentualnymi powikłaniami, lepiej czym prędzej udać się do lekarza.
Warto również nieco wcześniej pomyśleć o profilaktyce.
Lepiej zapobiegać niż leczyć, czyli jak się uchronić przed wrzodem wenerycznym
Domyślasz się zapewne, że skoro wrzód weneryczny należy do chorób przenoszonych drogą płciową, to właśnie w tej sferze należy zachować szczególną ostrożność, a niekiedy może i wstrzemięźliwość.
Nie oznacza to oczywiście całkowitej rezygnacji z cielesnych uciech, ale dbanie o bezpieczeństwo swoje i innych.
Jeśli więc nie chcesz ani złapać, ani roznosić bakterii wrzodu wenerycznego pamiętaj, aby:
- unikać przygodnych kontaktów seksualnych, szczególnie z osobami należącymi do grupy wysokiego ryzyka (np. zajmującymi się prostytucją),
- na egzotycznych wakacjach stronić od korzystania z przypadkowych seksualnych propozycji, zwłaszcza na obszarach endemicznego występowania chorób przenoszonych drogą płciową,
- zawsze stosować odpowiednie zabezpieczenia podczas stosunku, przede wszystkim prezerwatywy,
- przestrzegać zasad prawidłowej higieny miejsc intymnych,
- nie zmieniać nazbyt często partnerów seksualnych.
Nie zapominaj również o tym, że w przypadku zaobserwowania niepokojących objawów lub po zdiagnozowaniu wrzodu wenerycznego, należy zachować abstynencje seksualną aż do całkowitego wyzdrowienia.
Treści z działu "Wiedza o zdrowiu" z serwisu dimedic.eu mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Podobne artykuły
